Tiếng trống trận từ Gio An

Đây cũng là nơi có hệ thống giếng cổ với kỹ thuật dẫn thủy nhập điền vô tiền khoáng hậu và có ruộng rau liệt trên đá độc đáo nhất...

Chiến thắng lẫy lừng

"Tiếng trống trận từ Gio An vọng tới/ Rừng núi ta ơi/ Hãy thắm xanh vui cùng bản làng/ Mừng thắng trận Gio An".

Những chiến thắng liên tiếp, lẫy lừng ở Gio An đã đi vào giai điệu, ca từ bài hát "Tiếng đàn ta lư" nỗi tiếng của nhạc sĩ Huy Thục, như một điểm nhấn làm cho đất và người Gio An nỗi tiếng hơn. Chúng tôi trở về mảnh đất này nhân kỷ niệm 50 năm giải phóng xã Gio An, ngày 30/12/1964-30/12/2014.

Cơn mưa mùa Đông cùng cái rét tê người đổ xuống vùng đất đỏ bazan cũng không ngăn nỗi khí thế bừng bừng của mỗi người dân chuẩn bị kỷ niệm ngày chiến thắng.

Chủ tịch xã Gio An Hồ Xuân Hải trao Huân chương Kháng chiến hạng Nhất cho lão thành cách mạng Lâm Công Lũy

Ông Trần Lương Phiến ở làng Tân Văn, ông Lâm Công Lũy ở làng Gia Bình, ông Nguyễn Văn Tụng ở làng An Hướng... những người tham gia giải phóng xã Gio An, bây giờ còn sống cũng đã ngoài 80 tuổi, nhưng họ như đang sống lại thời tuổi hai mươi, khi kể về những tháng ngày giành giật với quân địch, giữ từng tấc đất Gio An. 

Rạng sáng 30/12/1964, lực lượng vũ trang phối hợp với phong trào nổi dậy của quần chúng nhân dân Gio An phá tan ấp chiến lược ở tất cả các thôn trong toàn xã, đánh sập trụ sở uỷ ban xã của chính quyền miền Nam, làm tan rã bộ máy chính quyền do địch dựng lên. Ngày 30/12/1964, xã Gio An đã hoàn toàn giải phóng.

Mất Gio An là mất địa bàn quan trọng nằm trên khu vực tuyến phòng thủ phía Nam sông Bến Hải từ đồi 31 lên Dốc Miếu, lên Cồn Tiên đến đỉnh Phu Lơ nên quân địch vô cùng cay cú, ngày đêm tổ chức tấn công, càn quét vào xã Gio An, biến nơi đây trở thành vành đại trắng của hàng rào điện tử McNamara.

Trước tình thế ấy, cấp trên chọn xã Gio An làm điểm quyết chiến của chiến dịch. Ta chủ động dụ địch vào địa bàn Gio An để tấn công tạo lợi thế trên chiến trường.

Địch bị trúng kế, giữa đầu tháng 6/1967, sau một tuần quần nhau với giặc, quân dân Gio An được sự yểm trợ của Trung đoàn 38 và các đơn vị phối hợp đã loại khỏi vòng chiến đấu 1.300 tên địch, đánh thiệt hại nặng 2 tiểu đoàn lính thủy đánh bộ Mỹ, bắn cháy 11 xe tăng, bắn rơi 14 máy bay, thu nhiều phương tiện chiến tranh.

Sau trận đánh, gần một nửa số quân của đại đội 1, K8 và nhiều du kích Gio An trở thành "Dũng sỹ diệt Mỹ". Từ chiến thắng hào hùng của Gio An đã khơi nguồn cảm hứng cho nhạc sĩ Huy Thục sáng tác bài hát bất hủ “Tiếng đàn ta lư” mãi đi vào lòng người. Xã Gio An đã được Nhà nước phong trặng danh hiệu Anh hùng LLVTND. 

Giếng cổ và rau trên đá

Bí thư Đảng bộ xã Gio An Nguyễn Thị Quý tự hào mảnh đất này không chỉ  đánh giặc giỏi mà còn có rất nhiều thứ nỗi tiếng nữa, đó là giếng cổ, rau sạch và đá tự nhiên.

Giếng Bà ở xã Gio An nước trong veo thấy đáy

Từ thế kỷ trước, những nhà nghiên cứu người Pháp như Colani, P.Cadière đã tìm đến Gio An và vô cùng ngưỡng mộ trước những kiệt tác nghệ thuật kiến trúc sắp đặt đá tự nhiên tạo thành những giếng nước phục vụ sản xuất nông nghiệp và đời sống hàng ngày của người dân.

