Nhà ở cho người lao động: Vẫn bí!

95% công nhân ngoại tỉnh đang làm việc trong các khu công nghiệp, khu chế xuất không có nhà ở, nên phải ra ngoài thuê phòng ở tạm bợ, chật hẹp, vệ sinh môi trường không đảm bảo. Đó là kết quả điều tra của Bộ LĐ-TB&XH về nhu cầu nhà ở dành cho công nhân cả nước.   

Một khu nhà ở quận Cầu Giấy (Hà Nội) xây tạm bợ cho công nhân, sinh viên thuê

Không nơi nương tựa

Điều tra của Bộ LĐ-TB&XH cũng cho thấy, trong tổng số 1,5 triệu người lao động (NLĐ) đang làm việc tại các KCN, trung bình có 60% là người ngoại tỉnh; hầu hết đều có nhu cầu nhà ở. Hà Nội có 16 KCN, dự kiến đến năm 2015 sẽ thu hút 460.000 công nhân vào làm việc, trong đó 230.000 NLĐ có nhu cầu về nhà ở. Theo dự báo, đến năm 2015, Bình Dương có 422.000 lao động ngoại tỉnh có nhu cầu nhà ở và con số đó ở Đồng Nai là 320.000 lao động.

Nhu cầu nhà ở của NLĐ tại TP HCM là 445.000 người, nhưng chỉ có 14.000 người được ở nhà của DN hoặc địa phương xây. Còn theo báo cáo của các địa phương, tại các KCN mới chỉ có khoảng 5% số công nhân được ở trong các nhà trọ do DN sử dụng lao động, chính quyền và các tổ chức đoàn thể đầu tư xây dựng.

95% số công nhân ngoại tỉnh còn lại phải thuê nhà trọ của tư nhân rất chật hẹp, diện tích sử dụng bình quân từ 3- 4 m2/người, không bảo đảm điều kiện tối thiểu về vệ sinh, điện, nước; đã ảnh hưởng đến sức khỏe và năng suất lao động, gây ra tệ nạn xã hội. Nguy cơ một bộ phận công nhân lao động bị tha hóa là khó tránh khỏi.

Bất cập lớn nhất là việc xây nhà ở cho NLĐ tại các KCN, KCX thiếu đồng bộ với việc xây dựng kết cấu hạ tầng xã hội (nhà trẻ, trường học, trạm y tế, nhà văn hóa, bưu điện, chợ, siêu thị...). Một số khu nhà đã được xây dựng hoàn chỉnh nhưng NLĐ không muốn vào ở, vì quy hoạch, thiết kế và quản lý không phù hợp với đặc thù sinh hoạt, làm việc. Theo kết quả điều tra, khảo sát,  trong tổng số 220 KCN, KCX hầu như chưa có KCN nào xây dựng được nhà trẻ, mẫu giáo, trường học phổ thông và trạm y tế để phục vụ những nhu cầu thiết yếu của NLĐ.

DN phải có trách nhiệm

Theo TS Đặng Quang Điều, Viện trưởng Viện Công nhân - Công đoàn, Tổng Liên đoàn Lao động VN, sau hơn 2 năm thực hiện Quyết định số 66/2009/QĐ-TTg, ngày 24/4/2009 của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế, chính sách phát triển nhà ở cho NLĐ trong các KCN, các tỉnh, thành phố đã đăng ký 110 dự án nhà ở cho NLĐ tại các KCN (giai đoạn 2010- 2015), với tổng vốn đầu tư là 25.554 tỷ đồng (trong đó vốn DN 24.425 tỷ, vốn địa phương 1.129 tỷ) với quy mô xây dựng 6.000.000 m2 sàn, bảo đảm chỗ ở cho 960.000 lao động.

Tuy nhiên, đến nay mới có 25 dự án xây nhà ở cho NLĐ được khởi công với tổng diện tích sàn theo thiết kế 787.500 m2, chỉ đáp ứng được chỗ ở cho 129.000 người. Trong số 25 dự án trên, chỉ có 9 dự án đã hoàn thành, bàn giao và đưa vào sử dụng, trong đó Hà Nội 1 dự án, TP HCM 8 dự án với tổng diện tích 200.000 m2, giải quyết chỗ ở cho 27.000 công nhân. Đây chính là nguyên nhân khiến cho 95% công nhân đang phải chầu trực sống ở bên ngoài.

TS Điều cho hay, để tháo gỡ tình trạng trên cần thay đổi nhận thức về tầm quan trọng của vấn đề nhà ở cho NLĐ. Bởi nhà ở là điều kiện đầu tiên để phát triển nguồn lực con người, một yếu tố hết sức quan trọng để phát triển SX. Bảo đảm tốt vấn đề này sẽ giúp NLĐ ổn định sức khỏe, tái SX sức lao động, góp phần tạo nguồn lực lao động có chất lượng cho xã hội.

Xóa bao cấp về nhà ở nghĩa là không phân phối nhà theo cách thức cũ, với giá thuê quá thấp như trước đây, nhưng với đối tượng cụ thể (cán bộ, công chức, viên chức, NLĐ hưởng lương theo ngạch, bậc nhà nước) phải được hỗ trợ tạo điều kiện phù hợp với tiền lương, thu nhập. Ngoài ra, khi phê duyệt các dự án KCN, KCX, phải dành quỹ đất tương xứng để xây dựng nhà ở và các công trình thuộc kết cấu hạ tầng cho công nhân. Cần có chính sách ưu đãi thích đáng cho DN đầu tư xây dựng nhà ở tại các KCN. DN muốn đầu tư, làm ăn tại các KCN, KCX phải có trách nhiệm dành một khoản tương ứng để đóng góp xây dựng nhà ở cho công nhân.

Ngoài ra, cần rà soát lại các chính sách đã ban hành, làm rõ nguyên nhân của những ách tắc, từ đó có các giải pháp, điều chỉnh chính sách cho phù hợp. Bởi thực tế cho thấy, những khó khăn, cản trở lớn nhất hiện nay là vấn đề đất đai, vốn, quy hoạch, phát triển kết cấu hạ tầng đồng bộ, các thủ tục hành chính.

Đồng thời, hỗ trợ để có giá thuê, giá mua hợp lý với các đối tượng NLĐ hưởng lương ở khu vực đô thị, đặc biệt NLĐ ở các KCN tập trung, khắc phục thực trạng hiện nay là giá thuê và giá mua quá cao. Đối với DN, cần có chính sách, quy định bắt buộc các chủ DN sử dụng lao động phải có trách nhiệm dành một tỷ lệ vốn tham gia giải quyết nhà ở cho NLĐ thông qua việc đóng góp tài chính hoặc tự xây nhà ở cho NLĐ thuê, mua; nghiên cứu đa dạng hóa các kiểu dáng kiến trúc phù hợp với điều kiện sống của NLĐ.