Tiết kiệm 4.500 tỷ đồng từ giảm lượng giống gieo sạ

Thứ trưởng Lê Quốc Doanh phát động chương trình giảm lượng hạt giống lúa gieo sạ tại vùng ĐBSCL

Tại diễn đàn Khuyến nông @ Nông nghiệp, chủ đề "Giải pháp chuyển đổi cơ cấu cây trồng, giảm chi phí, nâng cao hiệu quả sản xuất lúa và ứng phó với biến đổi khí hậu vùng ĐBSCL", Bộ NN-PTNT đã phát động chương trình giảm lượng hạt giống lúa gieo sạ tại vùng ĐBSCL.

Diễn đàn do Trung tâm Khuyến nông Quốc gia phối hợp với UBND tỉnh Hậu Giang tổ chức tại TP Vị Thanh (ngày 19/2), với sự tham dự của các các nhà quản lý, nhà khoa học và 230 nông dân trong vùng; Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Quốc Doanh chủ trì diễn đàn.

Theo báo cáo của Tổng cục Thủy lợi, El Nino chính thức bắt đầu từ cuối năm 2014 và sẽ kéo dài đến hết mùa xuân năm 2016, trở thành một trong những El Nino mạnh và dài nhất trong 60 năm qua.

Tác động của El Nino làm cho nền nhiệt độ tăng cao và xuất hiện nhiều hơn các kỷ lục về nắng nóng; mùa mưa đến muộn và kết thúc sớm, tổng lượng mưa ở Nam bộ thiếu hụt đến 60%, hạn hán và thiếu nước đã diễn ra thậm chí ngay cả trong các tháng mùa lũ năm 2015; lượng dòng chảy trên các sông thiếu hụt từ 30 - 50%, một số nơi tới 80%.

Chính điều này đã làm cho nước biển xâm nhập sâu vào nội đồng sớm, với nồng độ cao hơn mọi năm ở hầu hết các tỉnh tại ĐBSCL, gây ảnh hưởng lớn đến đời sống và sản xuất nông nghiệp.

Theo Cục Trồng trọt, diện tích lúa ĐX 2015 - 2016 có nguy cơ bị hạn hán và xâm nhập mặn tại các tỉnh ven biển ĐBSCL lên đến 339.234ha, trong đó có 104.731ha bị nặng, có khả năng thất thu. Ngoài ra còn có hàng chục ngàn ha lúa vụ mùa (chủ yếu trên nền đất nuôi tôm) và lúa thu đông 2015 muộn (tại Cà Mau, Bạc Liêu) bị hạn, mặn, thiếu nước tưới nghiêm trọng, nhiều nơi lúa bị chết khô không thể thu hoạch.

Bên cạnh cây lúa, hạn, mặn còn gây ảnh hưởng đến vườn cây ăn quả. Vào đầu tháng 2, tại huyện Vũng Liêm (Vĩnh Long) đã xảy ra vỡ đê khiến nước mặn xâm nhập vào vườn trồng bưởi da xanh, sầu riêng, xoài của hàng chục hộ dân. Nước mặn cũng đã xâm nhập vùng chuyên sản xuất cây ăn quả tại huyện Châu Thành (Hậu Giang) và Kế Sách (Sóc Trăng).

Lãnh đạo Trung tâm các tỉnh, thành ĐBSCL ký biên bản thi đua thực hiện chương trình

Trước tình hình này, Cục Trồng trọt khuyến cáo các địa phương cần tập trung triển khai ngay các giải pháp bảo vệ sản xuất, bố trí thời vụ xuống giống lúa thật hợp lý để né tránh hạn, mặn. Vụ HT 2016 cần tập trung vào tháng 4, tháng 5; không xuống giống vụ XH vì lượng nước phục vụ cho sản xuất khan hiếm; đối với những vùng không chủ động về nguồn nước tuyệt đối không xuống giống khi chưa bắt đầu mùa mưa.

Về giải pháp chuyển đổi cơ cấu cây trồng, giảm chi phí, nâng cao hiệu quả sản xuất lúa, các đại biểu đều cho rằng nên giảm diện tích trồng lúa ở những nơi có điều kiện bất lợi, chuyển sang cây trồng cạn.

Để giảm chi phí, cần áp dụng triệt để biện pháp 3 giảm 3 tăng và kỹ thuật trồng lúa theo SRI (canh tác lúa cải tiến). Trong đó, cần tập trung vào việc giảm lượng giống gieo sạ, giảm lượng bón phân đạm, giảm số lần phun thuốc BVTV không cần thiết và giảm lượng nước tưới.

Thực tế khi áp dụng các giải pháp trên trong vụ lúa ĐX 2015 - 2016, nông dân tham gia dự án tại TX Long Mỹ, Hậu Giang chỉ cần lượng lúa giống 50 kg/ha đối với ruộng cấy bằng máy và 100 kg/ha đối với sạ hàng, thấp hơn nhiều so với mức trên 200 kg/ha khi sạ lan bằng tay. Kết quả lúa gieo cấy ít bị dịch hại và đạt năng suất cao nhất, 9 tấn/ha, giá thành sản xuất 2.520 đồng/kg; sạ hàng đạt 8,5 tấn/ha, giá thành 2.862 đồng/kg, trong khi ruộng đối chứng theo hình thức sạ lan truyền thống của nông dân địa phương năng suất đạt 8,3 tấn/ha, giá thành 3.024 đồng/kg.

