Ngư dân Bình Định mở cửa biển đầu năm mới

Nếu lễ hội cầu ngư được tổ chức tập thể với quy mô cả làng, cả xã thì tục mở cửa biển của những tàu cá đánh bắt gần bờ chỉ diễn ra ở từng hộ gia đình. Tuy lặng lẽ, nhưng tục mở cửa biển của ngư dân Bình Định là nét văn hóa tâm linh có từ ngàn xưa ở những vùng quê biển trong mỗi dịp tết.

Từ mùng 1 đến mùng 3 tết, nhiều ngư dân ở xã Nhơn Lý (TP Quy Nhơn) đồng loạt cúng mở cửa biển đầu năm mới. Sau khi sắm sanh đầy đủ lễ cúng, những chủ tàu cá cùng thuyền viên nổ máy, chạy tàu ra khơi và làm lễ cúng mở cửa biển ngay trên biển.

Cúng xong, chủ tàu cùng các thuyền viên ngồi trên tàu chuyện trò, tổng kết hoạt động của năm cũ rồi cùng chia sẻ những mong ước trong năm đánh bắt mới.  Xong cuộc trò chuyện, vào khoảng đầu giờ chiều sau lễ cúng, chủ tàu cho tàu ra khơi đánh bắt, sáng hôm sau tàu quay về bờ bán sản phẩm .

Bình Định có 1.860 chiếc tàu cá có chiều dài dưới 12m chuyên đánh bắt ven bờ đã mở cửa biển đầu năm mới trong 3 ngày Tết Nguyên đán Canh Tý 2020.

Tùy tục của từng vùng quê biển mà các chủ tàu đánh bắt gần bờ mở cửa biển vào những những ngày mùng 1, mùng 2 hay mùng 3 tết. Thông thường, ngư dân cúng mở cửa biển ngay trên biển, nhưng nếu gặp lúc biển động thì họ tấp tàu vào bãi biển và cúng trên bãi.

Theo nhiều lão ngư, dân làm biển có quan niệm người sống khi đi làm nghề thì có liên quan đến những tâm linh ở dưới biển. Trải gần cả đời người gắn bó với biển, các lão ngư nhận thấy có những điều không thể không tin, không thể bỏ qua. Do đó, tục mở cửa biển theo họ là một tín ngưỡng dân gian chứ không phải là chuyện mê tín.

Vậy là cứ vào đầu năm mới, dù là chủ tàu lớn hay tàu nhỏ đều thực hiện tục mở cửa biển một cách thành tâm. “Đồ cúng thịnh soạn hay đạm bạc thì cũng phải đủ ngũ vị gồm: Hương, đèn, trà, trái cây và đồ mặn”, ngư dân Phạm Đình Khanh ở xã biển Nhơn Lý (TP Quy Nhơn), cho hay.

Theo lão ngư Trần Xuân Liếng (80 tuổi) ở xã Hoài Hương (huyện Hoài Nhơn), cửa biển An Dũ mùa này thường có sóng to, gió lớn nên ngư dân quê ông phải thực hiện tục mở cửa biển trên bãi rồi mới ra khơi đánh bắt.

“Trong lễ cúng mở cửa biển, chúng tôi cầu mong những chuyến biển trong năm gặp sóng êm gió lặng để đánh bắt hiệu quả,  tôm cá đầy khoang, bạn thuyền mạnh giỏi. Đó cũng là ước vọng của tất cả những người làm nghề biển, không kể là chủ thuyền hay ngư dân đi bạn”, lão ngư Liếng chia sẻ.

Cúng mở cửa biển xong, các tàu đánh bắt ven bờ của ngư dân Bình Định liền ra khơi đánh bắt.

Đó là hoạt động của những tàu đánh bắt gần bờ, những tàu cá công lớn đánh bắt xa bờ không đi đánh bắt chuyến biển xuyên tết thì trong những ngày này đã chuẩn bị kêu gọi bạn thuyền, kiểm tra máy móc con tàu, sửa sang ngư lưới cụ, để qua mùa trăng tháng Giêng là ra khơi đánh bắt chuyến biển đầu năm.
Tại thời điểm này, không ai nóng ruột cho tàu vươn khơi như ngư dân Nguyễn Văn Việt, chủ tàu cá BĐ 98127 TS (850CV) chuyên hành nghề câu cá ngừ đại dương ở xã Hoài Hương (huyện Hoài Nhơn).

Chuyến biển cuối năm 2019, tàu của ngư dân Việt cập bờ vào tháng 11 âm lịch, bán sản phẩm xong, ngư dân Việt lập tức cho tàu vươn khơi đánh bắt chuyến biển xuyên tết. Đang trên đường cho tàu ra khơi thì 1 thuyền viên trên tàu bị rơi xuống biển.

Rất may là sau 6 giờ tìm kiếm, tàu của ngư dân Việt tìm được thuyền viên gặp nạn đang trôi trên biển. Khi vớt lên tàu thì thuyền viên gặp nạn đã hoảng loạn tinh thần, ngư dân Việt phải cho tàu chạy vào bờ vào đúng ngày 28 tháng Chạp và cho thuyền viên ăn tết trên bờ. Sau thời gian nghỉ tết, hiện tàu BĐ 98127 TS của ngư dân Việt đã sẵn sàng ra khơi chuyến biển đầu năm mới.

“Vào khoảng 20 tháng Giêng bắt đầu tối trời là tôi cho tàu vươn khơi. Trong lúc cho tàu ra khơi chúng tôi sẽ cúng mở biển luôn trên tàu”, ngư dân Nguyễn Văn Việt cho biết.

Tàu đánh bắt xa bờ ngư dân cúng mở cửa biển ngay trên tàu.

Theo ông Trần Văn Phúc, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Bình Định, tỉnh này có hơn 1.800 tàu có chiều dài thân tàu dưới 12m chuyên hoạt động ven bờ, số tàu này đã mở cửa biển ra khơi đánh bắt ngay trong những ngày Tết Nguyên đán Canh Tý 2020.

“Còn tàu đánh bắt xa bờ thì trong tháng Chạp đã ra khơi đánh bắt chuyến biển xuyên tết đến 1.480 chiếc, số tàu này đến ngày 12 - 13 tháng Giêng tới sẽ cập bờ nghỉ trăng. Sau rằm tháng Giêng, số tàu vừa cập bờ nghỉ trăng và gần 1.500 chiếc khác nghỉ ăn tết trên bờ sẽ đồng loạt ra khơi chuyến biển đầu năm mới. Thường thì chuyến biển đầu năm toàn bộ tàu đánh bắt xa bờ ở Bình Định sẽ ra khơi gần 3.000 chiếc”, ông Trần Văn Phúc cho hay.