Đón xuân Giáp Ngọ, không hẹn thì ai cũng bàn chuyện con ngựa biểu tượng của năm 2014. Con ngựa không xa lạ gì với người Việt.
Dù các phương tiện giao thông hiện đại đã chiếm lĩnh xã hội công nghiệp, nhưng hình ảnh những chiếc xe ngựa lộc cộc trên những con đường quê rợp mát vẫn còn lưu lại tâm trí bao nhiêu người như một miền kỷ niệm khó quên. Đâu đó, ở vài tỉnh miền Tây Nam bộ và ở vài tỉnh Tây Nguyên, xe ngựa vẫn được dân chúng nông thôn yêu thích. Còn giữa không khí đô thị nhộn nhịp, để lưu giữ ký ức và để thu hút công chúng, nhiều khu du lịch thiết kế dăm chiếc xe ngựa để khách chụp ảnh và nếu cao hứng có thể làm một vòng tham quan trong phạm vi hẹp cùng bốn vó thi vị!
Lẽ thường, thứ gì quen thuộc với đời sống sẽ nhanh chóng được phản ánh trong những tác phẩm nghệ thuật. Hầu hết các danh họa nước ta như Bùi Xuân Phái hay Nguyễn Tư Nghiêm đều đôi lần đưa con ngựa vào tranh. Tuy nhiên, có hai tác phẩm quý giá được trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam là hai bức tranh miêu tả tháng ngày Bác Hồ ở chiến khu gắn bó với con ngựa. Thứ nhất là bức sơn dầu “Hồ Chủ tịch qua suối” của họa sĩ Nguyễn Sáng, thứ hai là bức sơn mài “Bác Hồ đi công tác ở Việt Bắc” của họa sĩ Dương Bích Liên.
Trong lĩnh vực âm nhạc, có nhiều người sáng tác có chủ đề liên quan đến con ngựa, từ bài hát thiếu nhi “Bố làm con ngựa” đến “Ngựa ô thương nhớ”. Thế nhưng, nhạc sĩ đầu tiên của nền tân nhạc Việt Nam đã làm thăng hoa hình ảnh con ngựa trong ca khúc là nhạc sĩ Lê Yên (1917-1998).
Giai đoạn tiền chiến, nhạc sĩ Lê Yên có bài “Ngựa phi đường xa” rộn ràng: “Ngựa phi, ngựa phi đường xa. Tiến trên đường cát trắng trắng xóa. Tiến trên đường nắng chói chói lóa. Trên đồng lúa theo cánh chim trời bay trên cao…”. Và khi tham gia cách mạng, nhạc sĩ Lê Yên có bài “Đoàn kỵ binh Việt Nam” hào hùng: “Núi sông đất Việt tăng vẻ huy hoàng, oai thế Nam quốc lừng xa bốn phương. Cố tiến! Dồn bước! Vùng lên! Ta cương quyết phòng thủ quê hương giữ gìn thanh danh. Tinh thần thượng võ luôn tươi sáng ngàn thu của người Việt Nam”.
Sòng phẳng đánh giá, “Ngựa phi đường xa” trải qua hơn 60 năm kể từ ngày được Ban nhạc Thăng Long công diễn lần đầu tiên, vẫn xứng đáng được xưng tụng là ca khúc sôi nổi nhất và trẻ trung nhất về hình ảnh con ngựa. Rất nhiều ca sĩ đã thể hiện “Ngựa phi đường xa” nhưng rất ít người dám quay video-clip ca khúc này vì… khó có được hình ảnh con ngựa tương đương với ca từ của nhạc sĩ Lê Yên.
Chưa biết mùa xuân Giáp Ngọ có ca sĩ nào đầu tư thêm cho ca khúc “Ngựa phi đường xa” không, nhưng tính đến thời điểm này duy nhất có ca sĩ Cao Minh quay video-clip để hòa nhịp cùng “Ngựa phi ngoài xa thật mau. Lúc nguy nan ta yêu thương nhau. Lúc bên đời quyết sức phấn đấu”. Tuy nhiên, ca sĩ Cao Minh chỉ minh họa bằng một chuyến xe thổ mộ chở mấy học trò trường làng, còn cảnh đàn ngựa hùng dũng lướt qua khung hình đều mượn phim tư liệu của nước ngoài để ghép vào.