Ông Nguyễn Văn Đồng, Giám đốc Sở NN-PTNT Hậu Giang cho rằng, trong tái cơ cấu nông nghiệp, đối với sản xuất lúa gạo, tỉnh rất chú trọng đến việc giảm lượng giống trong gieo sạ. Cụ thể, từ tỉnh có giá thành sản xuất lúa cao nhất khu vực ĐBSCL, nhưng chỉ sau 3 vụ, Hậu Giang đã giảm được giá thành rất nhiều, xuống mức gần thấp nhất.

Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Lê Quốc Doanh nhận định, tình hình hạn, mặn đang xảy ra tại ĐBSCL là khốc liệt nhất trong gần 100 năm qua, gây thiệt hại nặng nề cho sản xuất. Ngoài ra, sản xuất lúa gạo còn gặp nhiều khó khăn thách thức khác như cạnh tranh gay gắt trên thị trường xuất khẩu. Về mặt chủ quan, hiện nông dân ĐBSCL vẫn còn tập quán gieo sạ quá dày, với lượng giống từ 180 - 200 kg/ha.

Do lượng giống gieo sạ rất cao dẫn đến tỷ lệ sử dụng giống lúa có phẩm cấp cao trong vùng thấp hơn rất nhiều so với các vùng miền khác trong cả nước. Mặt khác do sử dụng với số lượng lớn giống để gieo sạ đã dẫn tới tình trạng sử dụng lượng phân bón, thuốc BVTV tăng lên làm cho giá thành sản xuất tăng, chất lượng của lúa gạo giảm và gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường và lợi nhuận của người sản xuất lúa không cao.

Theo đó, tại diễn đàn, Thứ trưởng Lê Quốc Doanh đã phát động chương trình giảm lượng giống lúa gieo sạ ở vùng ĐBSCL, với mục tiêu đến năm 2020, toàn vùng giảm lượng giống gieo sạ trung bình còn 80 kg/ha. Với diện tích gieo cấy toàn vùng đạt trên 4 triệu ha/năm, sẽ tiết kiệm được khoảng 300.000 tấn hạt giống lúa, tương đương với 4.500 tỷ đồng.

Sử dụng máy cấy nông dân có thể giảm lượng lúa giống mỗi ha còn 50kg và máy sạ hàng là 100kg

Đây cũng là yếu tố quan trọng để giảm chi phí đầu vào của sản xuất lúa gạo, đồng thời làm cơ sở cho việc giảm các chi phí khác như thuốc BVTV, phân bón góp phần tăng hiệu quả sản xuất và tăng lợi nhuận cho người trồng lúa.

Chương trình sẽ được triển khai từ vụ HT 2016 và kết thúc vào vụ HT 2020. Thứ trưởng chỉ đạo Cục Trồng trọt phối hợp với các địa phương xây dựng kế hoạch, tổ chức triển khai thực hiện các mục tiêu, nội dung giảm lượng giống gieo sạ trong từng vụ sản xuất, tổ chức các hội nghị sơ kết và tổ chức tổng kết hàng năm kết quả thực hiện trong toàn vùng. Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đẩy mạnh áp dụng quy trình canh tác 3 giảm, 3 tăng; 1 phải 5 giảm, quy trình SRI... tăng cường hoạt động lồng ghép xây dựng và nhân rộng mô hình, hướng dẫn kỹ thuật giảm lượng giống gieo sạ.

Viện Lúa ĐBSCL và các cơ quan nghiên cứu có liên quan tiếp tục nghiên cứu, đề xuất các quy trình thâm canh lúa; tăng cường sản xuất và quản lý tốt nguồn giống lúa siêu nguyên chủng, chủ động trong việc sản xuất và cung cấp cho địa phương theo yêu cầu. Các địa phương tổ chức các hoạt động thiết thực tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền với nhiều hình thức đa dạng, phù hợp và sinh động, thuyết phục để nâng cao nhận thức của cộng đồng và người nông dân về các biện pháp giảm lượng hạt giống lúa gieo sạ tại vùng ĐBSCL; tăng cường thực hiện các giải pháp kỹ thuật nhằm giảm lượng giống gieo sạ xuống còn 80 kg/ha vào năm 2020, đồng thời nâng sử dụng giống lúa xác nhận đạt trên 75% diện tích gieo trồng mỗi vụ; kiểm soát và quản lý chặt chẽ sản xuất kinh doanh giống, lập kế hoạch sản xuất và cung ứng giống theo từng vụ, từng năm, theo dõi sản xuất và phân phối giống lúa mới cho nông dân.

Ngay sau khi Bộ NN-PTNT phát động chương trình, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã ban hành kế hoạch hành động và lãnh đạo Trung tâm Khuyến nông các tỉnh, thành ĐBSCL đã ký biên bản thi đua thực hiện.