'Thẩm mỹ viện' giống lúa

Nếu được bồi dưỡng những đặc tính tốt thì “vịt cũng hóa thiên nga”. Suốt cuộc đời mình, người thương binh này đã làm “thẩm mỹ viện" giống lúa rất đặc biệt.
 

Những ca “phẫu thuật” kéo dài cả thập kỷ

Ông Trần Mạnh Báo là người có tài và từng làm nhiều chuyện phi thường. Nhưng khi nghe ông háo hức về kế hoạch chi hàng tỷ đồng để tổ chức "sinh nhật" cho giống lúa BC15 tròn 10 năm tuổi, tại một khách sạn hoành tráng bậc nhất “quê hương 5 tấn Thái Bình”, tôi thực sự bất ngờ.

Qua bàn tay của ông Trần Mạnh Báo, nhiều vật liệu chọn tạo giống lúa đã trở thành sản phẩm biểu tượng của hạt giống Việt

Đối với các sinh vật sống trên trái đất, người ta đã bàn nhiều về vấn đề bảo đảm nhân quyền, súc quyền. Còn ở Việt Nam, có lẽ ông Trần Mạnh Báo là người đầu tiên thực hiện quyền của cây trồng. Với ông, bất kỳ sinh thể sống nào cũng có tên, có tuổi, có nhu cầu về dinh dưỡng và các điều kiện để phát triển. Sự tồn tại của một giống lúa tốt sẽ nuôi sống hàng triệu con người, vậy nên cần phải tri ân chúng.

Ở Việt Nam, ông là người đầu tiên bỏ tiền để mua bản quyền của một giống lúa. Đó chính là BC15. Nhưng lúc đó BC15 mới chỉ là cô gái tốt nết nhưng kém duyên. Thai Binh Seed đã đưa vật liệu quý này về trại nghiên cứu để chọn tạo lại qua nhiều vụ mới tìm ra được “hoa khôi” như bây giờ. Nó trở thành giống lúa có doanh số lớn nhất trong vụ mùa suốt nhiều năm liền.

Tuy nhiên, hạt giống vàng này vẫn chưa khiến ông an tâm tuyệt đối, bởi nó có khiếm khuyết nhỏ là mẫn cảm với bệnh đạo ôn. Một dự án nâng cấp giống BC15 đang được Thai Binh Seed kết hợp với các chuyên gia khoa học để tích hợp gen kháng đạo ôn. Ông Báo chia sẻ: “Giống BC15 thế hệ mới” sẽ khiến người trồng lúa thực sự an tâm và không lo nhiễm bệnh.

Với ông, làm khoa học mà không kiên trì đeo đuổi đam mê, dễ thỏa mãn với thành tích thì cầm chắc thất bại. Điển hình như câu chuyện phát triển giống TBR225 của Thai Binh Seed. Bất cứ nhà chọn tạo giống lúa nào cũng biết, cùng một vật liệu nhưng khi gieo xuống cánh đồng, mỗi hạt giống cho ra một kiểu hình khác nhau (theo quy luật phân ly).

Lúc đầu, vì chọn dòng sai nên giống lúa mới gieo cấy thử ở bất cứ chỗ nào cũng bị chính quyền và nhân dân ghẻ lạnh (bởi hạt cơm vừa nhạt, không có mùi thơm và khi để nguội bị hiện tượng lại gạo). Người nản chí sẽ bỏ cuộc ngay tức khắc. Nhưng ông và các cộng sự của mình đã miệt mài suốt 15 năm với 30 vụ lúa để chọn lại dòng và thuần hóa. Cuối cùng, “bom tấn” TBR225 của Thai BinhSeed cũng được trình làng.
 

Như ngấm vào máu nông dân

Nối gót BC15, TBR225 đã tạo nên một cơn địa chấn. Các chuyên gia trồng trọt đánh giá, ở Việt Nam, đây là giống lúa có tốc độ mở rộng diện tích nhanh nhất mọi thời đại. Bởi xét về năng suất, nhiều giống lúa lai cũng phải ngả mũ thán phục. Vừa rồi, ông Mai Ngọc Quý, Phó Trưởng phòng NN-PTNT huyện Phú Thiện (tỉnh Gia Lai) nhắn tin cho ông Báo khoe rằng: “Năng suất TBR225 vụ xuân năm nay đạt bình quân 10 tấn/ha”.

