Tăng thu nhập nông dân

Trong mối quan hệ “Nông dân - Nông thôn - Nông nghiệp” thì nông dân ắt là chủ thể. Vì xây dựng nông thôn và làm nông nghiệp là do nông dân. Tương tự, trong mối quan hệ “4 nhà”, nhà nông vẫn là chủ thể.

Quan hệ liên kết giữa nhà nông và doanh nghiệp (DN) muốn có hiệu quả phải là mối quan hệ trực tiếp và thường xuyên. Nhà khoa học nghiên cứu và chuyển giao giống và kỹ thuật vào sản xuất tất nhiên phải qua nông dân.

Nhà nước quản lý và hỗ trợ sản xuất nông nghiệp thì đối tượng chính vẫn là nông dân. Do đó, tái cơ cấu nhanh nền nông nghiệp bền vững cần lấy điểm xuất phát, lấy thước đo là mức độ cải thiện đời sống kinh tế xã hội của người nông dân.

Nhà nước và ngành nông nghiệp đã có nhiều chủ trương, như phải làm sao đảm bảo nông dân trồng lúa lãi 30%; như phong trào thi đua sản xuất có thu nhập 50 triệu/ha hay trên 1 nông hộ...

Phong trào thi đua đạt những tiêu chí trên đã nhiều nơi có khi đạt được kết quả nhất định. Tuy nhiên, cũng có điểm chưa hợp lý, như thu cao mà chi phí tăng làm cho lợi nhuận ròng không tăng, có khi còn giảm; khi gặp khó khăn về tiêu thụ nông sản như năm nay, người sản xuất lúa thu lời 30% là khó!

Nông dân lựa chọn lúa hay trồng màu tăng thu nhập?

Nhà nước ta đã có, vừa có và chắc chắn sẽ có nhiều chủ trương chính sách hướng về lợi ích của nông dân, nhất là nông dân sản xuất lúa, nuôi thủy sản. Trong cuộc họp bàn giải pháp tháo gỡ khó khăn về sản xuất và tiêu thụ lúa gạo, thủy sản vùng ĐBSCL vừa qua ở TP Cần Thơ, Phó Thủ tướng Vũ Văn Ninh khẳng định: “Mục tiêu tương lai là tăng hiệu quả sản xuất, cải thiện hơn nữa đời sống của người dân”.

Bộ trưởng NN-PTNT Cao Đức Phát cũng kỳ vọng: “Phải có những điều chỉnh căn cơ để nâng chất lượng nông sản, giảm giá thành, nhằm tăng thu nhập cho nông dân". Trong cuộc tiếp xúc khác, Bộ trưởng còn nói cần chuyển giao chu đáo giống và kỹ thuật cho nông dân.

Nhưng khi nông dân đã làm, đã có kinh nghiệm rồi thì phải tôn trọng quyền lựa chọn của dân, như việc dùng giống nào, làm mấy vụ, cán bộ không được khuyến cáo mang tính mệnh lệnh.

Ở ĐBSCL, vựa lúa lớn nhất của cả nước, hiện còn có những ý kiến thuận chiều và trái chiều về lúa vụ 3 và sử dụng giống lúa IR50404. Dù thuận hay trái chiều đều xuất phát từ thiện chí của nông dân.

Viện Lúa ĐBSCL vừa phối hợp với 13 Sở NN-PTNT khảo sát và thống kê việc sử dụng giống lúa. Kết quả cho thấy tỷ lệ diện tích dùng giống IR50404 ở tỉnh Đồng Tháp, nơi có nhiều cơ sở chế biến bánh bún từ 41% đến 58%; tỉnh dùng ít nhất ở Bạc Liêu, Cà Mau 6 – 9%; bình quân toàn vùng trên 21%.

Còn lại là những giống tạo chọn trong nước, chủ yếu là những giống OM. Vấn đề là ở chỗ: suốt hơn 2 thập kỷ cho đến mấy năm gần đây, không ít khuyến cáo không làm, hoặc làm với khoảng 10% diện tích lR50404 thôi. Lý do: doanh nghiệp cho rằng giống này cho chất lượng gạo xuất khẩu kém, nhất là ở vụ HT, giảm giá trị xuất khẩu.

Nhưng bà con nông dân vẫn liên tục sử dụng vì vừa dễ làm và lời hơn nhiều giống khác, vừa dễ bán cho thương lái thu gom cho doanh nghiệp xuất khẩu gạo! Vì thế cần có đề tài nghiên cứu thực trạng và ý kiến tham mưu với cơ quan chức năng, đây cũng là việc làm vì lợi ích nông dân.

Lúa vụ 3 phần lớn là vụ thu đông (TĐ), nhưng có khi là vụ HT ở nơi chỉ làm vụ ĐX, XH và HT; lại có nơi bà con nông dân trồng màu vụ ĐX có lời hơn làm lúa, sau đó mới làm HT và TĐ. Năm qua, diện tích lúa TĐ của ĐBSCL đã lên tới 685.000 ha.

Một tổng kết 11 năm lúa TĐ (hay vụ 3) ở An Giang do nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang Lê Minh Tùng thực hiện, cho thấy năm 2000 diện tích lúa vụ 3 đạt 21.000 ha; năm 2011 là 133.723 ha; sản lượng từ 96.526 tấn lên 762.687 tấn. So với vụ HT, chỉ có 2 năm 2005, 2006 đạt năng suất lúa kém vụ HT, còn lại đều cao hơn!

Ở địa phương khác cũng có nơi có khi năng suất vụ TĐ cao hơn, có nơi thấp hơn. Cũng như việc sử dụng giống lúa IR50404, chúng ta cần tôn trọng sự lựa chọn của nông dân. Trong sản xuất, nếu bà con gặp khó khăn gì thì cán bộ liên quan cần giúp bà con tháo gỡ, chứ không thể cứ thấy khó là cấm.

Nông dân ĐBSCL có tập quán sản xuất nông sản hàng hóa. Nếu bà con thấy, hoặc chỉ nghĩ rằng trồng cây này có lời hơn cây kia, đã chặt bỏ cây này trồng cây mới; lên líp ruộng lúa để làm vườn hay hạ đất vườn làm lúa lại.

 Bà con nông dân đều biết rằng trồng lúa với diện tích nhỏ lẻ manh mún sao có thể làm giàu được, ngoại trừ số ít trang trại tích tụ được ruộng đất trồng rau màu như: ngô (bắp), đậu đỗ… vừa rất khó bán, vừa khó vận chuyển và bảo quản.