Theo TS Lâm Quốc Hùng, Trưởng phòng Giám sát ngộ độc thực phẩm (Cục An toàn thực phẩm, Bộ Y tế), cho đến thời điểm này, Bộ Y tế mới công nhận bài thuốc duy nhất chữa ngộ độc nấm là than hoạt tính.
Than hoạt tính (có bán trên thị trường) không độc, khi uống vào không hấp thu vào máu mà thải ra ngoài cơ thể theo phân (tạo màu đen). Dùng than hoạt tính dù ở dạng nào phải được thực hiện càng sớm càng tốt, tốt nhất là trong vòng 1-3 giờ sau khi chất độc được đưa vào cơ thể.
Thuốc sẽ không còn tác dụng khi chất độc đã ngấm vào máu. Vì vậy, khi nghi ngờ bệnh nhân ăn phải nấm độc với những biểu hiện như đau bụng, đi ngoài nhiều lần, mặt tái mét thì phải nhanh chóng giải nôn bằng cách uống than hoạt với liều 1gam/kg cân nặng người bệnh, đồng thời đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất.
Trường hợp nặng cho uống than hoạt tính nhiều lần (3- 4 giờ/lần), kèm theo sorbitol (người lớn 6 gói, trẻ em 2-4 gói). Than hoạt tính và sorbitol dùng ít nhất trong vòng 3 ngày.
Ngoài những công dụng trên, than hoạt tính cũng dùng để điều trị một số bệnh như ăn uống khó tiêu, đầy hơi, chướng bụng và một số ứng dụng khác trong sinh hoạt thường ngày như lọc nước, lọc không khí (khẩu trang), làm mỹ phẩm.
Than hoạt tính thường được làm từ gỗ hoặc từ các phế chất hữu cơ khác như xơ dừa, vỏ gáo dừa, các chất này được nung ở nhiệt độ 950oC trong lò quay. Ở nhiệt độ này, thành phần carbon phản ứng hóa học với hơi nước và một số chất hóa học khác có trong lò quay sẽ tạo ra rất nhiều lỗ rỗng bên trong hạt than, hình thành nên một sản phẩm được gọi là than hoạt tính. Nhờ đó, than hoạt tính có đặc tính rất xốp, diện tích bề mặt rất lớn, có thể hấp thụ được một khối lượng gấp từ 50-100 lần khối lượng của nó.
TS Hùng cũng lưu ý thêm: Than hoạt tính không độc nhưng lưu ý tác dụng phụ của các thành phần của thuốc khác khi sử dụng dạng biệt dược. Vì vậy cần phải đọc kỹ hướng dẫn sử dụng trước khi dùng, hoặc tham khảo thêm ý kiến của thầy thuốc. Nếu uống quá nhiều than hoạt tính có thể gây táo bón, làm buồn nôn, nôn mửa.
Do đó không nên dùng than hoạt tính thường xuyên và lâu dài vì khi uống, trong đường tiêu hóa than hoạt tính không chỉ liên kết các chất độc mà còn làm giảm tác dụng của nhiều chất có lợi trong cơ thể (các men, vitamin, acid amin...).
Không uống than hoạt tính cùng một lúc với các thuốc khác mà nên uống cách nhau khoảng 2 giờ, do thanh hoạt tính có thể hấp phụ loại thuốc dùng chung, dẫn đến làm giảm tự hấp thu thuốc vào máu và làm thuốc kém tác dụng. Không dùng trong trường hợp bệnh nhân hôn mê sâu, đang cơn co giật, người uống phải xăng dầu, các hóa chất có sắt, axit hay kiềm mạnh và không dùng cho trẻ em dưới 2 tuổi.
