Trên 11.000 tỷ đồng tiền trốn đóng BHXH, BHYT: Khó thu hồi!

Làm thế nào để thu hồi 11.000 tỷ đồng của người lao động đã bị doanh nghiệp tận thu thông qua việc nợ đóng bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm xã hội (BHXH)? Cơ quan chức năng sẽ kiến nghị như thế nào ngay kỳ họp Quốc hội lần này nhằm hạn chế tình trạng mất cân đối quỹ trong thời gian tới?

Hàng loạt giải pháp được đưa ra tại buổi tọa đàm về “Bảo hiểm xã hội: Nguy cơ vỡ quỹ và đề xuất chính sách” do Cổng thông tin điện tử Chính phủ tổ chức ngày 28/5.

Bà Nguyễn Thị Minh, Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam (BHXHVN) mở đầu bằng những con số: Tính đến hết tháng 3/2014, với tổng số trên 500 ngàn DN đăng ký thành lập nhưng thực tế chỉ có trên 300 ngàn DN đang hoạt động và ½ tổng số DN đó không tham gia đóng BHXH.

Và trong tổng số 16 triệu người lao động (NLĐ) thuộc diện bắt buộc tham gia BHXH thì có tới 5 triệu người chưa tham gia, tương ứng số thu BHXH, BHYT khoảng 56 ngàn tỷ đồng/năm.

Đấy là chưa kể rất nhiều DN (thậm chí DN làm ăn tốt) nhưng vẫn tìm cách lách luật để trốn đóng BHXH nhằm chiếm dụng vốn của người lao động ở nhiều địa phương.

Như tại tỉnh Đồng Nai hiện có hơn 10 DN làm ăn có lãi nhưng vẫn trốn đóng tiền BHXH hàng trăm tỷ đồng; Tập đoàn Mai Linh (TP.HCM) hiện đang nợ hơn 80 tỷ đồng tiền đóng BHXH, BHYT… Với những số liệu trên, bà Minh nhận định: Số tiền trốn đóng rất khó thu hồi và nguy cơ mất cân đối quỹ BHXH hoàn toàn có thể xảy ra trong thời gian tới.

Ông Trần Đình Liệu, Trưởng ban Thu, BHXHVN, bổ sung: Sau 7 năm thực hiện Luật BHXH đã bộc lộ 8 bất cập chủ yếu, là những nguyên nhân dẫn đến con số trốn nợ tiền BHXH kể trên.

Đó là mở rộng đối tượng tham gia chưa đúng quy định và hiện chỉ có 20% đối tượng tham gia là lực lượng LĐ; trốn đóng BHXH, đóng chưa đúng tiền lương; một số quy định chưa đúng; hoạt động đầu tư để tăng trưởng quỹ BHXH chưa hiệu quả; quy định về thủ tục hồ sơ tham gia BHXH chưa thông thoáng. Ngay cả quy định về điều kiện hưởng trợ cấp hưu trí, tuổi nghỉ hưu thấp hơn nhiều nước trên thế giới và chưa bảo đảm cuộc sống cho NLĐ khi nghỉ hưu.

Quy định về tính mức bình quân tiền lương, tiền công tháng làm căn cứ tính hưởng BHXH còn có sự khác biệt giữa khu vực hành chính, sự nghiệp, DN nhà nước. Đặc biệt, Quỹ hưu trí và Quỹ tử tuất có nguy cơ mất cân đối trong thời gian tới do mức đóng chưa tương xứng với mức hưởng.

Trước nhiều câu hỏi: Cơ quan chức năng sẽ làm gì để thu hồi lại số tiền do các DN trốn đóng BHXH trong thời gian tới? Theo bà Minh, cách đây ít ngày, BHXHVN đã gửi tới các đại biểu Quốc hội một số đề xuất để sửa đổi Luật BHXH hiện hành.

Đó là mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc đến người làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ 1 tháng đến dưới 3 tháng bằng văn bản; mở rộng đối tượng thuộc diện tham gia BHXH tự nguyện theo hướng không khống chế tuổi trần tham gia BHXH để khuyến khích người từ 45 tuổi trở lên đối với nam, từ 40 tuổi trở lên đối với nữ. Đồng thời nhà nước sẽ có chính sách hỗ trợ đối với một số đối tượng đặc biệt tham gia BHXH tự nguyện.

