 |
| Ảnh minh họa. |
Dáng người nhỏ nhắn, có khi lớn trọng một chút, tay chân đen nhẻm, đầu đội chiếc mũ cũ, quần áo cũng cũ, mang dép hay đi chân không, tay cầm chiếc roi lùa một bầy cừu. Không ai thống kê được có bao nhiêu cô bé chăn cừu. Mà cũng chẳng ai làm cái việc ấy? Đếm làm gì?
Ninh Thuận là một vùng đất khô hạn. Mưa chỉ từ tháng 9 đến tháng 11. Có năm những cơn mưa quên mất lời hẹn. Khát mưa, những cánh đồng nứt nẻ chân chim. Trên những cánh đồng đất bùn đã khô cứng, những người chăn cừu lại lùa bầy cừu đi qua, cố tìm những ngọn cỏ còn sót lại.
Cách đây 100 năm, qua chọn lọc tự nhiên và nhân tạo, cừu (lai giống từ Ấn Độ), được người Chăm mang về xứ sở, đã quen dần với khí hậu khô hạn của vùng đất này. Từ thói quen ăn cỏ trên những cánh đồng, cừu cũng biết nhai luôn lá xương rồng. Những chiếc lá xương rồng chi chít gai, nhưng tích trữ nước, là thức ăn cho cừu trong mùa nắng hạn.
Cừu cho thịt, sữa, lông, da và cừu cũng cho những người nghèo một công việc: chăn cừu.
Những người chăn cừu số đông là trẻ con. Những người lớn có khi cũng dắt bầy cừu đi tìm thức ăn, nhưng việc lang thang ngoài đồng nắng thích hợp với trẻ con hơn là người lớn. Những ông bà chủ thường mướn trẻ con chăn cừu. Vẫn có những trang trại trồng cỏ, nuôi cừu cố định trong trang trại. Nhưng do đặc điểm thích chạy nhảy, thích lang thang của cừu, việc dắt đàn cừu đi ăn ngoài đồng có vẻ là lựa chọn thích hợp.
Người chăn cừu giống như những người Di-gan. Quần áo cũ kĩ, mũ đội lụp xụp, hông đeo chai nước, tay cầm roi, nhìn bất cần và lãng tử. Trên đầu là nắng, bên tai là gió, bạn là những chú cừu đang thơ thẩn kiếm ăn, dưới chân là đá sỏi. Nắng chan chát, gió khô rốc, chai nước đem theo đã cạn bay vèo vèo bên hông. Những người chăn cừu tí hon da cũng đen nhẻm, chai sương vì nắng gió. Mắt long lanh, tinh nghịch, bất cần.
Không biết từ lúc nào những cô bé được ông bà chủ mướn cho việc chăn cừu? Có hay không có có liên quan đến việc người Chăm du nhập cừu từ Ấn Độ về quê hương xứ sở? Người Chăm tôn trọng tính nữ. Nữ nhi thường làm và quyết định những việc quan trọng. Một gia đình có một bầy cừu là một tài sản lớn. Cho nên việc chăn cừu cũng để cho phụ nữ đảm trách? Đó chỉ là một giả thuyết.
Còn thực tế, những gia đình nghèo, có con gái mới lớn muốn giúp cha mẹ, không có tiền đi học nên có người mướn chăn cừu là đi thế thôi. Trên những cánh đồng cỏ mênh mông, trên những con đường núi, sườn núi, các bé gái thường đi chăn gia súc. Vì là con gái nên việc coi ngó, chăm sóc đàn gia súc cũng cẩn thận, tỉ mỉ hơn. Cho nên các ông bà chủ chọn mướn các bé gái chăn cừu.
Những cô bé chăn cừu thường có cái vẻ bất cần đời. Lang thang cùng với đàn cừu, không là người có máu lang thang thì cũng nhiễm máu lang thang. Nắng chan chát trên đầu, gió lồng lộng bên tai. Cô bé chăn cừu cũng là một cơn gió mới lớn.
Ăn cơm ngoài đồng, uống nước chai, hết nước trong chai thì uống nước suối bên đường. Đàn cừu đi, lang thang cánh đồng quen. Mùa hạn, đồng quen hết cỏ, dắt bầy cừu qua những cánh đồng lạ, xa hơn và xa hơn nữa. Bầy cừu đi tung bụi mù.
Các cô bé chăn cừu đi sau, tay cầm roi, cổ họng khô khốc ráng tìm một cánh đồng nào đó còn sót những bụi cỏ dù xơ xác. Những bụi xương rồng cũng bị cừu nhai rồm rộp mùa nắng hạn. Đi, đi mãi trong bụi mù giống như những kẻ lang thang chuyên nghiệp.
