Tác phẩm "TP1".
“Thổn thức thời gian” là một khái niệm nghe có vẻ gần với văn chương hơn mỹ thuật? Cư sĩ Minh Đạt giải thích: “Yếu tố thời gian với tôi rất sinh động, phong phú và linh thiêng. Thời gian nối liền đời sống đứt đoạn thành sự sống liên tục. Trong bộ tranh chủ đề thời gian tôi đã vẽ với các ý niệm tiếng vọng thời gian, nhịp điệu thời gian, thổn thức thời gian, nỗi đau thời gian, nếp gấp thời gian, kì dị thời gian…”.
Nhiều nơi, đặc biệt phương Tây, rất thích khái niệm “đi tìm thời gian đã mất” (giống tinh thần “À la recherche du temps perdu”, bộ tiểu thuyết của Marcel Proust), nhưng Việt Nam thì có vẻ thích “đi tìm thời gian đã còn” nhiều hơn. Hàng chục truyện cổ, hàng trăm câu ca dao - tục ngữ - thành ngữ của Việt Nam đã chỉ rõ ra rằng thời gian đi là đi biệt, nên đành phải chấp nhận thôi, để sống với cái hiện thời, cái hiện có. Nên có đi tìm là tìm cái đã còn, cái đang còn, không cần phải níu kéo, bi lụy với cái đã qua, đã mất.
Như ca dao “Thì giờ ngựa chạy tên bay/ Nó đi đi mãi có chờ đợi ai” hoặc “Ngày đi, tháng chạy, năm bay/ Thời gian nước chảy chẳng quay được về” hoặc “Một năm một tuổi một già/ Ba năm một tuổi chi mà đợi anh”. Vì biết rõ cái đã mất, nên cũng thấu rõ cái đã còn: “Sầu đong càng lắc càng đầy/ Ba thu dọn lại một ngày dài ghê” (Truyện Kiều). Chia sẻ với cảm nghiệm này, cư sĩ Minh Đạt đã trưng bày bộ tranh “Thổn thức thời gian”.
Tác phẩm "TP 7".
Theo nhà nghiên cứu mỹ thuật Lý Đợi, cứ ngỡ Minh Đạt chỉ nương theo hội họa diễn ý, hoặc vẽ minh họa, nhưng không, tinh thần chủ đạo của bộ tranh “Thổn thức thời gian” là nương theo hội họa ký hiệu, hoặc hệ thống ký hiệu thị giác, nơi liên nối các biểu tượng và ký hiệu để diễn giải những điều mà bản thân cảm nghiệm được trong quá trình quán chiếu nội tâm bằng tập thiền.
Cư sĩ Minh Đạt hòa trộn các thành tố như đất, lửa, nước, trống rỗng, chuyển động, thời gian, tinh thần... thành chất liệu hình ảnh trong một tác phẩm, biến nó thành các ký hiệu nhận thức. Nghe khá nặng nề, đa mang, triết lý... Nhưng nếu so với các bức vẽ trên toan trước đây của chính anh, thì loạt tranh giấy dó lần này nhẹ nhàng và nhuần nhuyễn hơn, nơi các thành tố vừa kể chỉ còn là những tín hiệu và ký hiệu của tâm thức.
Tác phẩm "T 3"
Trước khi chọn con đường cư sĩ, Minh Đạt là một giảng viên đại học, là nhà khoa học với nhiều đề tài cấp quốc gia được áp dụng vào đời sống, là một doanh nhân xông xáo... Nay thì anh cũng giống một số trí thức Tây học và Tây phương khác, đang trên “hành trình về phương Đông”, đang trong thời gian đi tìm “câu chuyện dòng sông” của đời mình.
Vậy thì vẽ về những điều này có khó không? Là vô cùng khó khăn. Bởi mục đích phổ quát của hội họa không nhằm để diễn đạt những điều to tát hoặc “trên tầng thanh khí” này. Nhưng vì Minh Đạt tự học hội họa, nên nỗi sợ về khả tính của hội họa có khác với những họa sĩ trường quy. Nói nôm na, thích gì vẽ đó, không lo nghĩ quá nhiều về chuyện đẹp xấu, không lo sợ đúng sai. Vẽ là vẽ, thế thôi!
Vậy xem “Thổn thức thời gian” của cư sĩ Minh Đạt là xem cái gì? Theo nhà văn Nguyễn Viện: “Với danh xưng cư sĩ Minh Đạt, ý nghĩ đầu tiên của tôi về hội hoạ của ông sẽ tràn đầy phong vị của thiền định hay thủy mặc, trầm lắng cả về màu sắc và nhịp điệu. Nhưng không, đập vào mắt chúng ta lại là những màu sắc rực rỡ và sự chuyển động mạnh mẽ như những mảnh vỡ của một nổ trong thiên hà. Và tôi cảm nhận được đó là những mảnh vỡ của ý thức tìm kiếm cả trong nghệ thuật lẫn chân lý”.
Tác phẩm "T 14".
Cư sĩ Minh Đạt đặt tên tác phẩm bằng những ký tự “T” và “TP”, như một mật mã của nghệ thuật. Họa sĩ Phan Trọng Văn nhận định: “Việc sử dụng 7 sắc màu cơ bản gợi nhớ đến một tinh thần nguyên sơ, trực giác, có thể liên hệ đến những phong cách như biểu hiện nguyên thủy (primitivism), hội họa trực giác (intuitive art), hoặc trừu tượng biểu hiện (abstract expressionism). Cư sĩ Minh Đạt hướng đến một lối vẽ mang tính hành thiền, nơi từng nét cọ là sự phản ánh của tâm ý, của hơi thở chính mình”.
