Nâng cao tính thẩm mỹ trong biểu diễn nghệ thuật

Ảnh mang tính minh họa

Hơn 20 tham luận của các nhà quản lý, các nhà phê bình lẫn các nghệ sĩ đều tập trung nhấn mạnh về thực trạng đã báo động, đang báo động và sẽ báo động tiếp như hát nhép, trang phục hở hang, ca từ dễ dãi… Thế nhưng, giải pháp để ngăn chặn sự bát nháo ấy hầu như vẫn nằm ở dạng ẩn số!

Một đời sống nghệ thuật khi đã vận động theo xu hướng thị trường thì không dễ điều tiết ngày một ngày hai. Không lẽ phải tăng cường đội ngũ thanh tra văn hóa để túc trực theo dõi và xử lý hành chính với từng sản phẩm, từng chương trình, từng cá nhân? Một show diễn vài chục triệu, nếu có bị nộp phạt vài trăm ngàn thì cũng không có gì đáng để những nghệ sĩ đầy hãnh tiến phải đắn đo. Thậm chí, tin tức về chuyện nộp phạt càng giúp nhân vật ấy trở thành tâm điểm truyền thông.

Bên cạnh đó, cái lằn ranh mong manh giữa khái niệm đột phá và khái niệm phản cảm, rất khó tránh khỏi sự đôi co dai dẳng và triền miên. Ví dụ, tạp chí "Mốt" chỉ cần nêu tên vài ca sĩ ăn mặc lố lăng thì họ lập tức họp báo đáp trả dữ dội. Ghê gớm lắm, họ có tiền trong túi và có người hâm mộ sau lưng, nên thái độ ngôi sao cứ lấn tới ngạo nghễ.

Vì sao cả biện pháp hành chính và biện pháp dư luận đều chưa đạt được kết quả như mong muốn? Có hai nguyên nhân cần được suy tư hợp lý. Thứ nhất, hệ thống pháp luật cho lĩnh vực biểu diễn còn nhiều bất cập. Các nghị định chỉ cấm tác phẩm độc hại chứ có cấm tác phẩm tào lao đâu. Các thông tư chỉ cấm hành vi kích động bạo lực và hành vi kích động thù hận, chứ có cấm hành vi rẻ rúng và hành vi nhố nhăng đâu. Thứ hai, không khí hội nhập quốc tế đã loại những nghệ sĩ quen với bao cấp ra khỏi sàn diễn sôi động, một thế hệ cùng theo đuổi danh lợi thì “cá mè một lứa” thôi.

Nói ra đau lòng, nước ta bây giờ không mấy tên tuổi trong giới nghệ thuật có đủ uy tín để phán xét hay khuyên nhủ đồng nghiệp! Bởi lẽ phần lớn nghệ sĩ đều tranh thủ giai đoạn xuân sắc để thu hút khán giả, chứ có ai mơ ước hoặc phấn đấu đạt đẳng cấp thế giới như Thành Long hay Trương Nghệ Mưu đâu mà lên giọng bảo ban dạy dỗ. Cái thời thưa vắng tài năng thì khoe ngực khủng hoặc lộ nội y sẽ tồn tại như “chuyện thường ngày ở huyện”.

Làm sao để nâng cao tính thẩm mỹ trong hoạt động biểu diễn? Câu hỏi cực khó cho bối cảnh hiện tại. Đối với lĩnh vực nhạy cảm như nghệ thuật, không phải “thượng tầng kiến trúc” quyết định “hạ tầng cơ sở”, mà hai phía soi rọi vào nhau, chi phối lẫn nhau qua mỗi hành trình phát triển. Nếu “hạ tầng cơ sở” đạt chuẩn Chương Tử Di thì “thượng tầng kiến trúc” phải có tầm… Trần Khải Ca. Hôm nay chúng ta đã có nghệ sĩ có tài sản hàng tỷ và có lượng fan hàng triệu, thì cách thiết lập giá trị nghệ thuật cũng cần thay đổi linh hoạt. Chúng ta động viên những nghệ sĩ đích thực như thế nào? Một bài hát hay, một vở diễn thăng hoa, một live show ấn tượng, được “khen” và được “thưởng” như thế nào?

Hãy thật sòng phẳng rằng, khi chúng ta không có những bậc lừng lẫy để ban phát lời khen đáng ngàn vàng cho những nghệ sĩ chân chính, thì đành chắt chiu thưởng ngàn vàng cho họ. Có nghệ sĩ nào đủ can đảm quanh năm suốt tháng lặng lẽ cống hiến để nhận lại vài câu tán dương ngọt lạt không? Đừng xem thường thước đo tài chính khi nhà nhà làm giàu, người người làm giàu. Thử hình dung, nếu Cục Nghệ thuật biểu diễn đều đặn bình chọn gương mặt ưu tú và long trọng trao tặng giải thưởng hàng trăm triệu đồng để đền đáp lao động nhọc nhằn của họ, thì sự nghiêm túc sáng tạo sẽ lần lượt xuất hiện thôi! Đòi hỏi tính thẩm mỹ trong nghệ thuật biểu diễn, cần đề phòng nỗi ám ảnh “trăm voi không được bát nước xáo”!