Đến nay, bài thơ và ca khúc phổ thơ “Tổ quốc nhìn biển” vẫn đang đồng hành cùng với trái tim những người Việt Nam yêu nước hướng về biển đảo thân yêu của Tổ quốc. Đấy thật sự là một hạnh phúc lớn đối với người làm thơ như tôi.
 |
| Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến (phải) bên cột mốc chủ quyền ở Trường Sa |
Đã nhiều đêm tôi băn khoăn tự hỏi mình: phải lý giải sao đây khi thơ hiện đại mỗi ngày một ít độc giả? Phải chăng tiếng nói của nhà thơ không phải là tiếng nói của số đông trí thức (chưa nói đến quảng đại nhân dân)? Phải chăng tiếng nói của nhà thơ chưa rung động, chưa lôi cuốn được mọi người? Phải chăng các nhà thơ đã khép chặt cõi thơ riêng của mình, không để cho những âm vang nhọc nhằn, bức bối của đời thường có cơ hội lên tiếng? Phải chăng nhà thơ chưa tìm ra con đường đưa cái đẹp thi ca đến với trái tim con người hiện đại? Phải chăng các bài thơ hôm nay đã xa rời đời sống cần lao của nhân dân nên đã không có được sự cộng hưởng tri âm trong lòng người đọc? Những câu hỏi này, xin mỗi người làm thơ hôm nay tìm lời giải.
Từ trước đến nay, các nhà thơ thường nói lên tiếng nói của nỗi đau và khát vọng dân tộc mình, các nhà thơ đã thở hơi thở đời sống cần lao của nhân dân mình. Tôi nghĩ, nhà thơ chỉ có thể gắn bó với đời sống tinh thần của dân tộc mình khi những bài thơ của họ nhận được sự cộng hưởng, sự tri âm từ những con người yêu nước chân chính vào những thời điểm đất nước gian lao.
Tôi xin đưa ra một dẫn chứng để có thể nói rằng độc giả hôm nay không hề quay lưng lại với thi ca yêu nước. Cách đây mấy năm, bài thơ “Tổ quốc nhìn từ biển” của tôi in trên Tạp chí Văn nghệ Quân đội, báo Thanh Niên, báo Văn nghệ đúng vào dịp xảy ra những vụ gây hấn của Trung Quốc trên biển Đông. Ngay lập tức bài thơ này được hàng vạn địa chỉ các trang mạng điện tử, các blog trong, ngoài nước đưa lại và được hàng triệu độc giả hưởng ứng. Chỉ sau một thời gian ngắn, bài thơ đã được 5 nhạc sĩ phổ nhạc. Tôi cũng không ngờ bài thơ của mình lại có được sức cộng hưởng tri âm với người đọc như vậy.
Trong bài thơ này có đoạn thơ sau: “Nếu Tổ quốc hôm nay nhìn từ biển/ Mẹ Âu Cơ hẳn không thể yên lòng/ Sóng lớp lớp đè lên thềm lục địa/ Trong hồn người có ngọn sóng nào không”. Tôi nghĩ rằng, trong tâm hồn mỗi nhà thơ chúng ta hôm nay, nếu không trào dâng lên ngọn sóng thi ca yêu nước ấy thì làm sao thơ của chúng ta có được sự cộng hưởng tri âm từ hàng triệu người đọc. Vì thế, tôi tin rằng, nhân dân và thế hệ trẻ hôm nay không hề quay lưng lại với thi ca yêu nước đâu, mà có lẽ các nhà thơ nên tự hỏi: chúng ta đã làm gì để nói lên tiếng nói của nỗi đau và khát vọng của chính dân tộc mình trong những tháng năm này.
Sau khi phổ nhạc khá thành công bài thơ của tôi, nhạc sĩ Quỳnh Hợp ở TP.HCM cho biết: “Khi đọc bài thơ "Tổ quốc nhìn từ biển" từ một đường link trên internet, trong tôi đã dâng trào một cảm xúc rất mạnh mẽ. Đó là tình yêu thiết tha với dải đất hình chữ S của mình với bao hiểm họa rình rập, lòng tự hào về truyền thống đánh giặc ngoại xâm từ ngàn đời nay của cha anh. Sau 2 ngày nghiền ngẫm bài thơ và trong khoảng 3 giờ tôi đã hoàn thành bài hát với câu mở như một lời hiệu triệu "Tổ quốc đang bão giông từ biển". Bài hát “Tổ Quốc nhìn từ biển” ra mắt đúng lúc diễn biến ở biển Đông căng thẳng đã khơi gợi, cổ vũ lòng yêu nước, kêu gọi mọi người Việt Nam hướng về biển Đông...”.
Bài thơ "Tổ quốc nhìn từ biển" tôi viết từ tháng 4/2009 nghĩa là bài thơ này được viết hơn hai năm trước khi xảy ra sự cố gây hấn của Trung Quốc trên biển Đông vào tháng 5/2011. Do vậy, với điểm nhìn của nhà thơ ở thời điểm ấy, tôi phải đặt ra những giả thiết, giả định... khi đề cập tới những vấn đề rất nhạy cảm về tình hình biển đảo của chúng ta lúc bấy giờ. Khổ thơ đầu tiên khi tôi đặt bút viết bài thơ này nguyên văn như sau: "Nếu Tổ quốc bị xâm lăng từ biển/ Có một phần máu thịt ở Hoàng Sa/ Ngàn năm trước con theo cha xuống biển/ Mẹ lên rừng thương nhớ mãi Trường Sa". Nhưng sau khi cân nhắc, đắn đo nhiều lần, tôi gạch bỏ 3 chữ "bị xâm lăng" ở câu thơ đầu tiên vì nghe có vẻ hơi nặng nề, để thay bằng 3 chữ "đang bão giông", nên bài thơ khi công bố đã mở đầu bằng đoạn "Nếu Tổ quốc đang bão giông từ biển...".
