Năm 2014, phiến quân Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng gây chấn động thế giới với hàng loạt vụ hành quyết man rợ, trong số đó phải kể đến vụ chặt đầu nhà báo người Mỹ James Foley. Sự việc gây giận dữ trên toàn cầu, đồng thời làm bật lên sự hiểm nguy mà các nhà báo, phóng viên phải đương đầu, đặc biệt là những phóng viên chiến trường.
 |
| James Foley trong video hành quyết của IS hồi năm 2014. Ảnh cắt từ video. |
Khi James Foley không viết bài cho Global Post hay quay video cho AFP hay xuất hiện trong chương trình “News Hour” của kênh PBS, anh thỉnh thoảng chia sẻ những câu chuyện trên trang blog cá nhân, lấy tựa đề “Thế giới của rắc rối”.
Trong một bài viết, Foley tỏ ra khá tâm đắc với câu nói nổi tiếng của Carl von Clausewitz: “Chiến tranh bắt nguồn từ chính loài người”. Và với những bài viết, phóng sự của mình, Foley luôn muốn truyền tải một thông điệp: Tình người giữa chiến tranh.
Foley bị bắt trong một lần đến phia bắc Syria để đưa tin hồi tháng 11/2012. Kể từ đó, người nhà không nhận được bất kỳ tin tức nào từ anh cho đến khi IS công bố đoạn video hành quyết.
“Chúng tôi chưa bao giờ cảm thấy tự hào hơn về con trai của mình, Jim. Thằng bé đánh đổi tính mạng mình để phơi bày cho thế giới thấy tình cảnh khốn khổ của người dân Syria”, Diane, mẹ Foley, chia sẻ về con trai. Bà gọi anh là “một đứa con tuyệt vời, một người anh, một nhà báo và là một con người”.
Quả cảm và hào phóng
Foley là con trai cả trong gia đình, dưới anh còn có 4 người em. Foley, người mà bạn bè, gia đình vẫn trìu mến gọi là Jim, đã đưa tin ở các quốc gia bị chiến tranh tàn phá hơn 4 năm trước khi biến mất ở Syria.
Các đồng nghiệp vẫn nhớ về anh với hình ảnh một phóng viên quả cảm và sự hào phóng hiếm thấy. Alex Sherman, một người bạn, viết trên Twitter rằng Foley là một chàng trai “vừa vui tính lại nồng ấm”.
Một người bạn khác, Max Fisher từ trang tin Vox, ca ngợi Foley vì “lòng tận tâm cống hiến cho sự thật và sự thấu hiểu”.
Fisher vẫn nhớ về sự hào phóng của Foley khi anh giúp tổ chức gây quỹ tưởng nhớ nhiếp ảnh gia Anton Hammerl, người thiệt mạng ở Libya hồi năm 2011. Lúc bấy giờ, Foley cũng có mặt ở Libya cùng Hammerl và hai nhà báo khác. Anh và hai nhà báo sống sót bị giam trong một nhà tù của Libya.
Phóng viên nơi tuyến đầu
6 tuần sau, Foley được trao trả tự do. Trong một cuộc phỏng vấn với tờ Boston Globe, anh ngần ngại kể về mình với lý do rằng “chẳng ai muốn người ta gán mình là ‘gã bị bắt năm 2011’”.
“Tôi cho rằng đưa tin chiến trường là nhiệm vụ vô cùng quan trọng. Nếu không có những bức ảnh, video này hay những trải nghiệm như thế, chúng ta không thể kể với thế giới chiến tranh tồi tệ đến mức nào”, Foley nói trong cuộc phỏng vấn.
Vụ bắt giữ ở Libya “đã thay đổi cậu ấy”, Charlie Sennot, đồng chủ tịch Global Post, cho hay. “Nó làm thây đổi tính toán rủi ro của Foley nhưng không thể thay đổi nhiệt huyết của cậu ấy đối với những điều muốn làm”.
Một trong những nhà báo bị bắt ở Libya cùng Foley, Clare Morgana Gillis, nhận xét việc gây quỹ cho gia đình Hammerl “cũng bắt nguồn từ nguồn động lực tương tự từng khiến Foley cắt ngắn kỳ nghỉ hiếm hoi sau khi đưa tin ở Syria để quyên tiền mua xe cứu thương cho bệnh viện dã chiến Dar al-Shifa ở Aleppo, nơi anh đã dành hàng tuần để quay lại hoàn cảnh của những bác sĩ khốn khổ phải chật vật cứu người với những trang thiết bị tối thiểu”.
Bước ngoặt sự nghiệp
Foley từng có thời gian làm giáo viên. Nhưng đến giữa những năm 2000, anh quyết định theo đuổi sự nghiệp báo chí. Đầu tiên, anh nộp đơn vào Trường Báo chí Medill danh giá thuộc Đại học Northwestern rồi sau đó đi theo các binh sĩ quân đội Mỹ ở Iraq và Afghanistan để đưa tin.
 |
| James Foley khi đưa tin ở Aleppo, Syria, hồi năm 2012. Ảnh: AP. |
Foley làm cộng tác viên tự do cho nhiều tờ báo, trang tin khác nhau, trong đó có Global Post, trang tin thế giới thành lập năm 2009.
Năm 2012, anh bị cuốn vào vòng xoáy xung đột ở Syria. Fang, người vẫn giữ liên lạc với Foley sau khi anh kết thúc công việc giảng dạy ở Phoenix, cho hay cô không bất ngờ trước việc anh muốn dấn thân tới Syria.
“Anh ấy luôn sẵn sàng bước chân vào vùng mà không ai muốn”, Fang viết. “Jim luôn cảm thấy rằng xã hội cần những phóng viên sẵn sàng lao vào khó khăn để đưa tin về những sự kiện giúp tạo thành lịch sử”.
Sheera Frenkel, phóng viên phụ trách khu vực Trung Đông của Buzz Feed, gọi Foley là một “đồng nghiệp hào phóng, không bao giờ giấu nghề, giấu số điện thoại hay những mẩu thông tin giúp ích cho người khác”.
“Anh ấy có thể dành hàng tiếng nói đi nói lại một câu chuyện để xác thực nó cho đúng”, Frenkel kể. “Jim là một nhà báo tuyệt vời và tôi nghĩ anh ấy sẽ luôn được nghĩ tới với hình ảnh như thế”, cô quả quyết.
Sau cái chết của Foley, phóng viên Clarissa Ward từ kênh CBS News đã thay hình hiển thị trên trang Twitter bằng bức ảnh Foley đội mũ bảo hiểm, mặc áo khoác và cầm máy ảnh. “Đây là cách tôi chọn để tưởng nhớ James, một nhà báo dũng cảm và không biết mệt mỏi với một nhiệt huyết sôi sục dành cho cuộc chiến ở Syria”.
