Mỗi năm Việt Nam sẽ sản xuất thêm được khoảng 1-1,2 TWh (1TWh = 1 tỷ kWh) điện nếu tận dụng được nguồn vỏ trấu phế thải từ công nghiệp xay xát. Tuy nhiên, các nhà đầu tư rất cần hỗ trợ để biến các dự án điện trấu thành hiện thực.
Tiềm năng lớn
Hiện nay, mỗi năm sản lượng trấu thải ra từ công nghiệp xay xát của cả nước khoảng 7,5 triệu tấn nhưng mới chỉ có khoảng 3 triệu tấn được sử dụng. Trấu chưa được dùng để sản xuất điện mà mới chỉ dùng làm thức ăn gia súc, sản xuất phân bón và làm chất đốt ở nông thôn. Khảo sát của Viện Nghiên cứu Phát triển ĐBSCL tại 108 nhà máy xay xát lúa (được chọn ngẫu nhiên) thuộc TP Cần Thơ và các tỉnh An Giang, Kiên Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng cho thấy, có khoảng 50% trấu tại các nhà máy xay xát được bán làm chất đốt trong dân dụng và làm phân bón.
Giá bán trấu dao động khoảng 50-200 đồng/kg, tùy theo từng địa phương và từng thời điểm trong năm. Nhưng các nhà máy này vẫn còn một lượng trấu dư thừa rất lớn, với trên 232.000 tấn/năm. Lượng trấu dư thừa chủ yếu tập trung vào các tháng cao điểm của mùa thu hoạch lúa (từ tháng 2 đến tháng 7) tại nhà máy xay xát lúa có quy mô lớn và vừa. Như vậy, nguồn trấu tại ĐBSCL có thể đáp ứng tốt nhu cầu sản xuất nhiệt điện.
Theo ông Trần Quang Cử, chuyên gia tư vấn Tập đoàn Tài chính quốc tế (IFC), lượng trấu có thể dùng để sản xuất điện của Việt Nam khoảng 1,5 triệu tấn mỗi năm, tập trung ở các tỉnh ĐBSCL. Ông Cử cho biết, với lượng trấu này, nếu xây dựng các nhà máy điện đốt trực tiếp trấu hoặc đốt theo phương pháp khí hoá thì có thể thu được 1-1,2 TWh điện mỗi năm.
Ở các địa phương sản xuất lúa lớn như An Giang, Đồng Tháp, Tiền Giang, nếu các cụm nhà máy xay xát gạo tận dụng vỏ trấu để sản xuất điện thì có thể xây dựng được khoảng hơn 100 nhà máy điện có công suất từ 500 KW đến 20 MW. Mỗi nhà máy công suất 10 MW mỗi năm có thể đốt hết 80.000 -90.000 tấn trấu. Như vậy giải quyết được khá nhiều lượng trấu thải ra sông, rạch, hạn chế được ô nhiễm môi trường.
Cũng theo ông Cử, nếu xây dựng các nhà máy điện trấu ngay tại cụm điểm xay xát có thể kết hợp sử dụng nhiệt để sấy lúa bằng hơi nước, ngoài ra tro trấu do nhà máy điện đốt có thể bán cho các đơn vị sản xuất phân bón, xi măng. Nếu chất lượng tốt hơn có thể bán cho các xí nghiệp luyện kim.
Ngập ngừng khởi động
Theo ông Đinh Quý Tâm, Trưởng phòng kinh doanh Công ty CP Nhiệt điện Đình Hải, hiện nay ở khu vực ĐBSCL có khoảng hơn 10 dự án điện trấu dự kiến sẽ xây dựng nhà máy. Tuy nhiên, vì nhiều lý do nên chưa thể khởi công được. Tại An Giang, UBND tỉnh đã chấp thuận hai dự án, một đặt tại khu công nghiệp Hòa An, huyện Chợ Mới, diện tích 18ha, công suất 10 MW, tổng vốn đầu tư trên 10 triệu USD, một tại xã Vọng Đông, huyện Thoại Sơn, vốn đầu tư khoảng 15 triệu USD, công suất 10 MW. Tại Đồng Tháp, Cty Cổ phần điện Duy Phát cũng đang rục rịch khởi công xây dựng nhà máy nhiệt điện đốt trấu tại ấp Bình Hiệp B, huyện Lấp Vò, tổng vốn 296 tỷ đồng, công suất thiết kế 10MW… Tuy nhiên, các chủ đầu tư vẫn còn băn khoăn vì chưa thể tính toán cân đối được chi phí đầu vào và đầu ra của sản phẩm.
