Thời cơ vàng cải thiện môi trường chăn nuôi

NNVN có cuộc trao đổi với Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi Tống Xuân Chinh xung quanh thời cơ này.

Phó Cục trưởng Cục Chăn nuôi Tống Xuân Chinh.

Thưa ông, tới đây khi Luật Chăn nuôi chính thức có hiệu lực, vấn đề môi trường được quy định cụ thể như nào?

Trong Luật Chăn nuôi điều qui định đầu tiên là các tổ chức cá nhân chăn nuôi phải có trách nhiệm xử lí các chất thải chăn nuôi ở dạng rắn, lỏng, khí. Trong đó, các trang trại qui mô lớn như: TH, Vinamilk, Thái Dương, Dabaco, Masan… buộc phải áp dụng công nghệ cao để xử lí các chất thải chăn nuôi đáp ứng được các tiêu chuẩn kĩ thuật quốc gia về môi trường từ khí thải tới chất thải lỏng, chất thải rắn… Sau đó các cơ sở mới được phép xả các chất thải đó ra môi trường chung.

Trong trường hợp các cơ sở không có đủ công nghệ như vậy họ phải sử dụng nước thải, chất thải rắn của vật nuôi sau khi đã xử lí theo những cách khác nhau tùy mục đích dùng, hoặc được phép bón cho hệ thống cây trồng nhất định của họ. Tiêu chuẩn quy chuẩn Quốc gia chất thải chăn nuôi dùng làm phân bón cho một số loại cây trồng đang được Bộ NN-PTNT giao Cục Bảo vệ thực vật xây dựng.

Điểm mới trong Luật Chăn nuôi là chúng ta đưa ra mật độ chăn nuôi, rồi sản lượng chất thải tính trên số lượng vật nuôi cũng như dựa trên diện tích đất nông nghiệp cho từng vùng sinh thái (Đông Nam Bộ, Tây Nguyên…). Khi chốt mật độ, nếu số lượng vượt quá sẽ không được nuôi nữa mà buộc phải giảm cho đúng quy đinh. Như thế chúng ta sử dụng mật độ chăn nuôi giống như một quy hoạch cho các vùng sinh thái.

Vậy theo ông việc biến chất thải chăn nuôi thành phân bón đặt ra cơ hội và thách thức gì?

Việt Nam không giống như các nước đó là không diện tích đất nông nghiệp không đủ lớn để từng cơ sở chăn nuôi bón hết lượng phân bón của mình. Nên việc quy định mật độ các cơ sở chăn nuôi thế nào để toàn bộ phân của con bò sữa, con lợn, con gà thải ra phải được xử lí hết hoặc bón lại cho cây trồng mà không ảnh hưởng đến môi trường bắt buộc phải được đặt ra và giải quyết. Bằng chứng bệnh dịch tả lợn Châu Phi lây lan phức tạo như hiện nay cũng chính bởi việc phát triển chăn nuôi ồ ạt thiếu định hướng và quy hoạch.

Tuy nhiên, hiện có một giải pháp cũng là xu hướng các doanh nghiệp chăn nuôi lớn đang áp dụng hiện nay đó là ngoài việc sử dụng chất thải chăn nuôi bón cho cây trồng của chính mình, lượng chất thải còn thừa sẽ được đem chế biến thành phân bón hữu cơ, vi sinh để thương mại hóa tăng giá trị gia tăng cho chăn nuôi tạo sự cân bằng.

Vậy theo ông phát triển chăn nuôi song song phân hữu cơ có phải xu hướng chủ đạo trong xử lý chất thải chăn nuôi trên thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng?

Xu hướng phát triển chăn nuôi trên thế giới cũng như Việt Nam là bền vững. Tức là làm sao vừa sản xuất ra sản phẩm hiệu quả nhưng phải bảo vệ môi trường.

Việt Nam là một trong những nước thực hiện cam kết quốc gia về chống biến đổi khí hậu, cam kết với cộng đồng quốc tế giảm rác thải cacbon trong sản xuất, chính vì thế chúng ta phải xử lí, quản lí được chất thải chăn nuôi theo hướng cân bằng thức ăn, hệ thống chuồng trại, xử lí chất thải giảm lượng cacbon. Có một thuật ngữ gọi là chăn nuôi, trồng trọt cacbon thấp mà chúng ta đang triển khai hiện nay.

Việc định hướng ngành chăn nuôi là nguyên liệu đầu vào quan trọng cho sản xuất phân bón hữu cơ để cân bằng giữa việc sử dụng phân bón hữu cơ và phân bón hóa học, từ đó đảm bảo môi trường, chất lượng nguồn đất cũng như năng suất cây trồng là hướng đi rất phù hợp với nước ta. Bộ NN-PTNT đang định hướng lâu dài sẽ tăng sản lượng phân bón hữu cơ từ dưới 10% hiện nay lên 20-30% vào năm 2030.

Tối lấy ví dụ như Hà Lan, họ quy định phải sử dụng hệ thống phân trong chăn nuôi để bón cho cỏ, cây trồng, phần nào thiếu mới sử dụng phân bón hóa học. Hà Lan cũng là nước xuất khẩu phân chiếm 10% thị phần thế giới, chủ yếu là phân gà, phân gia cầm vi sinh sấy khô.

Định hướng lâu dài về mặt chiến lược, Cục Chăn nuôi sau khi xây dựng các văn bản hướng dẫn Luật Chăn nuôi sẽ có những chính sách xây dựng chế tài nhà nước để hỗ trợ xử lí chất thải chăn nuôi. Khuyến khích cơ sở chăn nuôi sản xuất phân bón hữu cơ, khuyến khích doanh nghiệp sử dụng nước thải chăn nuôi sau khi đã xử lí để tưới cho hệ thống cây trồng để giảm thiểu phân bón hóa học.

Mô hình nuôi trùn quế, ruồi lính đen xử lý chất thải trong chăn nuôi.

Đồng thời, Chính phủ cũng cần phải có chính sách khuyến khích thông qua thuế, thuế thu nhập doanh nghiệp, hỗ trợ về mặt kinh phí để doanh nghiệp thực hiện tái sản xuất các chất thải chăn nuôi. Đây là bước đầu hình thành một khái niệm chăn nuôi tuần hoàn hay kinh tế tuần hoàn, nông nghiệp tuần hoàn. Tức là đầu ra của quá trình này là đầu vào của người khác.

Bên cạnh đó, các mô hình sử dụng chất thải chăn nuôi để nuôi giun quế, nuôi ruồi lính đen, sau lấy giun quế, ruồi lính đen làm nguồn protein chăn nuôi lợn, gà, thủy sản cũng rất thành công và cần được nghiên cứu nhân rộng. Đây là hướng rất hay bởi vừa có nguồn protein tốt, vừa xử lí được chất thải bảo vệ môi trường. Không cần máy móc mà lại đổi được từ chất thải thành nguồn protein. Như Trung Quốc xây các tòa nhà 70-80 tầng để dùng chất thải nuôi các loại côn trùng có lợi.

Đối với mô hình nông hộ, cần chia thành nhiều nhóm nông dân khác nhau. Nhóm có đất nông nghiệp, có canh tác khuyến khích tích cực thu gom chất thải để bón cho cây trồng, nuôi giun, nuôi cá… Với nhóm chỉ nuôi không có đất để trồng trọt buộc họ phải áp dụng các công trình để xử lí, gom ủ, công trình khí sinh học tương thích với đầu gia súc, gia cầm.

Xin cảm ơn ông!