Nâng như nâng... ngựa đua

Một góc bãi chăn thả ngựa đua

>> Cát bụi dưới vó ngựa đua

1. Tinh hai giống ngựa Westgale và Oldenbuger được CHLB Đức phối giống cho 59 ngựa cái lai 25% máu Cabadin, có tỷ lệ thụ thai 45,76% đã quả là một kỳ tích. Ngựa có màu lông hồng nhạt, tía mật phù hợp thị hiếu thể thao. Đến 24 tháng tuổi, ngựa đực đạt 266 - 268 kg, ngựa cái đạt 257 -258 kg, cao to lừng lững. Như những siêu mẫu, vòng ngực ngựa đua nở rộng chỉ thị cho sức khỏe tốt, khả năng hô hấp, hồi phục nhanh. Nhờ gen di truyền từ những ông bố nòi kỵ mã, ngựa lai đều có cổ chân chắc, dẻo, đi đứng linh hoạt, không có trường hợp bị đi duỗi cổ chân - điều tối kỵ với ngựa đua.

Chúng có kết cấu thân hình rắn chắc, thanh săn, bụng thon, từ đầu đến móng vó cân đối phù hợp với hướng xé gió, lướt nhanh như những cỗ siêu xe trên trường đua F1. Ngựa chạy tốt là những con có móng tròn đều, lòng sâu không bị chạm nền đường, giảm tối đa lực ma sát tác động. Mọi con đường của ngựa đua đều phải là thành tích chạy nhanh.

Trên cung đường cưỡi chạy đại luyện ngựa dài 1.000m và 1.500m người ta dùng đủ thứ phương tiện để kiểm tra các chỉ số. Đo thời gian chạy bằng đồng hồ bấm giây. Đo thân nhiệt bằng nhiệt kế 43 độ tại hậu môn trước khi chạy và sau chạy đến khi trở lại bình thường. Đo nhịp thở kiểm tra qua nhịp thở mũi. Đo nhịp tim bằng ống nghe tim ở vị trí nách trái. Không phụ công người lai tạo, ở cung đường 1.000m, con lai chạy đạt 42,86 km/giờ đến 43,47km/giờ, cao hơn hẳn ngựa mẹ (32 km/ giờ).

Nài ngựa (người điều khiển ngựa đua) là những công nhân của Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển Chăn nuôi miền núi (thị xã Sông Công, Thái Nguyên). Muốn cưỡi được ngựa phải có những bước làm quen kỳ công còn hơn cả tán gái. Bước một phải tiếp xúc ngay từ nhỏ giữa nài và ngựa bằng xoa tắm, chải lông, bắt cương, cho hàm thiếc.

“Ngựa thích nhẹ nhàng và dứt khoát. Nhẹ nhàng vuốt ve, dứt khoát tay cầm cương sát miệng, đi dứt khoát không thập thò là bị bắt nạt ngay. Bước vào chuồng để làm bất cứ động tác gì phải đi từ hướng thẳng với mặt nó để con vật nhìn thấy chứ ở đằng sau tiến tới dễ xơi nguyên cả đôi vó ngựa hay bị ngựa cắn. Lúc trưởng thành ngựa đua phải được đưa vào giá chịu lực tập cưỡi. Gặp con bất kham nài phải đem xuống suối, nước ngập ngang lưng để chúng không đá được rồi luyện. Ngựa nào bất kham sau luyện tập đều là ngựa quý vì nó có sức khỏe kinh hồn”, tiến sĩ Nguyễn Hữu Trà, Phó giám đốc Trung tâm tiết lộ.

Nghe phong thanh Trung tâm đã lai tạo được ngựa đua, có lắm đại gia trong Nam ôm cả bọc tiền bay ra đây ngắm ngựa rồi nằng nặc đòi mua khiến cho Ban lãnh đạo đơn vị phải từ chối suốt vì sợ mất vật liệu làm đề tài nghiên cứu. Ở nước ngoài, một người có thế lực và giàu lắm mới sở hữu một hoặc vài con ngựa đua. Ngựa đua chính là một chứng chỉ đỏ tuyệt vời giúp họ bước lên hàng ngũ đại gia, quý tộc. Có ngựa tham gia vào các giải đấu lớn là cả một vinh dự cho người chủ. Có con ngựa mang vòng nguyệt quế về vẻ vang cho tổ quốc nó sinh ra.

Vì thế tất cả các khâu từ sinh sản, tập luyện và ứng thí của ngựa đua được con người chăm sóc rất tỉ mỉ. Ốm đau có cả đội ngũ bác sĩ chăm sóc, xấu có người “trang điểm", hàng ngày được luyện cho uống những thuốc bổ hảo hạng mà người thường có nằm mơ giữa ban ngày cũng chẳng được.

2. Điều kiện ở ta còn nghèo nên ngựa đua vẫn xơi chế độ như ngựa thường. Con Châu Phi, con Sao Chổi, con Mi Hót, con Hồng Nhung, con Nhài Thơm… đều có chung đặc điểm lấy tên mẹ ghép vào vần đầu. Nài Dương Văn Quốc tháo gióng, dắt con Châu Phi ra khỏi chuồng. Vừa thoát khỏi nơi tù túng, chật hẹp, con vật chân bồn chồn, chờ một cú thúc chân của nài là lao thẳng. Chạy vài vòng chưa đã, khi bị chủ ghì cương dừng lại, miệng nó vẫn phì phì, chân chồm lên như một chiếc xe đua đề pa lên dốc.