Tương tự như vậy, ở đoạn thơ sau, nguyên văn câu thơ tôi viết ban đầu: "Nếu Tổ quốc hôm nay nhìn từ biển/ Mẹ Âu Cơ hẳn không thể yên lòng/ Sóng xâm lấn đè lên thêm lục địa/Trong hồn người có ngọn sóng nào không". Sau khi đọc lại và cân nhắc kỹ, tôi quyết định bỏ 2 chữ "xâm lấn" để thay bằng 2 chữ "lớp lớp". Nói như thế để thấy rằng, trong bài thơ này, tôi đã phải cân nhắc, tính toán, sửa đi sửa lại từng câu, từng chữ một trước khi in trên báo.
Thậm chí, ngay cả khi bài thơ chuẩn bị lên khuôn, tôi còn tới tòa soạn Tạp chí Văn nghệ Quân đội, đề nghị sửa gấp ngay một vài chữ "nhạy cảm" trong một số đoạn thơ. Khi ấy, nhà thơ Nguyễn Bình Phương (nay là Tổng Biên tập Tạp chí Văn nghệ Quân đội) nói với tôi: "Những tình tiết này không ai biết được, nhưng sau này, khi bài thơ "Tổ quốc nhìn từ biển" đến với công chúng, những người có trách nhiệm sẽ phải cảm ơn anh vì sự tận tụy với thi ca và chỉ có những người có tấm lòng yêu nước chân chính như anh mới có sự cẩn trọng với từng câu chữ như vậy".
Đến khi được thấy hàng triệu độc giả hưởng ứng cổ vũ cho bài thơ "Tổ quốc nhìn từ biển", tôi biết rằng mình đã rất đúng trong việc xử lý từng câu chữ trong bài thơ này. Thật ra, việc đưa ra các giả thiết, giả định về "điểm nhìn" để giải quyết "một vấn đề nhạy cảm trong thời điểm nhạy cảm" không chỉ là công việc thao tác ngôn ngữ bình thường mà đấy là cả một nghệ thuật của người cầm bút. Tôi đã viết bài thơ này với sự rung động đầy cảm hứng cùng mạch thơ sử thi mang tính tráng ca, hào sảng và đều có những suy tư khá sâu dưới từng mạch chữ, từng nhịp điệu thơ.
Khi bài thơ "Tổ quốc nhìn từ biển" của tôi được in trên nhiều tờ báo và lan truyền rộng khắp trên các mạng thông tin điện tử, đã có nhiều độc giả gửi comment nhận xét: Có lẽ đã rất lâu mới có một bài thơ gây được sức cộng hưởng, lan tỏa nhanh chóng và rộng rãi trong cộng đồng những người Việt Nam yêu nước ở cả trong nước và nước ngoài, và có nhiều độc giả đề nghị đưa bài thơ này vào sách giáo khoa phổ thông. Tôi cảm nhận, điều này đã nói lên sức ảnh hưởng của thi ca yêu nước đối với đời sống dân tộc, đặc biệt là với giới trẻ hôm nay. Thật ra, khi viết bài thơ này, tôi đã vượt lên nỗi đau đời thường của chính mình để nghĩ về Tổ quốc, để xúc động theo cách một nhà thơ đang cảm nhận tự do trong mỗi ngày đang sống và nhìn nhận những nguy cơ, những hiểm họa đang đến gần trên vùng biển đảo của Tổ quốc thân yêu. Và chính từ cảm xúc lớn lao ấy, tôi đã viết bài thơ "Tổ quốc nhìn từ biển" như viết từ chính bằng máu và nước mắt của mình.
Khi tập thơ “Tổ quốc nhìn từ biển” của tôi được NXB Phụ nữ ấn hành, các độc giả yêu thơ có thể thấy trong tập thơ này, nhiều bài thơ tôi viết về đề tài biển đảo và đề tài chiến tranh giữ nước với giọng thơ tráng ca - sử thi. Đó cũng là nét chủ đạo xuyên suốt những sáng tác của tôi trong nhiều năm qua. Đất nước, quê hương và con người Việt Nam là mối quan tâm trong những sáng tác thi ca của tôi từ khi cầm bút cách đây gần 40 năm. Và tôi nghĩ, nhà thơ chỉ có thể gắn bó với đời sống tinh thần của dân tộc mình khi những bài thơ của họ nhận được sự cộng hưởng, sự tri âm từ những con người yêu nước chân chính vào những thời điểm đất nước gian lao.
* Nhà thơ Nguyễn Việt Chiến sinh 8/10/1952, quê quán Chàng Sơn, Thạch Thất, Hà Nội. Hội viên Hội Nhà văn Việt Nam, hội viên Hội Nhà báo Việt Nam, Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Hà Nội, Ủy viên Ban chấp hành Hội Liên hiệp VHNT Hà Nội.
Các tác phẩm đã xuất bản: Mưa lúc không giờ (1992), Ngọn sóng thời gian (1998), Cỏ trên đất (2000), Những con ngựa đêm (2003), Thơ Việt Nam tìm tòi & cách tân (2007), Trăng và thơ đọc chậm (2012)...
