Thang máy và cơ chế hoạt động

Thứ Tư 06/01/2010 , 11:04 (GMT+7)

Thang máy đầu tiên do ai phát minh ra? Cơ chế hoạt động của thang máy như thế nào?

* Thang máy đầu tiên do ai phát minh ra? Cơ chế hoạt động của thang máy như thế nào?

Hoàng Anh, sinh viên năm thứ nhất, Đại học Thương Mại Hà Nội

Thang "máy" đầu tiên được chế tạo dưới triều vua Louis XV, ở Versailles năm 1743 và để cho chính vua. Thang này được xây ở ngoài, trong sân nhỏ cho vị quốc vương này có thể từ phòng ông ở tầng lầu 1 lên lầu 2 để gặp người yêu là bà De Chateauroux. Kỹ thuật này dựa trên sự đối trọng (contre-poids) nên việc sử dụng ít tốn sức lực. Loại thang máy cơ học lần đầu tiên được làm ra tại Luân Ðôn năm 1829. Nó có thể chứa hàng chục hành khách. Máy nâng (élevateur) thủy lực đầu tiên được thực hiện vào năm 1845.

Thang máy đầu tiên dùng cho công chúng được khánh thành năm 1857 tại Nữu Ước (New York). Do Elisha Graves Otis, người Mỹ, chế tạo cho E.V. Haughtwout & Co., một cửa hàng cao 5 tầng ở Broadway vào năm1857. Ông Otis đã giới thiệu thang máy có phanh đầu tiên tại Nữu Ước năm 1852. Thang máy thủy lực đầu tiên bằng piston ở London, tại Ðại khách sạn Grosvenor được thực hiện vào năm 1864. Sự xuất hiện thang máy thủy lực được phổ biến ở Hoa Kỳ từ năm 1889.

Thang máy điện lần đầu tiên được phát minh bởi công ty Siemens & Halske cho cuộc triển lãm kỹ nghệ tại Mannheim năm 1880. Nó lên 22m trong 11 phút. Nó đã chuyên chở 8.000 hành khách trong 1 tháng lên đỉnh của lầu quan sát cho khu triển lãm. Schindler (RCS) lắp thang máy thẳng đứng cho Tháp Eiffel, tòa tháp chọc trời đầu tiên 310m vào năm 1903. Năm 1908 thang máy điện đầu tiên lên cao trên 200m được xây dựng tại New York. Sau đó thang máy điện chạy nhanh nhất được thiết kế cho Sunshine Building ở Nhật Bản với vận tốc 36km/h. Cũng năm này Hart (Anh) sáng chế và xây dựng thang máy liên tục và tại Paris - Triển lãm Hoàn vũ: Seeberger và Otis giới thiệu thang máy cuộn (escalator) đầu tiên. Năm 1950 có thang máy có cửa tự động đầu tiên.

Thang máy bằng vis năm 1965 được phát minh do Émile Letz người Bỉ (Belgique) và hãng EBEL (huy chương vàng ở Batima năm 1983), là một sự đổi mới trong cách thức giản dị của nó. Chỉ cần 1 bức tường mang nó, 1 đinh vis gắn vô bức tường, buồng thang máy được gắn vô một đai ốc (écrou) quay chung quanh vít. Một mô tơ lên và xuống cùng với buồng thang máy. Không cần phòng cho máy móc nên cũng không có ròng rọc, không có trọng, cũng không có đối trọng, nhất là có lối đi cấp kỳ khi bị pan (hư). Năm 1993 hãng Misubishi đã chế ra cho một cao tầng ở Yokohama (Nhật) một thang máy có vận tốc 45km/h (nhanh nhất thế giới).

* Vì sao vệ tinh khí tượng địa tĩnh có thể dự báo được thời tiết? Hiện nay ở nước ta sử dụng phương pháp gì để có thể dự báo được thời tiết?

Nguyễn Huy Hoàng, TP Nam Định

Nếu quỹ đạo của vệ tinh ở độ cao 35 880km, chu kỳ quay sẽ tương ứng là một ngày, vừa đúng chu kỳ quay riêng của Trái đất, nếu vệ tinh quay từ Tây sang Đông như Trái đất qua quanh trục của nó thì được gọi là Vệ tinh đẳng thời. Nếu mặt phẳng quỹ đạo của vệ tinh đẳng thời lại trùng với mặt phẳng xích đạo thì sẽ là Vệ tinh địa tĩnh. Nó sẽ đứng yên trên bầu trời và sẽ giúp rất nhiều cho nhân loại trong việc dự báo khí tượng hay truyền thông tin liên lục địa. Vệ tinh địa tĩnh là vệ tinh có vị trí cố định so với trái đất nằm trên mặt phẳng xích đạo. Chỉ có duy nhất một quỹ đạo địa tĩnh là đáp ứng được các điều kiện này vì thế quỹ đạo địa tĩnh là nguồn tài nguyên tự nhiên quý hiếm và việc sử dụng nó phải tuân theo các điều khoản, hiệp ước được quốc tế công nhận. Các vệ tinh khí tượng là các vệ tinh địa tĩnh có gắn các thiết bị để thường xuyên thông tin với mặt đất về các thông số đo được về khí tượng.

Mời bạn đọc gửi câu hỏi cho Chuyên mục này theo địa chỉ: Báo Nông nghiệp Việt Nam, 1059 Hồng Hà, phường Chương Dương, Hoàn Kiếm, Hà Nội hoặc email: Dungnguyenlan09@yahoo.com

Gs.TS Nguyễn Lân Dũng