Làm thế nào để vừa phát triển nông nghiệp bền vững, vừa bảo vệ môi trường luôn là một bài toán khó đối với các nhà hoạch định chính sách nông nghiệp của Việt Nam hiện nay.
Nhiều nhưng kém hiệu quả
Mới đây, các đơn vị của Bộ Kế hoạch- Đầu tư và Bộ Tài nguyên- Môi trường tổ chức hội thảo “Phát triển nông nghiệp sáng tạo gắn với bảo vệ môi trường và thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài vào nông nghiệp, nông thôn Việt Nam” lần thứ I – 2014 để tìm giải pháp nhằm cải thiện tình hình môi trường nông nghiệp ở Việt Nam trước thực trạng sử dụng phân bón và lượng thuốc BVTV đang gia tăng.
Ông Trần Xuân Định, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT) cho biết: Việt Nam sử dụng khoảng 10 triệu tấn phân bón các loại mỗi năm và đang là một trong những nước sử dụng phân bón/đơn vị diện tích cao nhất trên thế giới, nhưng hiệu quả sử dụng phân bón ở Việt Nam chỉ đạt 45-50%.
Có rất nhiều nguyên nhân được chỉ ra, nhưng quan trọng nhất là việc bón phân cho cây trồng không cân đối. Số tiền bị lãng phí do mất đi mà nguyên nhân do sử dụng phân bón không cân đối hàng năm ước tính lên tới 1,5-1,7 tỷ USD.
| Với lượng thuốc BVTV hàng năm hiện nay thì riêng bao bì đổ ra đồng khoảng 8.000- 9.000 tấn rác thải, gây ảnh hưởng không nhỏ đến con người và môi trường nông nghiệp. Điều đáng lo ngại nhất là hàng loạt các loại hóa chất BVTV nhập lậu tồn đọng được lưu giữ trong các nhà kho tồi tàn hoặc bị chôn vùi dưới đất không đúng kỹ thuật nên nguy cơ rò rỉ ra môi trường đáng báo động. |
Đặc biệt, phân bón sử dụng kém hiệu quả là do việc quản lý phân bón bất cập, còn nhiều lỗ hổng. Sản phẩm phân bón được cấp phép lưu hành quá nhiều dẫn đến nhiều loại phân bón kém chất lượng lộng hành, từ đó việc bón phân không đạt hiệu quả cao, đặc biệt là gây ô nhiễm nghiêm trọng.
Cùng với phân bón hóa học, thuốc BVTV là yếu tố cần thiết để bảo vệ cây trồng nhưng đồng thời hóa chất BVTV còn gây hậu quả nghiêm trọng đối với môi trường.
3 năm gần đây, Việt Nam nhập và sử dụng từ 70.000 đến 100.000 tấn hoá chất BVTV thành phẩm để phục vụ SXNN. Với lượng chất BVTV lớn như vậy, Việt Nam đang hứng chịu một lượng lớn hóa chất BVTV tồn lưu.
Cần nhìn nhận đúng mức
Việc lạm dụng tràn lan phân bón và thuốc BVTV đã dẫn đến nhiều ý kiến phê phán, thậm chí muốn loại trừ phân bón và thuốc BVTV. Tuy nhiên, vấn đề nằm ở chỗ cần nhìn nhận đúng mức vai trò của phân bón cũng như thuốc BVTV.
Thực tế, nhiều năm qua, chính phân bón và thuốc BVTV đã góp phần đáng kể vào việc đảm bảo an ninh lương thực trong thời đại bùng nổ dân số hiện nay. Vì vậy đặt ra biện pháp nhằm giảm thiểu ở mức tối đa chất độc hóa học của phân bón cũng như thuốc BVTV trong nông nghiệp như thế nào?
Nhiều ý kiến tại hội thảo cho rằng, cần nghiên cứu thử nghiệm các loại phân bón mới, phân bón chức năng được sản xuất bằng công nghệ tiên tiến, đồng thời tăng cường các biện pháp quản lý nhằm quy hoạch hợp lý hệ thống sản xuất và cung ứng phân bón.
PGS.TS Nguyễn Kim Vân, Hội Khoa học Kỹ thuật BVTV Việt Nam cho rằng: “Chúng ta phải có đồng bộ nhiều giải pháp. Đầu tiên là nhóm giải pháp về cơ chế, chính sách nhằm động viên, khuyến khích các cơ sở sản xuất, doanh nghiệp sản xuất các chế phẩm thuốc trừ sâu sinh học thân thiện với môi trường.
Trong quá trình sản xuất phải tổ chức sàng lọc chất độc hại trong thuốc BVTV, nếu loại bỏ nó phải lựa chọn những chất mới, thân thiện với môi trường để thay thế.
Thứ hai, phải nâng cao trình độ dân trí của người dân về phát triển môi trường bền vững và áp dụng nhiều biện pháp khác nhau vào sản xuất chứ không chỉ dùng thuốc hóa học bằng cách thực hiện các chương trình IPM, ICM, 1 phải 5 giảm, 3 giảm 3 tăng, sản xuất cây trồng theo quy trình VietGAP... ”
