Gần như trên đường phố nào ở thành phố Vinh (Nghệ An) người ta cũng dễ dàng mua được thịt lợn và nhiều thứ thực phẩm khác. Không chỉ có mặc cả, cân đo mà chủ “quầy” còn khuyến mại công thái thịt cho khách ngay trên vỉa hè. “Quầy” thịt có khi chỉ là một tấm ni lông, tấm bao bì xác rắn… thế mà người mua vẫn cứ vô tư chỉ hết miếng này đến miếng khác.
Gắn đuôi “quê” là an tâm
Tờ mờ sáng, vợ chồng chị Thoa quê ở huyện Nam Đàn lại lỉnh kỉnh những dao, thớt, cân, tấm ni lông và chừng 20 kg thịt lợn bày bán ở đường Phạm Đình Toái (xã Nghi Phú, TP Vinh). Có bữa, chị bán luôn cả thịt chó, rau dưa… Cũng từ sáng sớm, mấy bà, mấy chị lại lục tục ra “quầy” thịt chị Thoa để chọn thịt lợn tươi. Người bảo thịt mông, kẻ mê ba chỉ, bà chê đắt, cô bảo vừa…, “quầy” thịt sáng nào cũng râm ran. Tôi hỏi chị hàng xóm, sao không vào chợ mua, có dấu kiểm dịch cho thịt hẳn hoi thì được trả lời: “Dào ôi, dấu với chả diếc, tin gì hả anh. Cô này người ở Nam Đàn, thịt cô ấy là thịt lợn quê, chắc chắn là ngon và sạch hơn lợn ở chợ. Vả lại sáng sớm chạy ù ra mua một tí là xong, khỏi phải mất công gửi xe vào chợ…”.
Không biết từ bao giờ, bà con ở ngõ 20 đường Trần Quang Khải thuộc phường Hà Huy Tập, TP Vinh đã quen với tiếng lao xao mua bán, tiếng dao băm vào thớt mỗi buổi sáng sớm của chị hàng thịt tên Hương. Lúc đầu là mua cho tiện, rồi thành thói quen cộng với niềm tin “sắt đá” rằng, thịt quê sạch nên “quầy” thịt này trở thành một chợ sáng của cư dân ngõ 20 và lân cận. Nói là chợ vì ngoài thịt ra, chị Hương còn bán cả dưa chuột, cà, rau muống… Thứ nào cũng được chị hàng thịt này gán cho cái đuôi “quê”, thành ra thịt quê, rau muống quê… thế là các bà lại tranh nhau mua. Mà nào có tử tế gì, tôi cố quan sát kỹ “quầy” thịt của chị Hương từ tờ mờ sáng. Dựng xe, chị lấy cái chổi tre để sẵn ở tường rào nhà dân khuơ qua quýt nền bê tông, nơi được chọn làm “quầy hàng” rồi trải chiếc bao xác rắn đã rọc đôi cho rộng lên chỗ vừa quét. Vuốt vuốt bốn mép bao cho phẳng phiu là đến công đoạn bày những súc thịt đã được phân loại mông ra mông, đùi ra đùi, tai mui ra tai mui…
Đoạn chị mài hai con dao vào nhau, xoèn xoẹt rồi theo tay khách chỉ, lanh lẹn hớt từng miếng thịt ngọt xớt. Cái kim đồng hồ chỉ hơi non cân, chị “tặng” thêm cho một miếng thịt nho nhỏ nữa, miệng không ngớt: “Chỗ quen biết, cho nó ngỏng kim lên này”. Rồi tay chị lại thoăn thoắt thái thịt khi khách yêu cầu. Thả dao, hai tay quẹt quẹt vào vạt áo, móc túi lấy tiền phụ cho khách, chị cười thật tươi, khách cũng vậy… Hứng lên, chị lại gọi đầy đủ tên khách để mời họ mua thêm rau: “Hà Tú, lấy rau ngót nha. Rau chị trồng trong vườn đấy, cha của sạch”.
“Quầy” thịt ở đầu đường Lý Thường Kiệt (phường Hưng Bình) trông lịch sự hơn mấy “quầy” khác. Chị hàng thịt ở đây đã “đầu tư” thêm một chiếc bàn để bày thịt lên đó, trông có vẻ bắt mắt hơn. Chị này ở tận huyện Thanh Chương, ngoài bán thịt lợn còn kiêm luôn “giới thiệu” đặc sản… nhút. Rồi các “quầy” ở các điểm 52, 80, 149 đường Hermann gmeiner thuộc phường Hưng Phúc cũng sôi động không kém. Một chị luống tuổi cho biết: “Không rõ thịt có được kiểm dịch hay không nhưng hơn ra chợ mua thứ gì cũng sợ, nhất là thịt lợn. Và từ khi biết chuyện lợn được nuôi bằng thức ăn tăng trọng, chất tạo nạc thì chị em chúng tôi chọn thịt lợn quê bán ở gần nhà cho nó an tâm. Thịt ở đây giá cao hơn ngoài chợ nhiều nhưng vẫn cứ đắt khách đấy thôi”.
