Gửi anh bạn Triều Tiên
Nhà văn Sơn Tùng từng kể: Tháng 8 năm 1955, tại Đại hội Liên hoan Thanh niên, Sinh viên thế giới lần thứ V ở Varsovie, thủ đô Ba Lan; đoàn Việt Nam gặp gỡ hữu nghị với đoàn Triều Tiên, đoàn Mông Cổ, đoàn Trung Quốc. Mỗi đoàn trình bày một số tiết mục hát, ngâm thơ.
Sau khi nhà thơ Trần Hữu Thung, trình bày xong bài Thăm lúa (được huy chương Vàng của Đại hội Liên hoan Thanh niên, Sinh viên thế giới lần thứ III), Sơn Tùng ngâm bài Gửi anh bạn Triều Tiên. Ông Trần Trọng Quát (Vụ Trưởng vụ Tây Âu - châu Mỹ, Bộ Ngoại giao) phiên dịch.
Tôi ngâm anh Quát dịch đến đoạn thơ - “...Tôi đi vệ quốc... Làm lính Bác Hồ... Khắc lên báng súng trọn bài thơ...” các bạn Triều Tiên và cả hội trường vỗ tay vang dội.
Bất ngờ nhất là lúc ngâm khổ thơ cuối cùng - Anh bạn Triều Tiên ơi... Máu anh cùng máu tôi rơi... Trên hai đất nước một trời thù chung…” thì các bạn Triều Tiên đứng dậy và cả hội trường cùng đứng lên hô - Việt Nam - Việt Nam... Hồ Chí Minh... Hồ Chí Minh... Hồ Chí Minh... Điện Biên Phủ... Điện Biên Phủ... Võ Nguyên Giáp... Võ Nguyên Giáp... Hồ... Hồ... Giáp... Giáp...
“Tôi viết bài thơ Gửi anh bạn Triều Tiên năm 1951 khi Mỹ xâm lược Triều Tiên bên bờ sông Tuần, nơi có đồn địch đóng, sau khi tôi đã theo các đồng chí trinh sát đi “xem” đồn Tuần - nhà văn Minh Giang nhớ lại những ngày làm phóng viên tờ Quân địa phương ở mặt trận Bình Trị Thiên đã tạo cảm xúc sáng tạo để bài thơ ra đời – Bài thơ này ngay từ khi làm xong đã được sử dụng trong các đêm liên hoan, các buổi học tập của bộ đội. Sự hoan nghênh của khán giả bộ đội đã động viên tôi nhiều và gây lòng tin cho tôi về con đường sáng tác văn học để phục vụ kháng chiến.”
 |
| Bài thơ Gửi anh bạn Triều Tiên (Minh Giang) |
Nhà thơ Xuân Diệu khi nhìn lại Những bài thơ viết về bộ đội 1944-1974, đã nhận định: “Tình cảm quốc tế đối với Triều Tiên đang làm kháng chiến giải phóng như Việt Nam mình khiến cho bài thơ Gửi anh bạn Triều Tiên của Minh Giang được nhắc nhở và ngâm đọc; một mối tình đồng đội, đồng chí nối liền hai quân đội cách mạng ở hai tiền đồn Đông Nam Á.
Nữ Bí thư Đại sứ quán đầu tiên
Ít ai ngờ rằng trong ngôi nhà ở khuất sau chợ Tân Định (Thành phố Hồ Chí Minh) tấp nập lại có một vị chủ nhân từng làm nên nhiều sự kiện lịch sử trọng đại. Đó là bà Hà Giang – nguyên Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam, người phụ nữ đầu tiên ra nước ngoài làm công tác ngoại giao với vai trò Bí thư Đại sứ quán.
Năm 1956, Tổng bí thư Trường Chinh đề nghị ông Trần Xuân Độ sang CHDCND Triều Tiên làm Đại sứ. Lúc đầu ông không nhận vì trình độ văn hóa thấp, ngoại ngữ lại không biết.
Biết chuyện, Hồ Chủ tịch cho mời ông Độ đến Phủ Chủ tịch. Bác nói: “Từ trước đến giờ tôi có học làm Chủ tịch nước đâu. Nhưng Đảng và Nhà nước phân công thì phải làm. Tôi và chú Trường Chinh thay mặt Đảng và Nhà nước phân công chú Độ làm Đại sứ”. Nghe Bác nói xong, ông Độ nhận lời.
Hồi đó chưa có chế độ cho vợ cùng chồng ra nước ngoài công tác. Biết bà Hà Giang là một trí thức theo kháng chiến, có trình độ văn hóa, nên Hồ Chủ tịch cho mời bà sang. Bác nói: “Trung ương định đưa đồng chí Trần Xuân Độ làm Đại sứ ở Triều Tiên, cô có thể đi cùng với đồng chí Độ được không?”
Nhớ lại kỷ niệm với Bác, bà Hà Giang bồi hồi: “Tôi cũng có suy nghĩ: Mình không biết làm công tác ngoại giao như thế nào. Lúc bấy giờ các đồng chí đại sứ khác ít đưa vợ đi, hoặc nếu có đi thì cũng chỉ đi làm phu nhân thôi, chứ không có công tác gì ở sứ quán. Suy nghĩ, xong tôi trả lời: “Thưa Bác, nếu Bác và Đảng quyết định thì cháu cũng sẵn sàng đi. Tuy không quen công tác ngoại giao, nhưng sang đó cháu học dần”.
Nhờ đó, bà Hà Giang ngẫu nhiên trở thành Đại sứ phu nhân đầu tiên của Việt Nam được phép ra nước ngoài cùng chồng.
 |
| Ông bà Trần Xuân Độ - Hà Giang |
Đại sứ quán lúc đó độ chừng chục người. Bà làm Bí thư thứ hai kiêm thư ký riêng của Đại sứ; đồng thời anh em còn bầu bà phụ trách công tác nghiên cứu của sứ quán kiêm phụ trách Văn phòng sứ quán và làm Bí thư chi bộ cơ quan.
Ông bà đã công tác ở Triều Tiên 6 năm (1956-1962) thì kết thúc nhiệm vụ. Về nước, ông Trần Xuân Độ được cử làm Vụ trưởng Vụ Tổ chức – Bộ Ngoại giao. Còn bà Hà Giang làm Phó Chủ tịch Hội LHPN Việt Nam cho đến khi nghỉ hưu.
| Năm 1954, kết thúc 9 năm kháng chiến chống Pháp gian khổ sau thắng lợi Điện Biên Phủ và kỉ niệm 10 năm thành lập QĐNDVN, nhà văn Minh Giang (1926 – 2016) được tặng Huân chương chiến sĩ hạng ba với lời đề: “Tặng đồng chí Minh Giang đã có thành tích xuất sắc trong công tác văn nghệ, đặc biệt bài thơ Gửi anh bạn Triều Tiên đã góp phần thúc đẩy tinh thần kháng chiến của quân và dân từ hậu phương ra tiền tuyến”. |