Cách đây vài hôm, trên cánh đồng thôn Đại Định, xã Đông Cao (huyện Vĩnh Tường, Vĩnh Phúc), bà Mầu Thị Hướng (đội trưởng đội sản xuất của thôn) tự tin báo cáo với Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Quốc Doanh rằng: “Lúa TBR225 trong vụ xuân sẽ đạt khoảng 300kg/sào tương đương 8,1 tấn/ha). Do đây là giống lúa chất lượng cao, thị trường ưa chuộng nên thời điểm tháng 3 – 5/2018, mỗi kg thóc có giá 10.000 đồng. Thứ trưởng Lê Quốc Doanh tin lời của bà Hướng là thật lòng, bởi bản thân ông cũng có cảm giác như “lúa từ trong đất đùn lên” khi nhìn những bông lúa sai trĩu hạt.

Ai về Thanh Hóa cũng nghe câu “Được mùa Nông Cống sống mọi nơi, mất mùa Nông Cống tả tơi mọi vùng”. Vùng đất đặc biệt (chỉ dấu cho sự phát triển của cây lúa xứ Thanh) này mỗi năm cần khoảng 1.400 – 1.500 tấn lúa giống, và sản phẩm của Thai BinhSeed chiếm tới 50% trong vụ xuân (chủ yếu là Thái Xuyên 111, TBR-1, TBR36, TBR225) và 70% trong vụ mùa (chủ yếu là BC15, TBR225).

Thai Binh Seed là cái nôi sản sinh nhiều giống lúa tốt tại Việt Nam

Ông Nguyễn Quang Lực – Giám đốc HTX Trung Thành (huyện Nông Cống) lý giải: “Sản phẩm của Thai Binh Seed đã ngấm vào máu của nông dân rồi”. Thậm chí, ông Lê Văn Thành, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Sơn còn nói: Cơ cấu giống lúa của Thai Binh Seed tại huyện Đông Sơn lên đến 90% diện tích gieo cấy hàng năm.
 

Làm lợi cho nông dân hàng ngàn tỷ mỗi vụ

Có lần, khi về thăm lúa ở Thái Bình, ông Hà Quang Dũng – Giám đốc Trung tâm Khảo kiểm nghiệm giống, sản phẩm cây trồng Quốc gia, chia sẻ: Nếu so với năng suất và giá trị khi cấy giống Khang dân 18 (được trồng đại trà ở Việt Nam), thì nông dân Thái Bình đã thu lợi chênh lệch khoảng 750 tỷ đồng/vụ khi chuyển đổi sang các giống lúa của Thai Binh Seed. Trên thực tế, Thai Binh Seed chỉ cung ứng khoảng 10% trong tổng sản lượng giống cho tỉnh Thái Bình. Như vậy, xét trên phạm vi cả nước, giống lúa của Thai Binh Seed đã làm lợi cho nông dân hàng chục ngàn tỷ đồng mỗi năm so với các giống lúa phổ thông.

Ông Trần Mạnh Báo chia sẻ: “Nghiên cứu phát triển giống cây trồng là một cuộc chạy đua công nghệ và kỹ thuật không bao giờ có hồi kết. Và Thai Binh Seed tự hào là doanh nghiệp luôn đi tiên phong ở Việt Nam”. Dự kiến đến năm 2019, Thai Binh Seed sẽ là đơn vị đầu tiên đưa ra thị trường hạt lúa giống đã được xử lý hoạt chất routine (có khả năng kích kháng phòng trừ bệnh cháy lá trong giai đoạn 60 ngày đầu trong thời kỳ sinh trưởng phát triển của cây lúa) với dây truyền công nghệ tiên tiến của Mỹ. Như vậy, nông dân chỉ cần phải phun phòng trừ bệnh đạo ôn cổ bông trong thời kỳ lúa trỗ (với hoạt chất BVTV ít độc hại do Thai Binh Seed bán kèm với giống). Vì vậy, khi cấy một số giống lúa mẫn cảm với bệnh đạo ôn, nông dân hoàn toàn yên tâm.