Những mùa mưa, mùa nắng hạn đi qua, những cô bé chăn cừu cũng lớn lên theo năm tháng. Khi trọng tuổi rồi, ông bà chủ không thuê mướn nữa, hoặc có mướn cũng chỉ ngần ấy tiền không đủ cho một ngày làm việc.
Họ đi làm xa, chọn những công việc khác thuê mướn nhiều tiền hơn, người lấy chồng, sinh con. Và như một hành trình lặp lại, sự nghèo đói vẫn đeo đuổi, một bé gái trong nhà không có tiền đi học, lại tìm đến chủ cũ, xin công việc chăn dắt bầy cừu…
Bầy cừu đẹp lắm. Trong ráng chiều bầy cừu đi ăn về tung gió bụi mù. Cô bé nhỏ, cậu bé nhỏ khoe răng cười dưới chiếc mũ lụp xụp, làn da sạm đen vì nắng gió. Người đi ngang qua, tấm tắc nhìn đàn cừu lông trắng ngả màu vì gió bụi. Máy ảnh thi nhau chụp. Các cô bé, cậu bé thi nhau cười.
Vui mà, không phải đi học, không phải bị dò bài, chỉ lang thang ngoài nắng, dắt cừu kiếm ăn như đi chơi. Những cái đầu nhỏ nghĩ vậy. Những cái đầu lớn sinh ra những cái đầu nhỏ có tặc lưỡi một chút, có buồn khi con mình nghỉ học, cầm roi chăn cừu. Nhưng miếng cơm manh áo thúc ép, nợ nần bủa vây. Mới tháng Chạp đã biết mình không có tiền ăn tết. Thôi con cứ đi chăn cừu để tết có bánh tét trong nhà, con có bộ quần áo mới.
Ngày tết, vẫn đi chăn cừu. Cừu đâu có nghỉ tết, vẫn đói bụng cần ăn. Cô bé chăn cừu xúng xính trong bộ quần áo mới, vung roi sau bầy cừu. Cừu à, mày có biết hôm nay ngày tết và tao được mặc quần áo mới. Có cô bé nào nói chuyện với cừu không nhỉ? Không. Nói làm gì? Cừu có biết tiếng người đâu? Có chứ. Ngoài đồng có một mình. Không nói chuyện với cừu thì nói với ai? Hú lên gọi đứa bạn chăn cừu phía xa, nó không nghe thấy.
Ninh Thuận khô hạn, thích hợp với kinh tế chăn nuôi cừu. Những chủ cừu có khi lỗ giá, có khi siêu đắt giá, nhưng chung quy lại vẫn làm ăn có lãi nên chăn cuôi cừu phổ biến ở vùng đất này.
Bầy cừu vẫn sống phận đời của chúng. Ông bà ở Ấn Độ nhưng mình ở Việt Nam, Ninh Thuận khô cháy. Ông bà cừu của mình thường ăn cỏ, mình ở đây nhai luôn lá gai xương rồng. Cừu hiền lành, ngoan ngoãn, chỉ biết đi trước người chủ. Chủ lùa đi đâu mình đi đó. Một cánh đồng cỏ xanh tươi, cỏ lún phún sau cơn mưa, hay cánh đồng khô hạn tìm cỏ đỏ con mắt, cừu vẫn tha thẩn, nhởn nhơ trên đồng.
Các cô bé chăn cừu cũng vậy. Trường học đã xa, cô thầy và tiếng ê a học bài đã lùi vào dĩ vãng. Hiện tại là gió nắng, là bọn cừu chạy nhảy, ráng kiếm cỏ cho chúng ăn no cho chủ vui lòng. Phía trước là gì? Không biết. Không nghĩ. Còn nhỏ quá và cũng chẳng biết gì, thấy gì để nghĩ. Có khi đồng gần đường lộ, nhìn con đường lũ lượt những chuyến xe chạy qua, mơ một ngày mình lớn lên đi đâu đó về xứ khác. Xứ khác làm gì? Thì cũng làm thuê làm mướn thôi nhưng chắc thú vị hơn, vui hơn. Chẳng biết nữa.
Nhưng các cô bé chăn cừu cũng rất ư là mơ mộng. Mùa thời tiết ôn hòa, cỏ ngập tràn bao la cánh đồng. Những bầy cừu thả cạnh nhau, tha hồ gặm cỏ. Những cô bé chăn cừu rủ nhau đi hái những bông hoa dại, tết vòng hoa đội đầu, y như cô dâu.
Bé gái nào mà chẳng mơ một ngày làm cô dâu. Cho dù đó là một cô bé chăn cừu, da đen nhẻm, tóc cháy nắng, chỉ lang thang xách roi, đi theo bầy cừu trên đồng vắng…
