Tết âm lịch là một lễ hội dân gian hoành tráng và độc đáo nhất của người Trung Quốc được truyền từ xa xưa đến nay, có lịch sử hàng ngàn năm và cũng là lễ hội truyền thống quan trọng nhất của đất nước này.
Tết âm lịch là một lễ hội dân gian hoành tráng và độc đáo nhất của người Trung Quốc.
Về nguồn gốc của ngày Tết nguyên đán ở Trung Quốc, có nhiều giả thuyết khác nhau. Theo truyền thuyết, Tết nguyên đán có nguồn gốc từ thời vua Thuấn, khoảng 4.000 năm trước. Khi đó, vua Thuấn đã dẫn dắt thuộc hạ của mình cúng tế trời đất vào ngày mùng 1 tháng Giêng, đánh dấu sự bắt đầu của một năm mới.
Một giả thuyết khác cho rằng, Tết nguyên đán có nguồn gốc từ thời Tam Hoàng Ngũ Đế, khoảng 5.000 năm trước. Khi đó, người Trung Quốc đã bắt đầu sử dụng lịch âm để tính năm. Ngày mùng 1 tháng Giêng là ngày đầu tiên của năm âm lịch, vì vậy được coi là ngày khởi đầu của một năm mới.
Ngày nay đối với người Trung Quốc, Tết dương lịch được gọi là Nguyên đán (元旦), còn Tết âm lịch được gọi là Xuân tiết (春节). Xuân tiết đánh dấu sự khởi đầu một năm mới tính theo lịch mặt trăng.
Các hoạt động trong lễ hội Xuân tiết chủ yếu tập trung vào việc cúng tế thần linh, chư Phật, bỏ đi cái cũ và mang lại cái mới, chào đón năm mới và cầu may mắn, cầu mùa màng bội thu. Mỗi năm người Trung Quốc có rất nhiều phong tục dân gian đặc sắc đón Tết. Tết cổ truyền ở Trung Quốc được bắt đầu sớm hơn ở Việt Nam từ ngày 23 tháng Chạp kéo dài đến ngày rằm tháng Giêng. Sau đây là một số phong tục nổi bật vào ngày Tết cổ truyền ở Trung Quốc.
Quét bụi ngày Tết
Theo "Biên niên sử Xuân Thu", Trung Quốc có tục quét bụi trong dịp Tết Nguyên đán vào thời Nghiêu Thuấn. Theo tục ngữ dân gian Trung Quốc: vì “bụi (尘)” và “cũ (陈)” đồng âm nên việc quét bụi trong năm mới có ý nghĩa “loại bỏ cái cũ, đón cái mới”, với mục đích là quét sạch mọi “xui xẻo” và “xui xẻo" phải được quét hết từ bên trong ra bên ngoài, tất cả trong nhà đều phải sạch sẽ.
Treo tranh Tết, dán câu đối
Treo tranh Tết là một phong tục độc đáo trong dịp Tết Nguyên đán ở Trung Quốc, phổ biến khắp cả nước. Trong dịp này, người Trung Quốc thường treo treo tranh Tết trên cửa hoặc treo trên tường. Tập tục này được phát triển từ thần cửa cổ xưa, ban đầu được dùng để xua đuổi tà ma, nhưng sau này trở thành một cách để gia tăng không khí sôi động của ngày Tết và thể hiện cảm xúc vui tươi của mọi người.
Bên cạnh treo tranh Tết, câu đối cũng là thứ không thể thiếu mỗi khi Tết đến Xuân sang ở Trung Quốc. Câu đối mùa xuân có lịch sử hàng ngàn năm, theo "Ngọc Chúc Bảo Điển" và "Biên niên sử Yên Kinh" và các tác phẩm khác, hình thức ban đầu của câu đối mùa xuân là thứ mà người ta gọi là "bùa đào". Vào thời nhà Tống, người ta bắt đầu viết câu đối trên bảng đào, câu đối thứ nhất có ý nghĩa trên gỗ đào để trấn áp tà ác, câu đối kia để bày tỏ lời chúc tốt đẹp, câu thứ ba để trang trí cửa cho đẹp. Sau này, người ta viết những câu đối trên giấy đỏ tượng trưng cho niềm vui, cát tường rồi dán lên hai bên cửa ra vào và cửa sổ trong dịp năm mới để bày tỏ những lời chúc may mắn tốt đẹp nhất của mọi người trong năm mới sắp tới.
Dán chữ Phúc, thần cửa
Người Trung Quốc có quan niệm chữ phúc dán ngược với mong muốn cầu mong phúc đến, bởi lẽ “phúc đảo” (福倒) tiếng Trung đọc và viết gần giống với “phúc đáo” (福到). Nhiều người cho rằng tục dán chữ phúc ngược đã bắt đầu từ thời nhà Minh, gắn liền với việc một gia đình do không biết chữ nên đã dán ngược chữ phúc, sau dân gian thấy đấy là điềm may nên đã làm theo. Còn một số người sẽ dán hình các vị thần trên các cánh cửa, cầu nguyện cho một năm bình an vô sự và tăng thêm phần không khí lễ hội vui vẻ.
Tế ông Táo
Tục cúng ông Táo (hay còn gọi là thần Bếp) là một phong tục có ảnh hưởng lớn của dân tộc Trung Hoa. Ngày xưa, hầu như nhà bếp nào cũng có tượng “ông Táo” trong bếp. Ở trung Quốc còn gọi ngày này là ngày “Tết nhỏ” (小年), “Tết nhỏ” ở miền Bắc được tổ chức vào ngày 23 tháng 12 âm lịch và ngày 24 tháng 12 âm lịch ở miền Nam Trung Quốc.
