Lô tô là một trò chơi dân gian quen thuộc mỗi dịp Tết đến ở những vùng nông thôn Trung bộ và Nam bộ. Xung quanh những đoàn lô tô mua vui cho thiên hạ, có bao nhiêu mảnh đời buồn vui khác nhau, mà từ phim tài liệu “Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng” đến phim điện ảnh “Lô tô” đã khai thác khá thú vị. Bây giờ, lô tô bước vào game show có gì hay?
 |
| Game show “Lô tô show - Gánh hát ngàn hoa”! |
Sức ảnh hưởng của lô tô trong sinh hoạt tinh thần của một bộ phận người Việt Nam như thế nào? Theo giáo sư Trần Văn Khê phân tích: “Bài chòi và lô tô không chỉ là môn giải trí đơn thuần mà còn đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của người dân Việt, qua đó góp phần lưu truyền và gìn giữ những tục ngữ, ca dao, bài vè - được xem là những di sản văn học dân gian của dân tộc - khỏi bị mai một”. Rao lô tô cũng là một nghệ thuật, cho nên gánh lô tô chuyên nghiệp và gánh lô tô tự phát hoàn toàn khác nhau. Rao lô tô cũng có bài bản riêng, mang phong cách sáng tạo của từng gánh lô tô. Thể lệ của trò chơi này không quá phức tạp, không giới hạn số lượng người tham gia. Chỉ cần một bộ lô tô có thể dễ dàng mua ở bất cứ đâu, một manh chiếu trải dưới sân nhà, mọi người trong xóm hoặc trong một gia đình có thể vừa chơi vừa nhâm nhi đĩa mứt, gói bánh, bịch hạt dưa… Có lẽ người ta thích chơi lô tô không phải vì yếu tố thắng thua, mà chủ yếu là để tiêu khiển, để quây quần bên nhau, cùng nghe và bật cười với những lời rao hóm hỉnh…
Theo những nhà nghiên cứu, lô tô có nguồn gốc từ trò chơi Bingo của Ý ra đời vào thế kỷ 16, sau đó trò chơi này du nhập vào Anh, Pháp và các vùng khác của châu Âu vào thế kỷ 18. Ở Pháp, trò chơi còn được biết đến dưới tên gọi Le Lotto (hoặc Loto) và là trò chơi của giới quý tộc. Ở Đức, trò chơi này (được gọi là Tombola) được sử dụng trong thế kỷ 19 như là một công cụ giáo dục để dạy cho trẻ em về cách làm toán, chính tả và thậm chí cả lịch sử. Lô tô xuất hiện ở các hội chợ nước ta vào những năm 20 của thế kỷ trước, và hiện nay vẫn là trò chơi rất thịnh hành ở miền Tây Nam bộ mỗi dịp tết cổ truyền.
Xung quanh trò chơi lô tô cũng lấp lánh những mảnh đời đáng chia sẻ. Bộ phim tài liệu “Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng” bắt đầu với lời tự sự của đạo diễn Nguyễn Thị Thắm về những hội chợ lô tô. Lời tâm sự mở đầu cùng hình ảnh bãi đất trống với những lều rạp, khung sắt và những con người nhếch nhác đang làm công việc bốc dỡ hay dựng sân khấu trong cơn gió thổi mạnh... gợi không khí buồn tẻ của một miền quê.
Nơi đó, những con người nhỏ bé đang cố gắng sinh tồn bằng thứ nghề trôi dạt. Hai nhân vật chính được khắc họa trong phim là chủ gánh hát lô tô - chị Bích Phụng và chị Hằng - một người phụ trách hậu trường. Họ có ánh mắt buồn bã khi nói về nỗi khát khao được sống cuộc đời bình thường, nụ cười méo xệch nhưng vẫn giữ được chút tếu táo, lạc quan. Hoặc có những phút họ đắm mình trong âm nhạc, thoáng chốc quên đi hình hài "nửa trai nửa gái" để được thấy mình tỏa sáng dù là trên sân khấu tuềnh toàng...