Công trình cổ dẫn thủy nhập điền này có niên đại hàng ngàn năm tuổi được người Chăm Pa xây dựng, bây giờ đã được xếp hạng di tích quốc gia.

Bà Quý đếm tên hệ thống giếng cổ với những tên gọi độc đáo như giếng Ông (đàn ông tắm), giếng Bà (đàn bà tắm), giếng Đào, giếng Máng, giếng Kình giếng Gai... ngày nay bà con vẫn sử dụng.

Do nước từ hang đá ra nên mùa hè trong veo, mát rượt, đã hụp lặn người xuống giếng tắm không muốn lên. Mùa đông thì nước rất ấm, đó là nét đặc biệt của giếng cổ Gio An mà chẳng đâu có được.

Về kiến trúc xây dựng nó độc đáo ở chỗ các giếng này được sắp xếp theo các loại mạch nước, mạch ngầm hay mạch phun nổi, tất cả đều tận dụng sự chênh lệch về độ cao của sườn núi để tạo ra dòng chảy tự nhiên.

Trên nền đá và suối nước trong veo của hệ thống dẫn thủy nhập điền vô tiền khoáng hậu ấy, từ ngàn xưa đã mọc lên một loại rau nằm liệt trên suối đá nên người dân địa phương gọi là rau liệt.

Rau liệt đỏng đảnh, là cây duy nhất không chịu dùng phân bón, thuốc trừ sâu, chỉ thích hợp những nơi có môi trường trong sạch, không khí tốt lành, những suối đá nước mát rượi, trong vắt chảy ra từ trong lòng núi.

Nhiều người gọi loại rau này là đặc ân của thiên nhiên ban tặng cho đất Gio An. Rau liệt nuôi sống nhiều người dân địa phương. Diện tích ruộng rau không nhất thiết là phải lớn,có khoảng trống chỉ bằng cái mâm dọn cơm cũng được khai thác trồng rau.

Giếng Gai và hệ thống dẫn thủy, phía ngoài là ruộng rau liệt

Song ruộng phải hội đủ yếu tố có độ dốc ở đầu nguồn để dòng nước lưu thông. Ở những ô ruộng có nhiều đá, sỏi, đến mức dùng cuốc xới đáy ruộng mà nước vẫn trong vắt thì trồng rau mới tốt. Món cao cấp nhất là trộn rau liệt với thịt bò hoặc luộc hoặc ăn sống cũng rất thú vị.

Xa hơn, một tin vui cho người dân Gio An, hệ thống giếng cổ Gio An đang được cơ quan chức năng tỉnh Quảng Trị có ý định chuẩn bị hồ sơ trình các cấp đệ trình lên UNESCO công nhận là di sản văn hóa của nhân loại.Nhiều nhà làm tour du du lịch đã đưa khách đến tham quan ruộng rau liệt và giếng cổ để được chủ ruộng chiêu đãi món rau trên đá.

Phải sớm đạt 25 triệu đồng

Song phải cố giữ niềm tự hào ấy lại để có một cái nhìn thật khách quan: dù nỗi tiếng nhưng xã Gio An đang khó khăn về kinh tế, đất đai, tư liệu sản xuất thì nay đã không còn bao nhiêu. Phần lớn đất đỏ bazan màu mỡ đã chuyển qua cho nông trường cao su, cách nay hơn 20 năm.

Diện tích đất còn lại manh mún, không đủ cho người dân phát triển sản xuất, đó là điều mà Đảng bộ và nhân dân xã Gio An luôn trăn trở. Mức thu nhập bình quân đầu người ở đây đến cuối năm 2014 đạt 19 triệu đồng/năm, đã nói lên tất cả nội lực của xã này.

Ông Hồ Xuân Hải- Chủ tịch xã Gio An quyết tâm không thể dừng lại con số 19 triệu đồng, biện pháp cần thiết nhất lúc này là phải đẩy mạnh áp dụng những tiến bộ KHKT, phát triển mạnh cây hồ tiêu, rau liệt, các loại cây hoa màu truyền thống để đưa giá trị trồng trọt chiếm hơn 80% trong tổng thu nhập.

Đó là cơ sở vững chắc cho giấc mơ thu nhập đầu người dân Gio An đạt được mức 25 triệu đồng/người/năm sớm thành hiện thực để “tiếng trống trận Gio An” mãi vang vọng.