Bắt cóc bỏ dĩa
Ông Lê Quốc Hồng - Phó Chủ tịch UBND TP Vinh cho biết, từ tháng 10/2012, UBND thành phố đã có Công văn yêu cầu các phường, xã trên địa bàn thành phố phải tuyên truyền, giải thích về việc vi phạm an toàn giao thông, an toàn vệ sinh thực phẩm của các hộ kinh doanh thực phẩm trên vỉa hè. Công văn của thành phố tỏ ra rất quyết liệt: “Bắt đầu từ ngày 1/11/2012, giao các địa phương chủ trì, phối hợp với Công an thành phố, Thanh tra đô thị kiểm tra, xử phạt, đẩy đuổi các trường hợp kinh doanh trái phép các mặt hàng thịt, cá… Ban quản lý các chợ trên địa bàn thành phố có trách nhiệm sẵn sàng bố trí, sắp xếp vị trí cho các tiểu thương nếu có nhu cầu vào buôn bán. Giao phòng quản lý đô thị đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện”.
Thành phố cứ ra văn bản, các phường xã cứ đẩy đuổi nhưng các “quầy” thịt vẫn bình chân như vại. Tôi thấy hôm phường Hà Huy Tập ra quân thì chị Thu lại ôm thịt chạy sang phía Nghi Phú, “biên giới” hai địa phương chỉ có mươi bước chân thôi mà.
Dù có ham thành tích đến đâu thì chủ tịch các phường, xã ở thành phố Vinh vẫn phải thừa nhận khó khăn trong việc xử lý những hộ dân buôn bán cá, thịt trên vỉa hè. Ông Bùi Xuân Nam - Chủ tịch UBND phường Hưng Phúc vừa trả lời chúng tôi, vừa lắc đầu nguây nguẩy: “Chúng tôi đã ra quân đẩy đuổi và xử lý các điểm buôn bán này, nhất là ở các ngã ba, vỉa hè. Nhưng việc xử lý như bắt cóc bỏ dĩa, bắt chỗ này thì họ lại trốn đi chỗ khác”.
Cũng theo ông Lê Quốc Hồng, có mấy nguyên nhân dẫn đến tình trạng buôn bán thịt cá trái phép trên vỉa hè không những không giảm mà còn có chiều hướng gia tăng. Thứ nhất là do người mua. Ai cũng muốn thuận lợi, không vào chợ, tấp xe ngay lề đường là mua được thức ăn. Bà con có tâm lý thịt lợn quê là an toàn nhưng thực tế thịt vỉa hè làm gì có dấu kiểm dịch. Thứ hai là do người bán, nắm bắt được tâm lý của dân thành phố muốn có thịt an toàn nên đã bất chấp quy định để mưu sinh. Thứ ba là do người đứng đầu các phường, xã chưa quyết liệt trong xử lý, có khi còn nể nang, ngại va chạm. “Nếu người dân có nhu cầu kinh doanh thì vào 25 chợ trên địa bàn và các chợ đêm chứ không thể vì lý do miếng cơm manh áo để kinh doanh trên vỉa hè” - Phó Chủ tịch Lê Quốc Hồng nói.
Đến hẹn lại… kiểm tra
Mang tâm tư trao đổi với ông Đào Trọng Dũng - Chi cục trưởng Chi cục An toàn vệ sinh thực phẩm thuộc Sở Y tế Nghệ An, chúng tôi được ông cho biết: Công tác tuyên truyền và thanh, kiểm tra chưa được duy trì thường xuyên, liên tục trong suốt cả năm. Tại các Trung tâm y tế huyện, cán bộ làm công tác thanh tra, kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm còn thiếu, kiêm nhiệm nhiều công việc và thiếu cơ sở vật chất, trang thiết bị. Kinh phí phục vụ cho công tác truyền thông và thanh, kiểm tra còn hạn chế, lại thường xuyên bị chậm.
Rồi lại là những điệp khúc “đồng bộ”, “sự vào cuộc của cả hệ thống”, “thiếu kinh phí”…, ông Dũng nói: Để kiểm tra các điểm bán thịt lợn ở vỉa hè thì các ngành khác cũng phải vào cuộc. Ngành y tế chúng tôi chỉ kiểm tra khi thấy có nguy cơ mất an toàn thực phẩm, còn xác định nguồn gốc thì cần phải đơn vị khác nữa. Nói chung, muốn hạn chế được thực trạng vi phạm an toàn thực phẩm cần có sự vào cuộc của cả hệ thống. Trong khi đó, Nghị định 38/2012/NĐ - CP của Chính phủ về việc hướng dẫn thực hiện Luật an toàn thực phẩm có hiệu lực từ ngày 11/6/2012 nhưng đến nay thông tư hướng dẫn việc thực hiện vẫn chưa có. Do vậy mà chúng tôi lại càng vướng mắc trong công tác quản lý vệ sinh an toàn thực phẩm.
Chỉ mỗi việc buôn bán thịt, cá trái phép trên vỉa hè nhưng lại liên quan đến trách nhiệm của ba phó chủ tịch thành phố. Liệu đã có “sự đồng bộ” ở thành phố Vinh để giải quyết vấn nạn hàng thịt vỉa hè? Xin trích lời ông Nguyễn Trung Châu, Phó chủ tịch UBND thành phố Vinh, người có trách nhiệm quản lý về vệ sinh an toàn thực phẩm để thấy rõ “trận địa” này còn lắm gian nan: “Chúng tôi thường xuyên đôn đốc các phòng ban phải phối hợp chặt chẽ với nhau để làm tốt công tác quản lý, kiểm tra về vệ sinh an toàn thực phẩm. Nhưng thú thực là sự phối hợp giữa các ngành chưa được đồng bộ lắm”.