Lấy cảm hứng từ “Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng”, đạo diễn Huỳnh Tuấn Anh đã làm bộ phim điện ảnh “Lô tô” gây xúc động cho người xem. Nghệ sĩ Ưu tú Thành Lộc đã khen ngợi bộ phim “Lô tô” không tiếc lời: “Bộ phim thật sự đem lại cho tôi một cảm giác thật dễ chịu về gu thẩm mỹ, về sự tử tế đủ để tôi tôn trọng sản phẩm điện ảnh này. Khi xem, tôi luôn lo sợ rằng bộ phim sẽ lạm dụng những uốn éo gây cười của giới chị em bóng gió bình dân để tạo sự vui vẻ cho khán phòng chạy theo thói quen thương mại câu khách thường tình (sợ lắm!) nhưng không hề có chuyện đó trong phim, tất cả đều dung dị và đạt mức chân thật gần giống như sự chân thật của "Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng", điều nầy sẽ là rất khó khi toàn bộ diễn viên đều xuất thân từ sân khấu. Nhưng họ đã làm được cái điều dung dị cần có của điện ảnh mà chính những bộ phim khác lại sa đà vào cách diễn của sân khấu rất đậm đặc! Đây đó vẫn còn thoang thoảng sự cường điệu thái quá của một vài diễn viên, nhưng không đủ sức để lôi bộ phim thấp xuống vì độ bay của những người khác đã chiếm ưu thế cao hơn nhiều!
Bây giờ, game show “Lô tô show – Gánh hát ngàn hoa” mong muốn giúp công chúng hiểu thêm hình thức nghệ thuật dân gian này. Sau một thời gian dài, các kênh giải trí cứ loay hoay với game show mua bản quyền nước ngoài, thì “Lô tô show – Gánh hát ngàn hoa” hứa hẹn tạo ra đột phá từ thể loại game show thuần Việt. Tham gia tranh tài trong chương trình “Lô tô show – Gánh hát ngàn hoa” là 5 gánh lô tô, trụ cột trong mỗi gánh là các thành viên có thâm niên hoạt động trong nghề từ 3 – 17 năm như: gánh Phương Anh, gánh Mạnh Quyên, gánh Hương Nam, gánh Sài Gòn Tân Thời và gánh Dòng Thời Gian. 5 gánh sẽ thể hiện khả năng ca diễn theo từng chủ đề của mỗi vòng thi, trong đó phần ca gắn với việc gọi số lô tô, phần diễn thể hiện những khía cạnh khác nhau trong đời sống của các gánh. Slogan của “Lô tô show – Gánh hát ngàn hoa” là “Vòng xoay – Xoay vòng đời” nhằm phản ánh cuộc sống nhiều thử thách và đam mê của những người gắn bó với những gánh lô tô mưu sinh lầm lũi.
Game show thuần Việt như “Lô tô show - Gánh hát ngàn hoa” chứng tỏ rằng giới truyền hình hoàn toàn có thể khai thác văn hóa Việt để làm chương trình tương tác, mà không phải vay mượn của thiên hạ! Đạo diễn game show “Lô tô show - Gánh hát ngàn hoa” là NSƯT Vũ Thành Vinh cho biết, anh đã ấp ủ chương trình này trong 2 năm trời và dành rất nhiều tâm huyết. Anh hy vọng qua chương trình, khán giả sẽ nể phục, kính trọng, đánh giá công bằng tài năng của các nghệ sĩ lô tô. Bao nhiêu con số là bấy nhiêu cái tình! “Lô tô show - Gánh hát ngàn hoa” không chỉ mang niềm vui đến cho khán giả trong dịp Tết Nguyên đán mà còn là cơ hội để đưa một "game" dân gian trở thành một gameshow thuần Việt, để khán giả có cái nhìn nhận toàn diện hơn về nghề hát lô tô và những người đam mê nghiệp hát lô tô. Tiêu chí để đánh giá các tiết mục của các đoàn đó là: phải có thông điệp, ý tưởng, những con số được kêu hợp lý, nghệ thuật, bất ngờ, tình cảm...