Về mặt chính sách, theo ông Lê Tuấn Phong, Vụ phó Vụ Năng lượng (Bộ Công thương), hiện nay các khung pháp lý để khuyến khích phát triển năng lượng tái tạo, trong đó có năng lượng trấu đã cơ bản được hình thành. Bộ Công thương đã phê duyệt “Chiến lược quy hoạch tổng thể các nguồn năng lượng tái tạo Việt Nam giai đoạn từ nay đến năm 2015 có xét triển vọng đến 2025” và trình với Chính phủ để sớm ban hành Nghị định về cơ chế khuyến khích hỗ trợ phát triển năng lượng tái tạo để tạo điều kiện thu hút đầu tư.
Ông Tâm cho biết, hiện nay nhà máy nhiệt điện đốt trấu tại KCN Trà Nóc 2 TP Cần Thơ do Cty CP Nhiệt điện Đình Hải đầu tư, đã hoàn thành và đưa vào hoạt động giai đoạn 1 với công suất 20 tấn hơi/giờ. Hiện dự án đang bước vào giai đoạn 2 là đầu tư turbine 3,7MW cấp điện lên lưới quốc gia. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất của DN bây giờ là vấn đề giá bán điện. Theo ông Tâm, tuy thời gian qua giá điện đã được điều chỉnh tăng, nhưng do lạm phát và tỷ giá tăng nên thực sự giá điện không tăng so với trước. Trung bình giá bán điện của EVN hiện nay chỉ đạt 5,5 cent/kWh, giá mua còn thấp hơn. Trong khi đó, các nhà máy nhiệt điện đốt trấu có quy mô nhỏ (<20MW) nên mức đầu tư cao (2.000-2.500 USD/kW). Vì vậy, nếu giá bán điện vào mạng lưới quốc gia mà dưới 10cents/1kWh thì DN chưa thể có lãi.
Cũng theo ông Tâm, trong thời gian tới Cty Đình Hải sẽ tiếp tục phối hợp với Công ty J-Power của Nhật Bản để nghiên cứu phát triển nhà máy điện trấu 20MW đặt tại huyện Thốt Nốt (Cần Thơ), đồng thời công ty cũng sẽ xúc tiến nghiên cứu dự án Trung tâm nhiệt điện tại một vài KCN phát triển khác tại ĐBSCL. Tuy nhiên, các rào cản lớn như giá điện bán ra thấp, thiếu đất sạch, và việc bố trí các DN trong KCN chưa hợp lý đang khiến công ty dè dặt chưa dám khởi động.
Ông Tâm cho rằng, để khuyến khích DN đầu tư phát triển các nhà máy điện sinh khối thì trong thời gian tới Nhà nước cần có những chính sách hỗ trợ cụ thể như quy định giá mua ưu đãi đối với nguồn điện hình thành từ các nhà máy điện sinh khối, đánh thuế CO2, thuế môi trường đối với các nhà máy nhiệt điện dùng nhiên liệu hóa thạch, dùng một phần tiền thu được thành lập quỹ hỗ trợ năng lượng tái tạo. Các địa phương có tiềm năng về năng lượng sinh khối cũng cần hỗ trợ nhà đầu tư về đất sạch, ưu đãi về giá thuê đất, tiền sử dụng đất để nhà đầu tư có thể cân đối sản xuất kinh doanh.
