Các tỉnh ĐBSCL đang vào vụ thu hoạch lúa ĐX. Những phản ánh được ghi nhận đầu tiên từ các địa phương cho thấy hứa hẹn vụ lúa đầu năm thắng lợi. PGS.TS Phạm Văn Dư (ảnh) cho biết có những nét mới từ các mô hình CĐML phát triển theo hướng nâng cao giá trị lúa-gạo Việt Nam.
Ông có nhận định gì về tình hình thời tiết, dịch bệnh và đặc biệt chất lượng, năng suất lúa ĐX?
Đến nay lúa ĐX ở vùng ĐBSCL đang thu hoạch hơn 500.000 ha, năng suất bình quân đạt 6,5 - 6,7 tấn/ha, tương đương cùng kỳ năm 2012. Theo dự kiến đén cuối tháng 2/2013 sẽ thu hoạch 800.000 ha, sản lượng lúa dự kiến trên 5,2 triệu tấn. Đến giữa tháng 3/2012 sẽ có 1 triệu ha lúa trong vùng thu hoạch. Theo đánh giá sơ bộ từ các tỉnh trong vùng, tình hình lúa ĐX 2012 - 2013 thời tiết tương đối thuận lợi, sâu bệnh được kiểm soát nên năng suất và chất lượng lúa tốt.
Điểm nổi bật về kỹ thuật canh tác, nhất là tại các mô hình CĐML cho thấy ở địa phương nào là điểm sáng?
Trong vụ lúa ĐX 2012 - 2013, các tỉnh đăng ký CĐML tăng lên hơn 67.000 ha so với vụ ĐX trước. Điều đó cho thấy nông dân rất quan tâm đến mô hình này. Canh tác theo CĐML là hướng canh tác áp dụng tiến bộ kỹ thuật tốt nhất như 3 giảm 3 tăng, 1 phải 5 giảm, ghi chép sổ tay. Riêng trong vụ ĐX này Cục Trồng trọt đã in ấn và phát thêm 50.000 quyển sổ tay ghi chép.
Ở các tỉnh Sóc Trăng, TP Cần Thơ và một số tỉnh trong vùng đang xây dựng thương hiệu lúa gạo thơm, gạo đặc sản ST cho tiêu thụ nội địa và XK giá trị cao, an toàn. DN hợp tác đầu ra với nông dân tốt. Đặc biệt vừa qua tại tỉnh An Giang có 2 DN hợp đồng tiêu thụ gạo thương hiệu cao cấp đạt tiêu chuẩn an toàn XK sang Nhật Bản. Trong đó một DN xuất lô hàng đầu tiên sang Nhật Bản 30.000 tấn (trong tổng số 182.000 tấn) và một DN khác vừa XK sang Nhật 300 tấn gạo trắng.
Đó là kết quả của quá trình liên kết, hợp tác SX giữa DN với nông dân hình thành nên vùng nguyên liệu SX lúa theo quy trình canh tác có sự kiểm soát chặt chẽ sử dụng thuốc BVTV. Như vậy sau từ 7 năm (2007) thị rường XK gạo sang Nhật đã được nối lại. Sự hợp tác của DN và nông dân đang có hướng phát triển tốt. Tuy nhiên cần có tác động mạnh mẽ hơn nữa…
Từ mô hình liên kết CĐML và xu hướng SX lúa gạo nhắm theo thị trường tiêu thụ và nâng cao giá trị hạt gạo, vụ lúa ĐX năm nay cơ cấu giống lúa chuyển đổi ra sao? Đặc biệt trước một thị trường tiêu thụ gạo cạnh tranh mạnh mẽ, hướng SX lúa gạo hàng hóa cần chuyển đổi thế nào?
Tôi nghĩ xu hướng hình thành vùng nguyên liệu gạo chất lượng cao, gạo thơm…trong tương lai sẽ rất tốt cho gạo Việt Nam. Những tín hiệu mới từ thị trường gạo thơm, gạo chất lượng cao cho thấy có sự chuyển đổi dần dần từ vài năm qua cho nên vùng SX lúa sẽ dần dần chuyển hướng để bắt nhịp.
Bên cạnh đó thị trường gạo cấp thấp dĩ nhiên đang gặp cạnh tranh. Do vậy cần giảm dần loại gạo này. Hiện nay thương lái vẫn còn phối trộn cho ra các loại gạo theo yêu cầu của các DNXK cho nên nông dân vẫn tiếp tục trồng. Tuy nhiên trong vụ HT sẽ gặp rất nhiều khó khăn do chất lượng quá thấp, khoảng 15 - 20% cho giống chất lượng thấp là phù hợp.
Trong tương lai cũng cần có vùng nguyên liệu gạo chất lượng thấp cho mỗi tỉnh theo đơn đặt hàng của DN… thì sẽ phù hợp cung - cầu, còn như hiện nay cung lớn hơn cầu nên nông dân phải chịu thiệt, lua thường gặp tình trạng vào mùa thu hoạch rộ bán giá rẻ.
Cục Trồng trọt có khuyến cáo những biện pháp gì để khắc phục và bảo vệ lúa ĐX thu hoạch muộn và lúa XH?
Năm 2011, lũ ít do vậy 2012-2013 sẽ hạn, xâm nhập mặn nhiều hơn cho cuối vụ ĐX. Nông dân nối vụ lúa ĐX gieo sạ sớm vụ XH sẽ gặp khó khăn. Hiện nay theo thông tin từ các địa phương, tại Long Phú (Sóc Trăng) có vùng lúa XH vừa gieo sạ trên 30 ngày tuổi. Nhưng mặn đã xâm nhập theo sông Hậu qua khỏi Đại Ngãi. May mắn là lúa nằm trong đê, nhưng thiếu nước ngọt, lúa bị lừng phèn.
Bên cạnh đó, lo hạn và mặn xâm nhập làm ảnh hưởng vùng lúa ĐX 18.000 ha đang chín ở tuyến giáp ranh huyện Ngã Năm (Sóc Trăng) với tỉnh Bạc Liêu. Huyện Ngã Năm cho biết nếu mặn xâm nhập tới Ngã Năm thì vụ lúa XH chuẩn bị gieo sạ vào tháng 3 khoảng 12.000 ha sẽ gặp nhiều khó khăn.
Còn tại Trà Vinh đang chủ động ngăn mặn bảo vệ trên 64.500 ha lúa ĐX, trong đó khoảng trên 30.000 ha đang giai đoạn trổ. Trước tình hình này Cục Trồng trọt khuyến các các địa phương cần có kế hoạch tích trữ nước, nạo vét kênh mương nội đồng, cống đê ngăn mặn, phối hợp đo độ mặn thường xuyên các cửa sông và thông báo kịp thời để có biện pháp khắc phục cho diện tích ĐX muộn.
Xin cảm ơn ông!
