Tăng lương tối thiểu: Công nhân có “đổi đời”?

Lương công nhân ngành may luôn bị “kêu” là thấp nhất

Áp lực tăng lương

Không ai phủ nhận việc điều chỉnh tiền lương tối thiểu (LTT) liên tiếp trong thời gian qua đã cải thiện phần nào cuộc sống của người lao động. Dự kiến tháng 5/2012, mức lương tối thiểu tiếp tục tăng 1,05 triệu đồng. Thế nhưng, theo thống kê của Tổng liên đoàn Lao động VN, từ đầu năm 2011 đến nay, cả nước vẫn xảy ra khoảng 200 cuộc đình công chủ yếu trong các khu vực doanh nghiệp FDI và 80% trong số đó đều có nguyên nhân từ tiền lương, tiền thưởng... không đủ sống.

 Theo đánh giá của nhiều chuyên gia kinh tế, nguyên nhân bởi mức điều chỉnh đó cũng chỉ đạt 65% mức sống tối thiểu của người lao động. Ví dụ như tại Công ty TNHH Giày Sao Vàng (An Dương, Hải Phòng) trước đây có NMSX ở các huyện An Lão, An Dương và Tiên Lãng với số lượng công nhân địa phương hàng trăm người. Thế nhưng mới đây, Cty đã phải đóng cửa dây chuyền sản xuất tại huyện An Dương bởi sản phẩm không bán được. Hàng trăm lao động cũ bị mất việc trong khi lao động mới cũng khó có cơ hội vào Cty.

Còn với Công ty Giày Aurora (Hải Phòng), với số lượng hơn 5.000 công nhân thì việc tăng lương (từ khi Nghị định 70 có hiệu lực) mức lương của người lao động tăng 300.000 – 400.000 đồng/người/tháng; mức lương của các nhân viên, cán bộ quản lý trong công ty tăng 500.000 – 700.000 đồng/người/tháng thực sự trở thành gánh nặng với lãnh đạo Cty. Bán được hàng không sao. Trong khi đó, tình hình lạm phát đã ảnh hưởng đến nhu cầu tiêu thụ giày.

Lãnh đạo Cty than: "Hàng tồn đọng nhiều, vốn quay vòng chậm nên việc tăng lương gây áp lực rất lớn, tác động trực tiếp tới tình hình sản xuất, kinh doanh của đơn vị. Cứ kiểu này, không biết năm sau tiếp tục tăng lương tối thiểu, chúng tôi có trụ nổi không”. Hay như quản lý một Cty may mặc tại Hà Nội với gần 300 công nhân, tâm sự: Tăng lương cho người lao động vô hình trung tạo thêm áp lực cho các doanh nghiệp. Đặc biệt, với những DNNVV hay các doanh nghiệp có đông người lao động như doanh nghiệp may mặc, da giày, những tác động, ảnh hưởng đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh là rất lớn.

Chỉ có trên giấy

Thừa nhận những quy định có liên quan đến mức LTT còn nhiều bất cập, bà Tống Thị Minh, Vụ trưởng Vụ Lao động – Tiền lương, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho hay, Bộ luật Lao động tuy có qui định mức LTT chung, LTT vùng, LTT ngành nhưng đó chỉ là những quy định trên giấy. Còn thực tế lại chưa có qui định cụ thể về mức lương và chưa có tổ chức đại diện cấp ngành thực hiện được.

Ví dụ như, mức LTT chung và mức LTT vùng được qui định theo tháng, chưa qui định theo giờ, nên không điều chỉnh được đối với các công việc không thường xuyên, trọn ngày, trọn tháng. Trong khi đây là loại công việc được người lao động lựa chọn nhiều. Thậm chí cũng chưa có các qui định miễn cho một số nhóm đối tượng đặc thù trong việc thực hiện mức lương tối thiểu như lao động khuyết tật, tập sự, thử việc, tập nghề nên các chủ doanh nghiệp rất khó “đối xử” đúng luật với những nhóm đối tượng này.

Bên cạnh đó, cơ chế áp dụng, qui định lương công chức, viên chức (nhân với hệ số lương) cũng như nhiều chế độ phí, trợ cấp xã hội hiện gắn với mức LTT chung làm cho quá trình điều hành LTT theo luật định khó khăn vì phụ thuộc vào ngân sách Nhà nước. Chính vì vậy, nghe tăng lương tưởng cao nhưng so với các mức trượt giá của thị trường thì mức lương của cán bộ, công chức có xu hướng ngày càng thấp.

 Mặt khác, việc ấn định, điều chỉnh LTT vùng chủ yếu xuất phát từ phía Chính phủ, việc tham gia, tham vấn của các cơ quan đại diện cho người lao động và người sử dụng lao động còn hạn chế, do vậy tăng LTT chưa phản ánh đầy đủ các yếu tố thị trường lao động. Chưa có nghiên cứu đầy đủ về địa bàn phân vùng để qui định mức lương tối thiểu…

Những bất cập xung quanh tiền lương còn được ông Đặng Quang Điều, Viện trưởng Viện Công nhân – Công đoàn khẳng định, sau nhiều lần điều chỉnh và lựa chọn phương án LTT ở mức thấp đã dẫn đến khoảng cách giữa LTT và mức sống tối thiểu ngày càng rộng ra. Việc trả lương thấp, không tương xứng với công sức của người lao động là nguyên nhân dẫn đến quan hệ lao động căng thẳng và đình công gia tăng, đặc biệt là ở khu vực doanh nghiệp FDI.

Còn bà Trương Thị Mai, Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội cho hay:  Sàn lương tối thiểu rất quan trọng bởi nó tạo động lực cho sự phát triển. Mức sàn tối thiểu này mà không chuẩn thì năm nào cũng không đáp ứng được yêu cầu sống tối thiểu của 1 người dân. Tuy nhiên, việc giải quyết mức lương hiện nay của Bộ LĐTB-XH vẫn chỉ là giải quyết “phần ngọn” và vận hành theo tình hình kinh tế xã hội nên không thể vững chắc, không khích lệ người giỏi và tạo động lực cho người lao động.

Cũng theo bà Mai, nhiều nước trên thế giới sắp xếp bảng lương theo mô hình việc làm chứ không đi theo mô hình thang bảng lương 3 năm tăng 1 bậc như ở Việt Nam, anh xuất sắc cũng bằng anh không xuất sắc, cứ tuần tự mà tiến (chỉ trừ phi anh bị kỷ luật). Tuy nhiên, nếu như Việt Nam áp dụng thang bảng lương như thế giới thì cần ít nhất 10 năm nữa.