Bên cạnh đó, sửa đổi cách tính tỷ lệ hưởng lương hưu theo hướng có lộ trình tăng dần số năm đóng BHXH từ năm 2016 trở đi: mỗi năm tăng thêm 1 năm cho đến khi 20 năm đóng BHXH tương ứng với 45%; tăng tỷ lệ giảm trừ do nghỉ hưu trước tuổi từ 1% lên 2% tương ứng với mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi.

Đồng thời bỏ quy định bù bằng mức lương tối thiểu chung đối với trường hợp mức lương hưu (BHXH bắt buộc) thấp hơn mức lương tối thiểu chung. Ngoài ra nâng mức lãi phạt chưa đóng, chậm đóng bằng 2 lần lãi suất liên ngân hàng (nhằm hạn chế việc DN tận dụng tiền BHXH của NLĐ để làm ăn).

Riêng quyền lợi của người tham gia BHXH, bổ sung quyền được hưởng BHYT trong thời gian thai sản khi sinh con hoặc nhận nuôi con và nghỉ việc hưởng trợ cấp ốm đau với người lao động mắc bệnh thuộc danh mục bệnh cần chữa trị dài ngày. Bổ sung quy định nam có vợ sinh con được nghỉ 5 ngày (sinh thường) và 7 ngày (sinh mổ).

Về chế độ hưu trí cũng tăng mức trợ cấp BHXH (từ năm 2014 trở đi) bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH. Kiến nghị sửa đổi cũng nhắm tới một số quỹ ngắn hạn như chuyển 50% số kết dư của quỹ ốm đau, thai sản, quỹ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và toàn bộ số kết dư quỹ BHXH tự nguyện.

Tổng Giám đốc BHXHVN Nguyễn Thị Minh: Quản lý chặt các nguồn quỹ BHXH

Trước những thông tin bà vừa cung cấp, nhiều đại biểu QH băn khoăn về việc quản lý những nguồn quỹ BHXH. Tổng số tiền có nhiều không? Với vai trò là Tổng giám đốc BHXHVN, theo bà, nên làm thế nào để bảo đảm số quỹ trên được công khai, minh bạch?

Thật ra nguồn quỹ ngắn hạn trên không nhiều nhưng chắc chắn lớn hơn nhiều lần so với hơn 11.000 tỷ đồng mà DN đang nợ đóng BHXH, BHYT. Tuy nhiên, do thủ tục rườm rà nên nhiều địa phương vẫn tồn dư nhiều nguồn quỹ này. Vì vậy, thời gian tới chúng tôi sẽ mở rộng đối tượng nhận quỹ này hơn và thời gian cũng dài hơn.

Bà vừa nói, sẽ kiến nghị tăng vốn BHXH bằng cách mở rộng nhiều nguồn đầu tư. Cụ thể sẽ là những lĩnh vực nào vậy, thưa bà?

Chúng tôi có kiến nghị sẽ sửa đổi hình thức đầu tư “cho ngân hàng thương mại của nhà nước vay” bằng hình thức “gửi tiền tại ngân hàng thương mại do Nhà nước sở hữu trên 50% vốn điều lệ” cho phù hợp với Luật các tổ chức tín dụng. Đồng thời bổ sung hình thức đầu tư “Ủy thác đầu tư thông qua các hợp đồng quản lý đầu tư” và cũng nhắm tới các hồ sơ đầu tư trong lĩnh vực nông nghiệp. Tuy nhiên, đây là quỹ an sinh, nên ngoài yếu tố hiệu quả thì BHXHVN cần đặt an toàn lên hàng đầu.

Cũng xin nói thêm, toàn bộ số tiền đóng BHXH của NLĐ sẽ được đầu tư, và chúng tôi chỉ sử dụng số tiền sinh lời dành để chi trả cho số cán bộ làm công tác quản lý, cán bộ làm tuyên truyền về lĩnh vực BHXH. Có nghĩa, tiền gốc của NLĐ vẫn được bảo toàn.

BHXH có đề xuất tăng đối tượng thanh tra trong ngành BHXH. Vậy, số lao động này sẽ lấy từ nguồn nào, thưa bà?

Hiện nay có khoảng 5.000 người làm công tác về BHXH nhưng chưa được thanh tra. Nếu được trao quyền thanh tra, xử phạt thì chúng tôi sẽ dùng từ chính nguồn lao động đã có sẵn này.

Xin cảm ơn bà!