Người xưa tin rằng, có một bình hoa nở đúng giao thừa thì năm mới sẽ có nhiều điều tốt đẹp đến với gia đình. Đó là lý do giải thích tại sao, từ đầu thế kỷ XX, nhiều gia đình Hà Nội chọn hoa thủy tiên để chơi dịp đầu năm. Trong thời khắc linh thiêng của đất trời, hương thủy tiên quyện cùng hương thơm của cam Canh, bưởi Diễn, phật thủ, hương trầm tạo nên một sắc vị riêng cho ngày đầu năm.

Để có hoa nở đúng giao thừa, người chơi thủy tiên sẽ bắt đầu gọt tỉa củ hoa từ khoảng mùng 8 đến mùng 10 tháng Chạp. Nghệ nhân sẽ dùng dao gọt sạch lớp biểu bì bên ngoài, để phần bao hoa lộ sáng, giúp mầm hoa phát triển nhanh hơn.

Theo anh Tống Hồng Cầm, người có chục năm kinh nghiệm chơi hoa thủy tiên, từ lúc gọt tỉa củ hoa đến khi hoa bắt đầu nở chừng khoảng 20 ngày. Trong điều kiện chăm sóc tốt, người chơi thủy tiên đều có thể tính chính xác ngày nở của từng chậu hoa.

Sau khi gọt tỉa, củ hoa được ngâm trong nước sạch. Phần gốc để lên trên. Chừng khoảng 6 đến 8 tiếng, nước được thay mới một lần. Cứ như vậy sau khoảng một ngày thì nhựa trong củ chảy ra hết, không đọng lại trong vết cắt và các lớp bẹ, vỏ củ gây thối củ. Đến khi sờ mặt cắt không thấy nhớt nữa thì đưa ra dưỡng trong bát dưỡng.

Bát dưỡng được anh Cầm chọn được làm bằng đất nung, có phần đáy sâu chừng một gang, nhằm giúp rễ thủy tiên mọc dài. Công đoạn dưỡng trong bát kéo dài khoảng 15 đến 20 ngày. Đây là khoảng thời gian quyết định tới chất lượng hoa khi nở. Hàng ngày, anh Cầm phải thay nước mới, đồng thời vệ sinh quanh củ, rễ, lá. "Mùa đông mình có thể lười tắm gội, chứ thủy tiên thì không. Ngày nào tôi cũng mất chừng 10 phút cho mỗi chậu hoa", anh nói.

Ngoài chăm sóc cầu kỳ, để có một chậu hoa thủy tiên ưng ý, anh Cầm còn để ý tới việc chọn giống. Thường mỗi lần anh mua vài nghìn củ từ Trung Quốc, phục vụ cho cả bạn bè, người thân, và làm quà tặng. Tuy nhiên, không phải củ nào cũng "đẹp". Chỉ những củ ít nhất 3 năm tuổi, có các nhánh mọc đều, đối xứng hai bên mới được anh chọn để làm thú chơi ngày Tết. Số xấu anh trồng lại xuống đất, chờ lứa củ sau.

Bộ đồ nghề của người chơi thủy tiên gồm một con dao sắc hai đầu. Một đầu dùng để cắt củ, còn đầu kia để tỉa lá. Trong suốt 20 ngày chờ thủy tiên nở hoa, người chơi phải tạo dáng và xếp cành, nụ hàng ngày. Chỉ một sơ suất cũng có thể khiến tác phẩm không ưng ý.

Tại Hà Nội hiện có nhiều trường phái chơi thủy tiên. Riêng nhóm của anh Cầm, nơi có hàng trăm thành viên sinh hoạt đều đặn, mọi người chơi theo kiểu Hà Nội xưa. Hoa, lá, cành được tỉa tót, sắp xếp theo từng thế riêng, thay vì chỉ mọc thẳng và cao như những sản phẩm bán ngoài thị trường. Chỉ một số ít thành phẩm được nhóm của anh Cầm đem bán, với giá tiền triệu. 

"Trong chậu hoa này gửi gắm biết bao tình cảm, nên tôi chỉ tặng hoặc bán cho những ai biết chơi, biết trân quý khoảnh khắc ngắm hoa nở lúc giao thừa", anh Cầm cho biết.

Bảo Thắng - Đức Minh