Cá rô đầu vuông mới được phát hiện cách đây gần 2 năm. Theo tài liệu của Chi cục Quản lý chất lượng Nông Lâm sản và Thuỷ sản tỉnh Hậu Giang, cá rô đầu vuông được ông Nguyễn Văn Khải, thuộc ấp 5, xã Vĩnh Thuận Tây, huyện Vị Thuỷ phát hiện đầu tiên năm 2008 với số lượng khoảng 70 con lẫn trong ao nuôi cá rô đồng.
Khi thu hoạch ao cá, ông Khải thấy có một số con cá rô có hình dáng lạ so với cá rô thường, với vóc dáng to lớn nên giữ lại nuôi tiếp. Lúc nhỏ hình dáng cá rô đầu vuông giống như cá rô đồng bình thường nhưng khi cá có kích thước lớn, đầu cá có hình hơi vuông, môi trề, bụng sệ, đuôi dài, vây dưới dày. Thân cá dài có hai chấm đen ở gần đuôi và mang cá. Đặc điểm khác giữa cá rô đầu vuông và cá rô đồng bình thường là cá đực và cá cái có tốc độ tăng trưởng tương đương (cá rô đồng cái thường tăng trưởng nhanh gấp đôi cá rô đồng đực). Ông Khải tuyển những con lớn nhất trong đàn để đem nhân giống.
Vụ nuôi đầu tiên, cá lớn rất nhanh, mới hơn 3 tháng đạt trọng lượng 100-120 g/con. Thu hoạch hết trong ao được 11 tấn cá rô thịt, ông Khải đem bán cho thương lái với giá 30.000 đồng/kg, thu lời hơn 180 triệu đồng. Do thấy đây là loại cá lạ, lại có nhiều ưu điểm nên ông Khải tiếp tục nhân giống bán cho những người hàng xóm cùng nuôi. Từ đó, loài cá này trở nên nổi tiếng và được đặt tên là cá rô đầu vuông. Đến thời điểm này, nông dân tỉnh Hậu Giang và các tỉnh lân cận đổ xô tìm mua cá rô đầu vuông để nuôi, vì thế mà diện tích nuôi cá rô đầu vuông tăng gấp nhiều lần so với thời kỳ cá được phát hiện. Hiện nay, giá cá thương phẩm tại thị trường nông thôn là 60.000 đ/kg (cao hơn giá cá lóc loại I, gần gấp 2 lần giá cá điêu hồng).
Cá rô đầu vuông có ưu điểm lớn nhanh, hệ số tiêu thụ thức ăn thấp, theo kinh nghiệm của các hộ nuôi thì chỉ tốn 1,4 kg thức ăn cho 1 kg cá, trong khi đó nuôi cá rô đồng bình thường tốn đến 2 kg thức ăn. Nhiều hộ nông dân làm giàu nhờ bán được cá giống với giá cao. Ông Nguyễn Hùng Anh ngụ ấp 5, xã Vĩnh Thuận Tây, huyện Vị Thủy. Ông là một trong những người đầu tiên mua lại cá giống cá rô đầu vuông của ông Khải về vỗ béo, nhân giống để bán, có vụ cá giống ông thu lời cả tỷ đồng, đây là số tiền mà nhiều người cả đời làm nông nghiệp cũng không có được.
Theo tính toán, nuôi cá rô đầu vuông thương phẩm sẽ mang lại lợi nhuận rất cao do đặc điểm cá rất mau lớn. Trung bình thời gian nuôi 4 tháng đầu có thể đạt trọng lượng 6 con/kg. Nếu nuôi kéo dài 7 tháng, trọng lượng cá có thể đạt từ 500-800 g/con. Nhiều cặp cá giống bố mẹ nuôi lâu ngày có thể đạt trọng lượng 900 g/con, vì thế bà con còn gọi cá rô đầu vuông là cá rô “khổng lồ”. Tuy kích thước và trọng lượng rất lớn nhưng chất lượng cá rô đầu vuông cũng thơm ngon như cá rô đồng. Nếu thời gian nuôi cá càng kéo dài, kích thước và trọng lượng cá càng lớn chứ không giảm cân như cá rô đồng, chất lượng thịt cá cũng càng tăng theo trọng lượng cá. Hiện nay, Trung tâm Khuyến nông Hậu Giang cùng Chi cục Quản lý chất lượng nông, lâm và thủy sản tỉnh đang nuôi dưỡng theo dõi, xác định rõ nguồn gốc loài cá này.
Với những ưu điểm vượt trội về thời gian nuôi, tốc độ lớn nhanh, trọng lượng lớn sẽ là lợi thế để xây dựng thương hiệu cho giống cá này. Đây cũng là một tín hiệu đáng mừng cho người dân Hậu Giang và vùng ĐBSCL vì sẽ có giống cá tốt để nuôi.
