Sau khi khẳng định được chỗ đứng trong vụ xuân, giống lúa lai Q ưu 1 đã được nhiều địa phương gieo cấy trong vụ mùa cho năng suất cao, và điều đặc biệt giống lúa này đã chống đỡ rất tốt trước những bất thuận của thời tiết vụ mùa năm 2011 vừa qua.
Thực ra giống lúa lai Q ưu 1 không còn xa lạ với nông dân huyện Thuận Thành (Bắc Ninh). Ngay từ năm 2008 Cty CP Giống cây trồng Bắc Ninh đã đưa giống Q ưu 1 về cho bà con xã Mão Điền (Thuận Thành) gieo cấy. Ông Nguyễn Mậu Luận, Chủ nhiệm HTXDVNN Mão Điền là người say sưa lúa lai, có giống nào mới là ông lại đi săn lùng về cho địa phương làm thử. Và vụ xuân 2008 lần đầu tiếp xúc giống lúa lai 3 dòng Q ưu 1, ông Luận mang về 1 tấn giống chia cho các hộ gieo cấy được 35ha. Không ngờ lúa lai Q ưu 1 năng suất vượt trội hơn hẳn các giống lúa khác, gạo lại ngon bán được giá nên nông dân mê ngay.
Mão Điền đất chật người đông, đất nông nghiệp chỉ 331ha, có 304ha gieo cấy lúa, còn lại trồng màu, dân lại đông gần 14.000 người chia ra mỗi khẩu chưa nổi 240m2. Đất ít nên dân Mão Điền rất coi trọng việc áp dụng các giống mới, cho năng suất cao đặc biệt là lúa lai. Ở đâu có giống lúa lai nào tốt, Mão Điền có giống ấy. Suốt từ năm 2008 đến nay, 4 năm 8 vụ dân Mão Điền gắn bó với giống lúa lai Q ưu 1 đến mức hễ thiếu giống là nông dân lại “hò đò sông Cái” ông Luận, bao giờ có giống để dân cấy đủ diện tích ông Chủ nhiệm mới được yên.
Nhưng không lấy thế làm phiền, bởi theo ông Luận giống đưa về có tốt dân mới đòi mua, và giúp dân tăng được một cân thóc là ông mừng rồi. Vụ xuân năm 2009, dân Mão Điền cấy 180ha lúa lai giống Q ưu 1, chiếm gần 60% diện tích toàn xã. Trong mấy năm làm Chủ nhiệm của mình, chưa bao giờ ông Luận thấy một giống lúa lai “vào” dân được nhiều đến thế.
8 vụ theo dõi một giống lúa, theo ông Luận sở dĩ Q ưu 1 trụ được ở đồng đất Mão Điền do giống lúa này dễ tính, như con nhà nghèo Q ưu 1 hợp mọi chân đất, thời tiết, đẻ̉ nhánh khỏe, trỗ chín tập trung, độ đồng đều cao, chống đổ khá. Vụ mùa vừa qua nhiều giống lúa lai khi trỗ gặp trời mưa, nhiệt độ xuống thấp là bông bị lép lửng, trong khi Q ưu 1 chỉ cần vài tiếng đồng hồ trời hửng nắng là cây lúa thụ phấn được ngay nên tỷ lệ hạt mẩy rất cao.
Về năng suất đã có hộ cấy Q ưu 1 đạt 3,1 tạ/sào, tương đương 8,3 tấn/ha, trong khi năng suất phổ biến ở Mão Điền vụ xuân đạt 2,9 tạ, vụ mùa đạt 2,7 tạ/sào. Chẳng lẽ Q ưu 1 toàn điểm 10, không có tì vết gì? Trả lời, ông Luận nhặt ra được điểm yếu của giống là bản lá mỏng nên có thể bị đốm sọc vi khuẩn, nhưng nếu bón phân cân đối, tăng cường kali nâng độ dày của bản lá thì điểm yếu trên có thể khắc phục được.
