Ngày mới trên quê chè Bắc Sơn

Bắc Sơn là một xã thuần nông, có tỷ lệ hộ nghèo cao vào loại nhất nhì của huyện Sóc Sơn (Hà Nội). Đường xá xa xôi, hạ tầng thấp kém nhưng bù lại xã có một tài sản lớn là bạt ngàn đồi núi, với quỹ đất nông nghiệp dồi dào đến trên 700 ha.

Trên đất ấy, tiểu khí hậu ấy, cây chè thích hợp một cách lạ lùng. Bởi thế mà đến nay Bắc Sơn đã phát triển được gần 400 ha chè khiến cho cây trồng này trở thành một chủ lực, một thế mạnh của địa phương.

Trước đây, sở dĩ đồi chè không nuôi nổi người trồng là bởi giống kém, bởi năng suất thấp và nhất là bởi độ an toàn thực phẩm không đảm bảo. Mỗi lứa chè trung bình phun thuốc sâu dăm ba lần và sau khi phun chỉ 2 - 3 ngày là gười dân đã thu hoạch.

“Chè bẩn” lầm lũi bước vào thị trường, không tên, không tuổi với giá bán bọt bèo. Người trồng chè tổn hao sức khỏe mà nghèo vẫn hoàn nghèo.

Từ hồi có các mô hình trồng chè an toàn, nhất là mô hình thâm canh và tiêu thụ chè an toàn giữa Trung tâm Phát triển cây trồng Hà Nội với HTX Nông lâm Bắc Sơn mọi thứ đã dần dần thay đổi.

 Làm sao nói hết được những khó khăn ban đầu? Tiếng là nhiều chè thật đấy nhưng diện tích SX chè của Bắc Sơn chủ yếu tập trung tại vườn nhà, nhỏ lẻ, manh mún làm ảnh hưởng đến việc xây dựng mô hình thâm canh chè an toàn theo hướng hàng hóa tập trung.

Hơn thế, các vườn chè trong mô hình thâm canh chè an toàn đều có tuổi khai thác đã trên 10 năm, thậm chí 25 - 30 năm tức là quá già đối với loại cây này. Giống chè của bà con hầu hết đều cũ với trung du lá nhỏ chiếm hơn 70% cho năng suất thấp và chất lượng rất kém.

Giá cả vật tư phục vụ nông nghiệp, công lao động tăng cao cũng làm tăng giá thành trong quá trình SX. Một điều quan trọng nữa là lòng dân vẫn còn nhiều nghi ngại. Họ lo không biết rồi có bán được với giá chè an toàn không hay vẫn bán với giá chè chợ.

Chính vì thế mà công tác tuyên truyền hơn bao giờ hết, phải là khâu quan trọng hàng đầu trong việc “dọn đường” cho chương trình đi vào cuộc sống.

Để thực hiện mô hình thâm canh chè an toàn năm 2014 đạt kết quả cao, UBND xã Bắc Sơn đã thành lập Ban chỉ đạo đồng thời tổ chức tuyên truyền, chỉ đạo tới các đồng chí lãnh đạo thôn, tổ chức họp để nói cho dân thông, dân hiểu rõ mục đích, ý nghĩa, lợi ích mà hưởng ứng.

Công cuộc vận động cán bộ, nông dân không chỉ thực hiện qua các buổi tập huấn mà còn qua các phương tiện loa truyền thanh của thôn, xóm, xã với thời lượng tuyên truyền hai buổi mỗi tuần. Bởi thế mà người dân tham gia với tinh thần tự giác cao.

Họ đã trồng mới và thay thế nương chè già cỗi được 40 ha, chăm sóc năm thứ hai chè trồng mới được 15 ha, thâm canh chè an toàn theo VietGAP được 10 ha, áp dụng cơ giới hóa trong SX được 20 ha. Ở mô hình trồng mới và trồng thay thế hiện tại cây chè đã hồi xanh tốt, tỷ lệ sống cao trên 98%, đang ra lá mới.

Những thói quen về thu hái và chăm sóc chè cũng đã thay đổi nhiều. Nông dân được hướng dẫn tích cực tham gia chủ động chăm sóc, bón phân theo quy trình và phòng trừ sâu bệnh hại kịp thời.

Thăm nương chè thường xuyên để phát hiện các đối tượng dịch hại, đồng thời dự tính, dự báo sâu, bệnh chính xác và chỉ đạo phòng trừ kịp thời, không để sâu, bệnh hại bùng phát. Bởi thế, người trồng chè chỉ dùng các loại thuốc trong danh mục cho phép, phun đúng liều, đúng lứa, đúng thời gian cách ly.

Các hộ dân cũng tập dần thói quen ghi chép nhật ký mô hình chè VietGAP, một điều trước đây với họ hoàn toàn lạ lẫm. Có 16 hộ nông dân trong mô hình thâm canh chè VietGAP được hướng dẫn ghi chép đầy đủ nhật ký phun thuốc phòng, trừ sâu bệnh, bón phân cho chè.

Có ghi chép thì mới nhớ rõ thời gian cách ly để đảm bảo sản phẩm làm ra được an toàn. Cầu kỳ, cẩn trọng là thế mới ra được sản phẩm chè sạch.

Tham gia trong mô hình thâm canh chè an toàn, thâm canh theo VietGAP người trồng chè áp dụng cách thu hái trung bình mỗi tháng 1 - 2 lứa. Khi trên mặt tán chè có trên 30% số búp đủ tiêu chuẩn tiến hành hái san trật, hái một tôm hai đến ba lá non để chừa hai lá thật, không hái non quá hoặc già quá.

Với cách chăm sóc, thu hái ấy, sản lượng thu trung bình đạt 60 - 100 kg chè búp tươi/sào/1 lần hái. Điều quan trọng hơn là đầu ra cho cây chè sạch đã thoáng hơn rất nhiều, giá bán cũng cao hơn nên đời sống nông dân ngày càng khấm khá.