Nhà tù báo chí
Phát biểu trước đám đông hàng nghìn người ủng hộ ở Istanbul trong lễ kỷ niệm 1 năm ngày diễn ra cuộc binh biến (15/7/2016), Tổng thống Tayyip Erdogan đã lên tiếng cảnh báo về cuộc trừng phạt đối với “những kẻ phản bội đất nước”. Ông Erdogan nhấn mạnh, sẽ ký bất kỳ dự luật nào được quốc hội thông qua để khôi phục án tử hình ở nước này.
“Chúng đã chĩa súng vào người dân một cách không thương tiếc. Người dân chúng ta trong khi đó chỉ có trong tay ngọn cờ và niềm tin”-ông Erdogan cho biết.
 |
| Người dân xuống đường ủng hộ Tổng thống Tayyip Erdogan ở TP Istanbul (Ảnh: Reuters) |
Cách đây tròn 1 năm, một nhóm tướng lĩnh và quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đã lên kế hoạch lật đổ ông Erdogan. Nhóm đảo chính đã lên kế hoạch bắt cóc hoặc ám sát ông Erdogan, khi ông đang ở tại một khu nghỉ dưỡng thuộc Marmaris, ven Địa Trung Hải. Tuy nhiên khoảng 1 giờ trước đó, ông Erdogan đã rời khỏi nơi này sau khi nhận được tin báo động.
Cho tới thời điểm hiện tại, vẫn còn khá nhiều bí ẩn xoay quanh vụ đảo chính do quân đội Thổ Nhĩ Kỳ tiến hành. Một số câu hỏi đã được đặt ra, như vì sao quân đội trung thành với ông Erdogan phải vài tiếng sau khi nhận được tin mới hành động, ai cầm đầu hay vì sao cơ quan tình báo quốc gia lại không hề nắm được manh mối nào. Ngay sau cuộc đảo chính, Ankara đã buộc tội cho giáo sĩ Fethullah Gulen, nhưng không đưa ra được bằng chứng nào cụ thể.
Dù thế nào, chính quyền ông Erdogan sau đó đã tiến hành một cuộc thanh trừng với quy mô trên toàn quốc, để “nhổ tận gốc khủng bố”. Tổng cộng, đã có khoảng 150.000 người bị sa thải khỏi các vị trí trong cơ quan nhà nước, và cả tư nhân: cảnh sát, giáo viên, nhà khoa học…Khoảng 5.000 người khác bị bắt giữ với cáo buộc có liên hệ với khủng bố. Mới cuối tuần trước, giới chức Thổ Nhĩ Kỳ thông báo đã sa thải thêm 7.000 người gồm cảnh sát, nhân viên công lực, viện sĩ vì lý do tương tự với lý do thuộc mạng lưới của ông Gulen. Trong vòng 1 năm qua, Thổ Nhĩ Kỳ cũng bắt giữ 160 nhà báo, theo cáo buộc của Tổ chức bảo vệ nhà báo không biên giới, biến nước này thành “nhà tù của báo chí” lớn nhất trên thế giới. Tổ chức Ân xá quốc tế còn cho biết, Ankara bắt cả lãnh đạo một số đảng đối lập như HDP (đảng Dân chủ người Kurd).
“Trong năm vừa qua, thay vì sự bình thường hoá nhanh chóng thì chúng ta đang áp dụng tình trạng khẩn cấp trên toàn quốc. Luật pháp đã bị phá huỷ”-lãnh đạo đảng Cộng hoà Nhân dân (CHP) Kemal Kilicdaroglu tuyên bố trước quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ. Trước đó, một loạt nghị sĩ thuộc CHP cũng bị chính quyền ông Erdogan tống vào tù. DW dẫn lời Sayma Urper, một luật sư ủng hộ nhân quyền tại Sirnak cho biết, hàng loạt công chức đã mất việc, chính quyền nhiều địa phương được chỉ định quan chức đứng đầu là những người được Ankara ủng hộ. “Chúng tôi đã mất đi rất nhiều quyền của mình, và công việc ngày càng khó khăn hơn”-Urper nói.
Thay đổi bản đồ địa chính trị
Các hoạt động bắt bớ, giam cầm những người bất đồng chính kiến ở Thổ Nhĩ Kỳ đã khiến quan hệ giữa Ankara với phương tây và Mỹ trở nên căng thẳng. Liên minh châu Âu (EU) và nhiều nước thành viên đã kịch liệt lên án chính quyền ông Erdogan. Tiến trình gia nhập EU của Thổ Nhĩ Kỳ bị đình trệ.
Đáp lại, Ankara chỉ trích Mỹ và châu Âu đứng sau vụ binh biến hôm 15/7/2016. Một số quan chức trong chính quyền ông Erdogan đã công khai cáo buộc Cục tình báo trung ương Mỹ (CIA) đứng sau giáo sĩ Gulen, người hiện đang lưu vong tại California của Mỹ.
Trong vòng 1 năm qua, Ankara đã quay sang đẩy mạnh quan hệ với Nga và Iran. Đã có nhiều phân tích cho thấy khả năng, Moscow-Ankara-Tehran đang hình thành một tam giác quyền lực mới trong khu vực. Gần đây, Thổ Nhĩ Kỳ thậm chí công khai ủng hộ Qatar, nước có quan hệ khá tốt với Iran ở Trung Đông, trong bối cảnh Doha đang trong vòng phong toả của các nước Ả rập thân Mỹ. Quyền lực của ông Erdogan theo đó cũng mở rộng, và đang ngày càng được củng cố.