Ông Nguyễn Đình Hanh, Trạm trưởng KN huyện Thuận Thành (Bắc Ninh) cho biết, thường vụ xuân huyện gieo cấy khoảng 1.300-1.500ha Q ưu 1, vụ mùa ít hơn vì vừa làm vừa theo dõi. Nhưng qua vụ mùa 2011 thì Thuận Thành đã yên tâm với Q ưu 1 bởi trong lúc một số giống lúa lai khác gặp một vài vấn đề về năng suất, khả năng kháng bạc lá thì Q ưu 1 vẫn đạt trên 70 tạ/ha, cao hơn các giống lúa khác thâm canh trên cùng chân ruộng. Trạm KN huyện vừa tổ chức hội nghị đầu bờ, các xã đã nhất trí chọn đây là giống lúa cho cơ cấu cả vụ xuân và mùa 2012.
Không chỉ đăng quang ở các tỉnh đồng bằng, Q ưu 1 còn ghi điểm tại các tỉnh trung du, miền núi. Xã Tú Thịnh (Sơn Dương, Tuyên Quang) có 170ha cấy 2 vụ lúa thì 70% diện tích nông dân sử dụng giống lúa lai. Bên cạnh các giống lúa lai “đàn anh đàn chị” đã góp mặt ở Tú Thịnh từ lâu như Syn6, VL20, B-TE1… thì bà con vùng này vẫn “chuộng” các giống lúa lai “cổ điển” năng suất đã xuống dốc như Nhị ưu 838, Sán ưu 63. Len chân qua khe cửa hẹp, vụ mùa 2011 lúa lai Q ưu 1 đã vào xã Tú Thịnh.
Chỉ gieo cấy 0,8kg giống/sào nghĩa là giảm lượng giống đến mức tối đa, 20 hộ dân thôn Cầu Quất (Tú Thịnh) tham gia mô hình gieo cấy 1,8ha Q ưu 1 lúc đầu cũng không khỏi phấp phỏng vì đây là vụ đầu bà con gieo cấy giống lúa này. Vả lại lúa lai vụ xuân thì dân Tú Thịnh đã quá quen, vụ mùa cộng với giống mới nên không thể chủ quan. Đã thế thời tiết không thuận lợi, giai đoạn làm đòng và trổ bông mưa nhiều và kéo dài, quá trình thụ phấn của lúa lai bị ảnh hưởng.
Q ưu 1 là giống lúa lai 3 dòng do Cty Hữu hạn Giống cây trồng Trung Nhất Trùng Khánh (TQ) lai tạo. Đây là giống lúa lai ngắn ngày đã được Bộ NN-PTNT công nhận năm 2006. Cty Hữu hạn Giống cây trồng Trung Nhất Trùng Khánh cũng là nơi lai tạo ra giống lúa lai Q ưu 6 được coi là 1 trong số 13 siêu lúa của Trung Quốc.
Trời không phụ công, lúa lai Q ưu 1 vẫn sinh trưởng đồng đều, đẻ tập trung, dân cấy 1 dảnh nhưng khóm lúa nào cũng 5-6 bông. Một ưu điểm rất rõ là giống lúa này chống đổ ngã tốt. Mô hình được áp dụng bón phân nén dúi sâu nên cây lúa phát huy được mọi ưu điểm của giống. Kết quả lúa Q ưu 1 đạt năng suất 268kg/sào, lúa thu về vàng óng, nấu cơm mềm ngon. Bán ngoài chợ thóc Q ưu 1 cao hơn thóc Sán ưu 63 từ 500-700 đồng/kg nên so với giống đối chứng Sán ưu 63 thì gieo cấy lúa Q ưu 1 vừa lợi về năng suất vừa lợi về chênh lệch giá.
Ông Hoàng Thanh Bình, Trạm phó KN huyện Sơn Dương cho biết, lúa lai Q ưu1, Q ưu 6 đã vào Sơn Dương từ nhiều năm nay. Tuy nhiên với bà con xã Tú Thịnh thì đây là vụ đầu. Q ưu 1 thích hợp chân đất vàn, vàn cao, là giống cảm ôn cấy được cả 2 vụ trong đó TGST vụ xuân 125-130 ngày, vụ mùa 105-110 ngày. Đây là giống lúa có khả năng chống chịu cao trong mọi điều kiện thời tiết, bông lúa to dài, cơm ngon. Mỗi vụ Sơn Dương gieo cấy từ 3.200-3.400ha lúa lai, chiếm 50% diện tích. Sơn Dương đang có nhiều giống lúa lai nhưng chắc chắn từ vụ tới giống Q ưu 1 sẽ có chỗ đứng xứng đáng ở huyện bởi giống lúa này đã lọt vào tầm ngắm của nông dân.
