Xiếc thú từng là bộ môn đứng đầu trong nghệ thuật xiếc tại Việt Nam. Tuy nhiên, hiện nay nó đã mất dần vị thế và có thể sẽ biến mất nếu không có sự đầu tư toàn diện. 
Xiếc thú trước nguy cơ mai một
Thời hoàng kim đã qua
Đã một thời, đặc biệt là thập niên 50, 60 thế kỷ trước, ở miền Nam có những đoàn xiếc vang danh làm say mê hàng triệu khán giả như Xiếc Độc Lập, Tuổi Trẻ, Hương Miền Nam... Thời hoàng kim của xiếc có lẽ là những năm 70, 80 thế kỷ trước khi mà nghệ thuật xiếc Việt Nam đã có lực lượng kế thừa chín muồi về tài năng, được đào tạo bài bản từ Liên Xô (cũ) và các nước Đông Âu trở về. Những tiết mục xiếc lúc đó luôn được khán giả đón nhận bằng sự háo hức, say mê, đặc biệt là thiếu nhi. Nhiều màn xiếc độc đáo từ tung hứng, giữ thăng bằng, uốn dẻo, đến đu dây, chạy xe đạp một bánh, lắc vòng, điều khiển thú, chạy xe môtô vòng quanh rạp... lôi cuốn rất đông khán giả đến rạp.
Năm 1922, đoàn xiếc của gia đình ông Tạ Duy Hiển biểu diễn tại chợ Hàng Da (Hà Nội) với đầy đủ lều bạt, trang thiết bị biểu diễn cùng đội ngũ diễn viên và thú hùng hậu. Gánh xiếc Tạ Duy Hiển được xem như những người khai sinh ra nghệ thuật xiếc Việt Nam trong đó có xiếc thú. Các thế hệ nối nghiệp tổ làm rạng danh trên sân khấu xiếc Việt như: Tạ Thúy Ngọc, Tạ Duy Nhẫn, Tạ Duy Hùng, Trọng Giang, Hải Đăng, Văn Hoàn, Thúy Hằng… (Hà Nội), Xuân Dũng, Đình Nhật, Phương Hòa (TP Hồ Chí Minh)…
Biểu diễn xiếc là một trong những nghề nguy hiểm. Trong đó, xiếc thú càng đặc biệt nguy hiểm bởi người nghệ sỹ nhiều khi không thể kiểm soát được bạn diễn của mình. Một thời xiếc thú dữ thu hút sự tò mò, hiếu kỳ của khán giả nhưng những năm gần đây, xiếc thú dữ đã không còn xuất hiện. Xiếc thú Việt Nam chỉ còn những tiết mục biểu diễn với các loài thú như khỉ, gấu, ngựa, voi, trăn… chứ không còn xiếc sư tử, hổ, báo…
Lối đi nào?
NSND Tạ Duy Nhẫn, Chi Hội trưởng, Trưởng đoàn nuôi dạy thú, Liên đoàn Xiếc Việt Nam cho biết: “Xiếc thú tuy là bộ môn nghệ thuật đặc thù nhưng đội ngũ diễn viên chưa được đào tạo bài bản mà chủ yếu là truyền nghề. Trong khi đó, hiện nay Nhà nước cũng đã đầu tư cơ sở vật chất, đã có cơ sở nuôi dạy thú lớn nhất Đông Nam Á. Để xiếc thú mang rõ sắc thái hiện đại và dân tộc, thu hút được khán giả, tránh sự nhàm chán đòi hỏi sự sáng tạo của người nghệ sỹ và sự kiên nhẫn, bền bỉ của người dạy thú”.
Nhiều nghệ sỹ trẻ hiện nay thiếu đam mê với nghề, sợ nguy hiểm. Là người đào tạo thú lâu năm, NSND Tạ Duy Nhẫn cho rằng: “Với xiếc thú dữ nếu người nghệ sỹ được đào tạo bài bản, hiểu tâm lý của con thú, tận tình nuôi dưỡng, chăm sóc chu đáo, có phương pháp, kinh nghiệm đào tạo các con vật làm xiếc bài bản thì không hề nguy hiểm".
Ông Nhẫn cũng khẳng định: “Các nhà quản lý, nghệ sỹ, diễn viên cần tranh thủ sưu tập những kinh nghiệm dạy thú của các nghệ sỹ đi trước để cho khán giả thấy lại được những tiết mục xiếc thú dữ đặc sắc cũng như các tiết mục xiếc tổng hợp khác. Có như vậy, xiếc thú xứng đáng là bộ môn lành mạnh, khỏe mạnh thể hiện được lòng dũng cảm, phục vụ được đông đảo khán giả”.
“Rất cần phát triển xiếc thú vì xiếc thú vẫn là mẫu mực của nghệ thuật xiếc cả nước. Cần có sự quan tâm của các nhà quản lý để có những ưu đãi đặc biệt cho ngành nghệ thuật này”, NSND Lưu Phúc khẳng định.
Trong khi đó, GS.TS Phạm Duy Khuê lại cho rằng, muốn tồn tại xiếc động vật cần nâng cao mọi điều kiện: Hoàn chỉnh giáo trình quy mô, khoa học, bài tập giáo án kỹ thuật, kỹ xảo, hiện đại, hậu hiện đại; Trẻ hóa, chuyên môn hóa lớp người nuôi dạy động vật theo dòng họ, hoặc tự do; Bằng doanh thu, hay tìm tài trợ, mỗi đoàn tự nâng cao thu nhập người dạy động vật, khuyến khích họ vào nghề nhiều hơn.
Nghệ thuật xiếc thú vẫn luôn thu hút công chúng, đặc biệt là các em nhỏ. Để viết tiếp trang sử hoàng kim đã từng có một thời của xiếc thú, cần nhiều yếu tố như: Nâng cao cơ sở nuôi dạy thú đạt chuẩn quốc tế; Đầu tư tạo nguồn nhân lực chuyên nghiệp hóa… Song trước mắt, chờ sự đầu tư thì hơn hết, mỗi đoàn, nghệ sỹ, diễn viên phải đổi mới, nâng cao kỹ xảo, tiết mục xiếc động vật để tự nuôi được nghề.