Nài Quốc phụ trách 10 con ngựa trong đó có 4 ngựa đua: “Giống ngựa thồ Cabadin hay giật mình đến nỗi gặp vật lạ như cái bao tải trên đường là giật bắn còn ngựa đua vô tư. Con Châu Phi này đã từng theo tôi nửa tháng xuống quay phim "Thiên mệnh anh hùng" ở trường quay Cổ Loa. Nó khôn đến nỗi bình thường thả trên bãi, đến giờ ăn cám là tự động về trước cửa phòng, phì phì mũi, gõ chân xuống như một ám hiệu làm nũng đòi ăn”.

Mỗi ngày anh Quốc cùng các công nhân khác đảm trách chạy luyện từ 2-3 con ngựa, mỗi con 4 vòng, mỗi vòng 1,2 km. Vua tốc độ của Trung tâm giờ vẫn thuộc về con Châu Phi với kỷ lục 45 km/h. Đó là trên đường luyện bằng đất lẫn sỏi, ngựa chạy còn ghê chân chứ trên đường đua cát mịn, có nhiều con ganh nhau tốc độ sẽ được đẩy lên hết cả trăm phần trăm sức mạnh trong từng tế bào, trong mỗi thớ gân.

Tôi ngồi lên con Châu Phi cho anh Quốc dắt. Trên lênh khênh, đung đưa ở độ cao 1,45 m, chòng chành tựa như ngồi thuyền thúng chỉ một chốc phải nài nỉ để được xuống. Thế mà nài Quốc bảo ngựa càng chạy nhanh ngồi càng êm, càng cưỡi ngựa lâu càng nghiện đến nỗi chán hết tất cả những cỗ máy di chuyển ăn nhiên liệu ngoài cỏ.

Khuyển mã chi tình. Con Cao Đổi mà đại gia Khanh mua của Trung tâm đã 2 năm, giờ quay lại nhờ anh Quốc huấn luyện vẫn nhớ mặt nài cũ, vẫn quật đuôi lia lịa, lỗ mũi xoắn xuýt hít hà. Mất 2 tháng huấn luyện Cao Đổi thuần thục để cưỡi, anh lại được vời xuống trang trại của tư gia để dạy người này cưỡi ngựa. Hết lang thang khắp khu chuồng ngựa tôi lại theo “Bật mã ôn” Thân Văn Luân ra bãi chăn 140 con. Một mình anh Luân bầu bạn với 140 con ngựa và một chiếc đài con con. Tới giờ nghỉ, anh chỉ việc huýt sáo cái là toàn bộ đàn ngựa tự động răm rắp về chuồng của mình.

Ngoài xu hướng ngựa đua, TS Nguyễn Văn Đại, giám đốc Trung tâm, cho hay xã hội đang có nhu cầu về ngựa cảnh, ngựa mi ni. “Ngựa mini là giống ngựa chỉ cao 80cm, to khoảng 80 kg như con chó béc - giê cỡ lớn, hiền lành, gần gũi, làm bầu bạn chữa bệnh tưởng cho những người tự kỷ, hay làm dẫn đường cho người mù. Nhỏ hơn nữa là dòng ngựa pony chỉ 30-40 kg, không cưỡi được kể cả trẻ con chỉ dắt đi dạo. Ngựa siêu mini từng có phong trào gây sốt ở Anh, Mỹ, chúng được ngủ cùng giường, ngồi cùng ghế, đi dạo siêu thị, tiệm ăn với chủ”.

3. Những cán bộ ở Trung tâm học ở trong trường về không được bố trí công việc ngay mà phải làm công nhân từ cào phân, làm vệ sinh đến tắm chải, dắt, cưỡi, ít thì sáu tháng, nhiều phải một năm. Mới ra trường, ông Trà được phân về Viện Chăn nuôi làm rồi “dúi” đi cơ sở 3 năm dưới trại ngựa. Lúc đầu còn đếm năm một, hết hạn chẳng thấy được về lại đếm ba năm một. Đếm mãi, đếm mãi, một, hai, ba, bốn, năm…mười cái ba năm rồi vẫn còn ở đây, giờ bảo về Hà Nội cũng chẳng muốn.

Đồng lương ba cọc ba đồng, anh em nói vui có sống như phong lan rừng, hít khí trời, thở sương đêm không ăn, không tiêu cả đời cũng chưa mua nổi dăm mét đất Thủ đô nên vẫn gắn với kiếp chăn ngựa, với những chìm nổi của nghề. Giám đốc Đại từng bị ngã ngựa, rạn sọ não đi viện an dưỡng 20 ngày. Nguyên giám đốc Đặng Đình Hanh cũng bị ngựa hất ngã cắm đầu vào bụi rậm trong lúc cưỡi. Chuyện gãy chân, gãy tay, rụng răng vì ngựa cũng là chuyện thường thôi ở Bá Vân.

Thời nay điều kiện còn “sướng” chứ thời bố nài Quốc còn làm, ông đã từng cưỡi ngựa từ khu Nước Hai trên Cao Bằng về Thái Nguyên trên quãng đường vài trăm cây số ròng rã mất mấy ngày trời.