Quá dễ dãi với từ điển

Bồ bịch là.. đồ dùng

Đó là định nghĩa đầu tiên về mục từ “Bồ bịch” trong cuốn “Từ điển từ láy - dành cho học sinh”, NXB Hồng Đức 2014, tại trang 23, cụ thể như sau: Bồ bịch (nói khái quát). 1- Những đồ dùng đan bằng tre, nứa để đựng thóc, gạo. 2- Người yêu, người tình (chỉ quan hệ không đúng đắn).

Từ điển từ láy - dành cho học sinh, NXB Hồng Đức, 2014

Định nghĩa 1, thực chất là sự “sáng tạo” thêm của những người biên soạn (Th.s Bùi Thanh Tùng, Ngô Thu Phương, Nguyễn Huy Hoàn). Còn nhóm tác giả Hoàng Văn Hành - Viện trưởng Viện Ngôn ngữ học (chủ biên), Hà Quang Năng, Nguyễn Văn Khang, Phạm Hùng Việt và Nguyễn Công Đức trong công trình “Từ điển từ láy Tiếng Việt” (in lần thứ 2, có sửa chữa và bổ sung), NXB Khoa học Xã hội, 1998, trang 31 cắt nghĩa: Bồ bịch: Bồ, nhân tình (nói khái quát).

Đối chiếu nội dung 2 cuốn từ điển, nhiều mục từ của "Từ điển từ láy" NXB Hồng Đức liên kết xuất bản với Cty TNHH Văn hóa và Truyền thông Trí Việt, được sao chép y nguyên từ cuốn "Từ điển từ láy" của nhóm tác giả Hoàng Văn Hành (chủ biên).

"Từ điển từ láy" NXB Hồng Đức dù ghi đối tượng dành cho học sinh, nhưng nhiều mục từ rất ít xuất hiện trong sách giáo khoa dùng trong nhà trường, thậm chí ngay trong đời sống cũng ít sử dụng như: bấy bá (trang 18), bề xề (trang 19), bệu xệu (trang 20), bìu bĩu (trang 21),... xá xị (trang 289), xì xục (trang 292), xoa xít, xoi xói, xon xón (trang 293)...

Thuổng từ điển của tiền nhân

Cùng trong hệ thống sách từ điển này, cuốn “Từ điển đồng nghĩa, trái nghĩa - dành cho học sinh”, NXB Hồng Đức 2015, khi được đem đối chiếu với cuốn “Từ điển từ đồng nghĩa Tiếng Việt”, NXB Văn học, 2008, của PGS Nguyễn Văn Tu (1918-1998) giảng viên Khoa Ngôn ngữ - Đại học KHXH&NV - ĐHQG Hà Nội có nhiều nội dung rất giống nhau.

Từ điển đồng nghĩa, trái nghĩa - dành cho học sinh, NXB Hồng Đức, 2015

Câu chuyện nội dung có thể giống nhau trong biên soạn từ điển là điều khả dĩ chấp nhận được. Điều đáng bàn ở đây, là đối tượng khác nhau, cuốn sách của PGS Nguyễn Văn Tu dành cho quảng đại công chúng, còn cuốn sách của NXB Hồng Đức là dành cho học sinh, nhưng nhiều mục từ lại... đại chúng!

Từ điển NXB Hồng Đức đã làm nghèo nàn hơn vốn từ vựng của học sinh. Ví dụ với mục từ “Bàn”, trước động từ, Từ điển Nguyễn Văn Tu còn dành thêm những danh từ đồng nghĩa (bàn thờ, bàn giấy - trang 20, 21); còn Từ điển NXB Hồng Đức chỉ có động từ “Bàn” (bàn bạc, dàn xếp, đàm phán... trang 18,19). Thậm chí, Từ điển NXB Hồng Đức còn sử dụng nhiều từ ít dùng như “dợ, nhợ” (trang 74), “rúc ráy” (trang 242), “vờ vờ” (trang 291)...

Bà Nguyễn Trung Thuần, nhà nghiên cứu và biên soạn từ điển (Viện Từ điển Bách khoa Việt Nam) cho rằng: “Đây là tác phẩm xào nấu lại từ những tác phẩm chính gốc, rất nhiều khả năng là sản phẩm của chính các biên tập viên đang làm việc trong các nhà xuất bản. Điều này là dễ hiểu và rất phổ biến trong suốt hàng chục năm qua”.

Sách 2015, phát hành 2014

Đó là cuốn “Từ điển đồng nghĩa - trái nghĩa dành cho học sinh” của nhóm tác giả Th.s Bùi Thanh Tùng, Ngô Thu Phương, Nguyễn Huy Hoàn, sách do NXB Hồng Đức và Cty TNHH Văn hóa  và Truyền thông Trí Việt liên kết phát hành.

Trang xi-nhê cuốn này ghi: Chịu trách nhiệm xuất bản: Giám đốc Bùi Việt Bắc. Chịu trách nhiệm nội dung: Tổng biên tập Lý Bá Toàn. In 2.000 cuốn, khổ 11 x 18 cm, tại Cty CP In Thiên Kim. Số đăng ký KHXB: 1960-2014/CXB/13-56/HĐ. Số QĐXB của NXB: 1699-2014/QĐ-HĐ. In xong và nộp lưu chiểu năm 2015.

Và cuốn “Từ điển từ và ngữ Hán - Việt” do Huyền Linh (biên soạn), NXB Thời đại và Cty TNHH Văn hóa và Truyền thông Trí Việt liên kết phát hành.

Từ điển từ và ngữ Hán - Việt, NXB Thời đại, 2015

Trang xi-nhê cuốn này ghi: Chịu trách nhiệm xuất bản: Giám đốc Vũ Văn Hợp. Chịu trách nhiệm nội dung: Phó Giám đốc Nguyễn Thanh. In 2.000 cuốn, khổ 11 x 18 cm, tại Cty CP in Thiên Kim. Giấy đăng ký KHXB: 1021-2014/CXB/14-42/TĐ. QĐXB số: 605/QĐ-NXBTĐ. In xong và nộp lưu chiểu năm 2015.

Những cuốn sách này được phát hành ra thị trường từ tháng 10/2014. Điều 28 Luật Xuất bản (2012) về Nộp xuất bản phẩm lưu chiểu và nộp xuất bản phẩm cho Thư viện Quốc gia, quy định: “Tất cả xuất bản phẩm phải nộp lưu chiểu cho cơ quan quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản chậm nhất là 10 ngày trước khi phát hành”. Như vậy, có thể thấy rằng, việc thực hiện nộp lưu chiểu của các đơn vị liên kết xuất bản và NXB là không thực hiện hoặc thực hiện không nghiêm túc. Sách chưa nộp lưu chiểu đã ngang nhiên cho phát hành.

Bà Mai Thị Hương, Trưởng phòng Quản lý xuất bản, thuộc Cục xuất bản - In và Phát hành (Bộ Thông tin - Truyền thông) cho biết, không ít trường hợp sách không nộp lưu chiểu, đã cho phát hành.

Cuối cùng, người chịu thiệt hại nhất vẫn là bạn đọc.