Ngày 17/4, Edward Snowden, cựu nhân viên thuộc cơ quan an ninh quốc gia Mỹ và hiện đang phải lẩn trốn, đã bất ngờ lên tiếng trong một cuộc gọi điện thoại đã đặt câu hỏi với Tổng thống Nga Vladimir Putin về mức độ hoạt động do thám của Moskva.
Ông Putin, một cựu điệp viên KGB, đã chào Snowden là "cựu điệp viên" trước khi khẳng định với anh này rằng hoạt động giám sát đối với dân chúng của Nga không phải với quy mô lớn và được luật kiểm soát nghiêm ngặt.
Snowden từng được Nga cho phép lưu trú hồi tháng 8/2013 sau khi ở suốt 1 tháng trong khu vực quá cảnh tại một sân bay ở Moskva. Kể từ đó, nơi ẩn náu của anh này tại Nga được giữ bí mật.
Ông Putin nói hồi tháng 12 năm ngoái rằng ông chưa bao giờ gặp Snowden nhưng cũng cho hay "anh ta không phải là không thú vị với tôi," trong khi khẳng định rằng hoạt động do thám là "sự cần thiết."
Snowden đặt câu hỏi này bằng tiếng Anh qua video. Ông Putin dường như hơi ngả người ra đằng sau, và không được dịch thông qua tai nghe, chứng tỏ ông không trông đợi câu hỏi này.
Những người Nga không thể gửi câu hỏi qua video cho ông Putin sử dụng ứng dụng trên điện thoại di động. Đằng sau Snowden là nền màu sẫm nên không biết anh này đứng ở đâu. Luật sư của anh, Anatoly Kucherena, nói với hãng thông tấn RIA Novosti rằng Snowden đã ghi lại và gửi video.
"Tôi xin hỏi ngài: Nga có can thiệp, lưu trữ hoặc phân tích nội dung thông tin liên lạc của hàng triệu cá nhân bằng cách nào đó không?" Snowden hỏi ông Putin.
"Và ngài có tin rằng chỉ bằng việc tăng hiệu quả hoạt động tình báo hoặc các cuộc điều tra thực thi pháp luật thì có thể biện minh cho việc đặt xã hội chứ không phải các thực thể dưới sự giám sát không?"
Trông ông Putin có vẻ hơi do dự. "Tiếng Anh Mỹ nghe hơi khác nhỉ," ông phát biểu sau khi người dẫn chương trình tóm tắt câu hỏi, rồi người dẫn chương trình dịch lại từ nội dung ghi chép.
Tổng thống Putin đáp rằng kiểu "nghe lén quy mô lớn" đối với người dân mà Snowden từng tố giác ở Mỹ không thể xảy ra vì lực lượng mật vụ của Nga được kiểm soát chặt chẽ.
"Ông Snowden, ông là một cựu điệp viên, tôi cũng có liên quan tới việc này, vì thế chúng ta nói chuyện như người trong nghề," ông chào, trong khi khán giả vỗ tay nhiệt liệt.
"Chúng tôi có quy định pháp lý nghiêm ngặt về việc sử dụng hoạt động giám sát đặc biệt của cơ quan mật vụ, kể cả việc nghe lén các cuộc điện thoại, giám sát trên Internet cùng các hoạt động khác," ông Putin nói, và nhấn mạnh rằng cần phải có một quyết định của tòa án mới được làm việc đó.
"Việc này không được thực hiện trên quy mô lớn và bừa bãi ở Nga. Và luật không cho phép làm vậy."
Tuy nhiên, ông Putin nói thêm rằng cơ quan mật vụ có "sử dụng các biện pháp hiện đại phù hợp" để tiến hành hoạt động giám sát "những kẻ tội phạm, kể cả những kẻ khủng bố."
"Tất nhiên chúng tôi không cho phép mình làm vậy với quy mô lớn, hoặc ở mức độ không kiểm soát được. Và tôi hy vọng, tôi rất hy vọng, chúng tôi sẽ không bao giờ làm điều đó.
"Chúng tôi không có biện pháp công nghệ và tiền như Mỹ, và quan trọng hơn, ơn Chúa, ở đất nước chúng tôi, cơ quan mật vụ nằm dưới quyền kiểm soát của nhà nước và xã hội, và hoạt động của họ được luật pháp quy định."
Putin từng là một điệp viên KGB ở Đông Đức và có thời gian ngắn đứng đầu cơ quan an ninh thời hậu Xô Viết là FSB, trước khi trở thành thủ tướng vào năm 1999.
