Ngày 27/7/2012, tại TP. Đà Lạt (Lâm Đồng), Bộ NN-PTNT phối hợp với UBND tỉnh Lâm Đồng tổ chức hội nghị phát triển nuôi cá nước lạnh do Thứ trưởng Bộ NN-PTNT, Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản Vũ Văn Tám chủ trì.
Chưa làm chủ được công nghệ
Các loài cá nước lạnh như cá hồi, cá tầm... đã được các nước Nga, Pháp, Tây Ban Nha, Thụy Điển, Ba Lan, Ý, Đức, Mỹ… nuôi từ rất lâu và cho nhiều kết quả khả quan. Ở VN, thông qua đầu tư của Nhà nước, nỗ lực của các tổ chức KH-CN, các tổ chức, cá nhân, đến nay nhóm cá tầm, cá hồi đã du nhập vào nước ta và trở thành đối tượng nuôi mới ở nhiều vùng, góp phần tạo công ăn việc làm cho một bộ phận cư dân miền núi.
Theo báo cáo trình bày tại hội nghị, từ năm 2005, Viện Nghiên cứu NTTS 1 (Viện 1) đã khởi động dự án nhập công nghệ SX giống, đề án nuôi thử nghiệm cá nước lạnh tại Thác Bạc (Sa Pa, Lào Cai), sau đó chuyển vào nuôi thử nghiệm tại tỉnh Lâm Đồng vào năm 2007. Đến nay, phong trào nuôi cá nước lạnh đã phát triển mạnh trên 21 tỉnh, điển hình là Lào Cai, Lâm Đồng, Lai Châu, Yên Bái, Tuyên Quang, Sơn La.
Hàng loạt trại nuôi đã xuất hiện với số lượng và quy mô ngày càng tăng ở các tỉnh vùng Đông Bắc, Tây Bắc. Tại hồ Thác Bà, Yên Bái, cá tầm được nuôi trong lồng 1 năm đạt cỡ 3-4 kg. Tuy nhiên, có thời kỳ trong năm nhiệt độ nước cao, có thể làm cá chết. Đến nay, đã phát triển nuôi quy mô lớn theo hình thức nuôi lồng trên hồ chứa nhưng chưa có quy hoạch cụ thể, chưa có quy trình nuôi chuẩn, phong trào muôi vẫn mang tính tự phát
Đối với lĩnh vực nghiên cứu và du nhập nuôi các loài cá nước lạnh, từ năm 2002 Nhà nước đã sớm quan tâm, đầu tư nghiên cứu, nhập công nghệ phục vụ phát triển nuôi cá tầm, đã có hàng loạt dự án nhập công nghệ, đề tài nghiên cứu về SX giống và nuôi thương phẩm cá tầm được phê duyệt.
Một mô hình nuôi cá hồi ở Sa Pa
Đến nay đã xây dựng đàn cá phục vụ nghiên cứu sinh sản nhân tạo, nuôi lấy trứng và đào tạo đội ngũ cán bộ kỹ thuật, đã bước đầu làm chủ công nghệ ương cá giống, nuôi thương phẩm cá tầm. Tuy nhiên kết quả chưa ổn định, chưa làm chủ công nghệ sinh sản nhân tạo, SX trứng.
Thông qua đầu tư của Nhà nước, tư nhân và với sự hỗ trợ của các tổ chức, chuyên gia quốc tế, đến nay VN đã nhập cá tầm Xiberi, cá tầm Trung Hoa, cá tầm Nga (A.gueldenstaedtii), cá tầm Đức (Huso huso), cá tầm lai (lai giữa 2 loài A.ruthenus và Huso huso). Năm 2008, các nhà khoa học Nga đã tiến hành nghiên cứu sinh sản và nuôi cá hồi ở khu vực Tây Nguyên. Các dữ liệu khoa học cho thấy, sử dụng thức ăn tự chế không tạo ra sản phẩm cá có chất lượng tốt do chưa phù hợp với chuyển hóa thức ăn đối với cá hồi.