Đêm giao thừa
Đêm giao thừa, cả gia đình quây quần bên nhau uống rượu và chia sẻ hạnh phúc gia đình. Ở miền Bắc có tục ăn bánh sủi cảo vào đêm giao thừa, chữ “合(he) có nghĩa là “hòa”, chữ “jiaohe”(sủi cảo) là cách phát âm đồng âm của “jiaohe” có nghĩa là gặp nhau. Bánh sủi cảo trong đêm giao thừa thường được làm trước 12 giờ đêm và ăn đến nửa đêm vì đây là ngày đầu tiên của tháng giêng âm lịch. Ở hầu hết các vùng phía Bắc Trung Quốc, có phong tục ăn sủi cảo vào buổi sáng. Người ta thường cho một đồng tiền xu vào sủi cảo. Nếu ai được ăn sủi cảo có đồng tiền xu thì mọi người sẽ nói rằng đây là người hạnh phúc nhất nhà năm đó. Còn miền Nam có phong tục ăn bánh gạo trong dịp năm mới, những chiếc bánh nếp ngọt ngào tượng trưng cho sự ngọt ngào và thịnh vượng của cuộc sống trong năm mới.
Thức khuya đón năm mới
Thức khuya đêm giao thừa, đốt lửa đêm giao thừa… là tục lệ trong ngày lễ Tết của dân gian chủ yếu thể hiện ở việc thắp đèn suốt đêm giao thừa, “đốt đèn thắp sáng năm mới”, tức là khắp nơi đều có đèn sáng. Người ta cho rằng sau khi thắp sáng như vậy, tài lộc của gia đình sẽ dồi dào trong năm tới. Thức khuya còn ám chỉ sự đoàn tụ gia đình vào đêm giao thừa cùng nhau thức khuya để đón một năm mới đầy ắp niềm vui.
Lì xì năm mới
Đối với trẻ em, điều hạnh phúc nhất trong dịp Tết là tiền lì xì của người lớn. Tiền lì xì sớm nhất xuất hiện vào thời nhà Hán, hay còn được gọi là tiền đầu năm mới (Yansheng Qian), là một sản phẩm chống tà ác hình đồng xu được chế tạo đặc biệt để đeo làm phần thưởng. Vào thời nhà Hán những người lớn tuổi sẽ lần lượt tặng những đồng tiền mừng tuổi cho thế hệ trẻ và dùng chỉ đỏ tết những đồng tiền xu bằng đồng. Còn bây giờ Trung Quốc không dùng tiền đồng xu như thời xưa nữa, thay vào đó thường lì xì bằng tiền mặt đựng trong bao lì xì màu đỏ.
Đốt pháo
Đốt pháo là một trong những phong tục truyền thống, phong tục này đã có lịch sử hơn 2.000 năm ở Trung Quốc, dù là Tết hay lễ hội, đám cưới, thăng chức… miễn là lễ kỷ niệm thì người ta vẫn quen ra đường đốt pháo ăn mừng với mong muốn chia tay cái cũ và nghênh đón cái mới bằng tiếng pháo nổ giòn giã, để thể hiện sự tốt lành. Nhưng hiện nay, đốt pháo đã bị hạn chế ở nhiều nơi tại Trung Quốc vì vấn đề an toàn.
Cùng nhau uống rượu Đồ tô
Rượu Đồ tô được làm từ một loại cỏ có tên là Đồ tô, tương truyền, loại rượu này được làm ra bởi Hua Tuo, một bác sĩ nổi tiếng thời nhà Hán, tục uống rượu Đồ tô được truyền bá qua Sun Simiao, một bác sĩ nổi tiếng thời nhà Đường. Hàng năm vào tháng 12 âm lịch, Sun Simiao luôn phát một gói thuốc cho hàng xóm và nói với mọi người rằng họ có thể pha rượu với thuốc và uống vào đêm giao thừa để ngăn ngừa bệnh dịch. Từ đó, được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, uống rượu Đồ tô đã trở thành phong tục ngày Tết. Cách uống rượu Đồ tô của người xưa rất độc đáo, bình thường người lớn tuổi uống trước, nhưng rượu này bắt đầu từ người nhỏ tuổi hơn, sau đó đến người lớn tuổi, mỗi người chỉ uống một lượng nhỏ. Người xưa giải thích: “Người nhỏ tuổi hơn thêm tuổi nên chúc mừng còn người già mất tuổi nên bị trừng phạt".
Tham quan hội chùa, lửa hội
Tham quan hội chùa là một hoạt động ngày xuân của hầu hết người dân Trung Quốc và là một phong tục không thể thiếu hàng năm. Hội chùa mùa xuân là nghi lễ tôn giáo dân gian sớm nhất, trong phiên chợ các nhà sư thường thực hiện các “nghi lễ pháp” hay “đạo dường” để cúng phật mong muốn tìm kiếm phước lành. Ngày nay hội chùa dần tăng thêm nhiều hoạt động vui chơi giải trí đầy màu sắc trong khi vẫn duy trì hoạt động lễ tế.
Ngoài hội chùa, lửa hội còn là hoạt động giải trí lễ hội thường niên lâu đời. Lửa hội có nguồn gốc từ việc thờ cúng thần đất và thần lửa cổ xưa. Với sự phát triển của xã hội, lửa hội đã dần trở thành một hoạt động giải trí dân gian hoành tráng, phong phú và đa dạng như múa rồng, múa lân,…
