 |
| Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ vừa nộp đơn từ chức James Mattis. Ảnh: AFP. |
Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ James Mattis, một cựu lính thủy đánh bộ có giọng nói nhẹ nhàng nhưng cứng rắn, là hình ảnh hoàn toàn tương phản với Tổng thống Donald Trump, một doanh nhân nóng nảy từng 5 lần trì hoãn nghĩa vụ quân sự, theo AFP. Sau quyết định rút quân khỏi Syria, giảm hiện diện quân sự tại Afghanistan của Trump hôm 20/12, khoảng cách giữa Mattis và Trump đã quá lớn để có thể hàn gắn, ông xin từ chức.
Mattis là người đầu tiên được chọn vào nội các sau khi Trump đắc cử tổng thống. Trong gần hai năm nắm cương vị đứng đầu Lầu Năm Góc, ông được xem là bậc thầy về che giấu công chúng những suy nghĩ thực của mình về các quyết định của Trump. Tuy nhiên, bức thư từ chức của ông đã cho thế giới thấy điều mà nhiều nhà quan sát không lấy làm lạ: thế giới quan của Trump và Mattis không thể hòa hợp.
"Quan điểm của tôi về cách đối xử tôn trọng và tinh tường với các đồng minh để xem họ vừa là chủ thể hợp tác, vừa là đối thủ cạnh tranh chiến lược vẫn được giữ vững trong 4 thập kỷ qua", Mattis viết trong bức thư gửi Trump, người tìm kiếm mối quan hệ gần gũi hơn với Nga và thường xuyên chỉ trích Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cùng các liên minh khác. "Vì ngài có quyền có một Bộ trưởng Quốc phòng đồng quan điểm trong những vấn đề này và nhiều vấn đề khác, tôi tin rằng việc tôi từ chức là đúng đắn".
Tự mô tả mình là chiến binh và từng khoe "thú vị" khi bắn người khác, Mattis dù sao cũng được xem là tiếng nói có khả năng kiềm chế phần nào những cơn bốc đồng của Trump. Khi ông được bổ nhiệm, nhiều người ở Washington không hài lòng nhưng nhiều nghị sĩ cũng hy vọng tướng 4 sao đã về hưu sẽ làm cân bằng sự điềm tĩnh cho Trump.
 |
| Mattis (phải) và Tổng thống Mỹ Donald Trump trong một sự kiện năm 2017. Ảnh: Reuters. |
Mattis gia nhập thủy quân lục chiến năm 1969 trong thời kỳ chiến tranh Việt Nam. Là cựu binh được tặng rất nhiều huân chương, Mattis ngay lập tức giành được sự tôn trọng của Trump, người có niềm đam mê với mọi thứ về quân sự từ khi được cha gửi tới học viện quân sự tư nhân ở New York thời còn trẻ. Không giống nhiều quan chức cấp cao trong chính quyền phải chịu sự khinh miệt, Mattis được Trump trọng vọng và đánh giá cao.
Sau khi nhận thư từ chức của Bộ trưởng Quốc phòng, Trump đăng Twitter cảm ơn sự phụng sự của Mattis, nói rằng ông sẽ "nghỉ hưu trong danh dự", giọng điệu khác xa khi ông thông báo sa thải cựu ngoại trưởng Rex Tillerson.
Mattis tin vào các nguyên lý của trật tự thế giới mà Mỹ đã thiết lập, trong đó liên minh là bất khả xâm phạm, ngoại giao tốt hơn chiến đấu và sự quyết đoán của quân đội đòi hỏi một bàn tay thận trọng nhưng kiên quyết, sẵn sàng hành động dứt khoát khi những người khác đều thất bại.
Mattis thường xuyên xung đột với Trump, chủ yếu ở hậu trường, về những nguyên tắc cơ bản đó. Khi Trump dùng giọng điệu tích cực về Tổng thống Nga Vladimir Putin, Mattis cảnh báo rằng Moskva muốn "chia rẽ NATO". Ông công khai phản đối khi Trump phủ nhận cam kết quốc phòng của Mỹ với NATO, dù không thường xuyên. Ông cũng trì hoãn khi Trump sẵn sàng bỏ qua lỗ hổng an ninh nguy hiểm để theo đuổi thỏa thuận hạt nhân với Triều Tiên.
Bất đồng giữa Mattis và Trump càng tăng lên khi ông phản đối việc Trump rút khỏi Hiệp định Paris về biến đổi khí hậu, thỏa thuận hạt nhân Iran, tăng thuế thép với đồng minh và chuyển đại sứ quán Mỹ ở Israel từ Tel Aviv đến Jerusalem. Ông cũng lặng lẽ bác bỏ đề xuất cấm người chuyển giới phục vụ quân đội của Tổng thống.
Là một tướng quân đội lẫy lừng, Mattis được biết đến với biệt danh "chó điên". "Chó điên" là cách gọi thể hiện sự nể trọng trong giới quân nhân dưới quyền Mattis, nhờ tinh thần lăn xả và phong cách ăn nói bạt mạng đậm chất lính thủy đánh bộ của ông. "Hãy lịch sự, chuyên nghiệp nhưng có một kế hoạch giết tất cả những người bạn gặp" là một trong những câu nói nổi tiếng của ông. Ông còn được gọi là "tu sĩ chiến binh" vì sống cuộc đời độc thân.
 |
| Mattis mang hành lý của mình tại sân bay quốc tế Kandahar, Afghanistan năm 2001. Ảnh: AFP. |
Là một học giả chiến tranh và nhà hoạch định chiến lược tầm cỡ, Mattis sở hữu thư viện cá nhân với hơn 7.000 cuốn sách. Ông thường đưa danh sách những cuốn cần đọc cho binh sĩ dưới quyền, nói với họ rằng khu vực quan trọng nhất trên chiến trường là khoảng trống "giữa hai tai bạn".
Mattis đã chỉ huy một tiểu đoàn thủy quân lục chiến trong Chiến tranh Vùng Vịnh lần thứ nhất và một sư đoàn thủy quân lục chiến trong chiến dịch tấn công Iraq năm 2003. Năm 2010, ông được bổ nhiệm đứng đầu Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ.
Là một chuyên gia truyền thông lão luyện trong việc điều chỉnh thông điệp của mình cho người nghe, dù đó là một người không chuyên hay một quan chức nước ngoài, Mattis luôn kiên nhẫn đưa Trump tuân theo học thuyết quân sự chính thống của Mỹ. Năm ngoái, ông đã thuyết phục Trump tăng cường hiện diện quân sự ở Afghanistan song Tổng thống Mỹ tỏ ra rất miễn cưỡng.
Đi ngược lại lời khuyên của Mattis, Trump lệnh cho quân đội tới biên giới Mỹ - Mexico trước cuộc bầu cử giữa kỳ tháng trước để thể hiện đường lối cứng rắn với vấn đề nhập cư. Tuần này, Trump tuyên bố Mỹ đã chiến thắng tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ở Syria và quyết định rút quân khỏi quốc gia Trung Đông này, điều mà Mattis cho rằng sẽ để lại khoảng trống có thể bị kẻ thù của Mỹ lấp đầy.