VN vẫn chưa chủ động việc SX giống cá tầm. Đề tài nghiên cứu kỹ thuật sinh sản nhân tạo được tiến hành tại Viện 1 nhập công nghệ SX giống cá tầm Trung Hoa đã thu được một số kết quả, bắt đầu cho sinh sản 1 đợt tại Sa Pa, tuy nhiên quy trình công nghệ không được tiếp tục thực hiện. Bên cạnh đó, Cty Cá tầm Phương Bắc cũng đã có những kết quả sinh sản nhân tạo ban đầu, song chỉ là thử nghiệm, chưa có số liệu công bố chính thức. Tổng số giống cá hồi, cá tầm SX năm 2011 (theo thống kê chưa đầy đủ) khoảng 800.000 con giống, trong đó giống cá hồi 250.000 con, cá tầm 550.000 con.
Trong lĩnh vực nghiên cứu, lưu giữ và SX giống nhân tạo, hiện nay, Viện 1 đang lưu giữ khoảng 60 cặp cá tầm Siberi bố mẹ (khối lượng trung bình 15 kg/con), 20 con cá tầm Trung Hoa bố mẹ (khoảng 12 kg/con), lưu giữ 500 cá hồi vân bố mẹ (cỡ khoảng 2,5 kg/con), 2.000 cá hồi hậu bị để tạo nguồn cho nghiên cứu SX giống.
Cần quy hoạch cụ thể
Để phát triển nghề nuôi cá nước lạnh hiệu quả, ổn định, theo Thứ trưởng Vũ Văn Tám, trong giai đoạn tới cần giải quyết một số vấn đề sau:
-Cần có quy hoạch cụ thể từng địa phương, quy hoạch tổng thể về nuôi, SX giống cá tầm, cá hồi. Sớm đưa ra tiêu chí, văn bản quản lý về điều kiện đối với cơ sở nuôi, SX giống, xây dựng VietGAP cho đối tượng cá hồi, cá tầm, từ đó có chủ trương chính sách cụ thể để áp dụng, tăng cường công tác quản lý phát triển cá nước lạnh theo quy hoạch.
-Cần tổ chức SX quy mô công nghiệp, liên kết "4 nhà", để các nhà có quyền lợi tương đối đồng đều; không để độc quyền, tự ý tăng giá các yếu tố đầu vào, công tác quản lý theo chuỗi từ con giống, thức ăn, người nuôi.
-Tổ chức SX theo hướng đầu tư công nghệ cao trong việc nuôi cá hồi, cá tầm, không để nuôi tự phát, không theo quy hoạch, cần có công tác báo cáo, dự báo sản lượng diện tích nhằm quản lý tốt đối tượng nuôi.
-Tổng kết lại các đề tài, dự án đã nghiên cứu về cá hồi, cá tầm để trình hội đồng của Bộ để đưa vào danh mục giống được phép SXKD. Tập trung đầu tư nghiên cứu các công nghệ về SX giống, công nghệ nuôi thương phẩm.
-Nghiên cứu để có các giải pháp phòng chữa bệnh cho cá tầm, cá hồi trong thời gian sớm nhất. Nghiên cứu, tạo được nguồn thức ăn tại chỗ để giảm bớt chi phí vận chuyển. Hoàn thiện công thức thức ăn, sớm đưa thức ăn cá hồi, cá tầm vào danh mục được phép lưu hành tại VN.
-Có cơ chế về đất đai cho việc nuôi cá nước lạnh, khuyến khích phát triển nuôi cá hồi, cá tầm với những ưu đãi thích hợp. Dành ưu tiên cho phát triển hạ tầng cơ sở và nguồn nhân lực phục vụ ứng dụng TBKT vào SX cá tầm, cá hồi trên địa bàn miền núi, cao nguyên.
-Sớm xây dựng thương hiệu cá hồi, cá tầm VN, thành lập được Hiệp hội nuôi cá nước lạnh VN để bảo vệ lợi ích người nuôi. Xây dựng chương trình xúc tiến quảng bá cá tầm là sản phẩm đặc hữu, hình thành những kênh chế biến và tiêu thụ sản phẩm, kể cả XK. Xây dựng các kênh tiêu thụ sản phẩm và xúc tiến thương mại sản phẩm cá tầm, cá hồi ra thị trường khu vực và thế giới.
