PHÁT ĐẠI BÁC MANG TÊN KM 94
Năm 1995, ông Cao, một nông dân ở Bến Tre lên lập nghiệp ở Chơn Thành, Bình Phước đã trúng đậm nhờ vào một kiểu làm rất mới – Trồng khoai mỳ (sắn) bán cây. Khi mùa mưa năm 1995 sắp kết thúc, ông Cao cho đốn sạch khoảng 1 ha sắn trồng giống mới KM 94 mới hơn 5 tháng tuổi và nhân ra 4 ha. 6 tháng sau, ông ta lại đốn sạch 4 ha đang xanh tươi để bán cây. Với giá 300 đồng/cây, ông Cao đã thu bộn tiền từ việc làm “bất thường” đấy.
Từ xửa xưa, cả Nam bộ nói riêng và cả VN nói chung chưa có ai trồng sắn mà phải mua giống bao giờ và năm 1995 là năm đầu tiên trong lịch sử, giống sắn được nông dân VN mua bán. KM 94 xuất hiện với các đặc tính nổi trội, nhất là năng suất cao gấp đôi giống địa phương, được ví như phát súng đại bác đã thức tỉnh và tạo nên một làn sóng cách tân, thay đổi nếp nghĩ, tập quán đã hình thành bao đời.
Năm 1989, qua con đường trao đổi khoa học, nhiều dòng sắn mới của Trung tâm nông nghiệp nhiệt đới quốc tế (CIAT) được đưa vào Việt Nam khảo nghiệm. Sau 4 năm, Trung tâm NC thực nghiệm Nông nghiệp Hưng Lộc (Viện KHKTNN Miền Nam) chọn được 2 dòng đặt tên KM 60 và KM 94, thích hợp cho khu vực phía Nam, Trung tâm Nghiên cứu Phát triển cây có củ (thuộc Viện Cây Lương thực - Cây thực phẩm) chọn được 1 dòng đặt tên KM 98-7 thích hợp cho khu vực phía Bắc.
Trước khi có 3 giống mới này, sắn chỉ là cây lương thực nhưng từ khi có đầu tư của Vedan thì nhu cầu tinh bột sắn tăng vọt và các giống sắn lương thực truyền thống của VN như Vĩnh Phú xanh, Hưng Lộc 20, 23, Ba trăng… không đáp ứng được và các giống sắn chuyên dùng cho chế biến công nghiệp xuất hiện đúng lúc. Trong 3 giống trên, KM 94 là giống tỏ ra nổi trội nhất cả về năng suất lẫn phổ thích nghi.
Với năng suất đạt tới 30 T/ha, hàm lượng tinh bột 27 – 30%, KM 94 đã tạo nên cuộc đột phá ngoạn mục, năng suất bình quân đang từ 7,5 T/ha đã nhảy lên 15 rồi 17 T/ha, trong đó Tây Ninh có năng suất bình quân lên tới 28 T/ha, cá biệt có hộ đạt năng suất 70 T/ha, sản lượng từ 1,7 triệu T/năm đã tăng lên 7 triệu T và giống sắn bắt đầu được mua bán.
TO GAN HƠN BÉO BỤNG?
Từ thành công bước đầu, Trung tâm Nghiên cứu thực nghiệm Hưng Lộc đã đưa cây sắn lên tầm “chiến lược” và liên tục phát triển trong 15 năm qua. Đến nay Hưng Lộc là địa chỉ duy nhất có bộ sưu tập 390 giống sắn các loại ở 3 nhóm ngắn ngày, trung ngày và dài ngày, có giống ăn tươi lại có giống chuyên cho công nghiệp. Đặc biệt, từ chỗ tuyển chọn giống nhập nội, Hưng Lộc đã nhảy lên lai tạo, bên cạnh các giống nhập nội như KM 94, SM937-26, HB 60 xuất hiện ngày càng nhiều các giống ưu tú do Trung tâm tự lai tạo như KM 98-5, KM 140, KM 149, trong đó có giống KM 140 được coi là dấu ấn khoa học Madein VN, đã đạt giải thưởng sáng tạo của VIFOTEC, huy chương vàng sáng tạo của TP Hồ Chí Minh.
KM 140 được đánh giá cao vì thời gian sinh trưởng của giống này chỉ từ 7-9 tháng, ngắn hơn các giống khác đến 2 tháng nhưng năng suất và hàm lượng bột lại nhỉnh hơn. Không chỉ lai tạo, Hưng Lộc cũng đang thử vận may tìm kiếm giống mới bằng phương pháp gây đột biến trên hạt và trên hom.
Sực nhớ bài thơ O du kích nổi tiếng của Tố Hữu, Hưng Lộc đã và đang thực sự là O du kích to gan, nhưng thời nghiên cứu kiểu du kích đã sắp qua, trong lúc nhu cầu về sắn và cây trồng cạn ngày một cao và yêu cầu sản xuất bền vững, bảo vệ đất chống xói mòn, rửa trôi lại ngày càng cấp thiết.
Bên cạnh việc tuyển chọn, lai tạo giống mới, Hưng Lộc cũng đang đẩy mạnh nghiên cứu mô hình canh tác để phát huy tối đa tiềm năng của giống, đạt hiệu quả cao hơn và bền vững. Không phải ngẫu nhiên mà Công ty Mía đường Tây Ninh bỏ ra 1,6 tỷ đồng đặt hàng cho Hưng Lộc tìm ra bộ giống và phương thức canh tác tối ưu cho vùng sắn nguyên liệu của công ty. Dưới sự hướng dẫn của các nhà khoa học Hưng Lộc, nhiều hộ nông dân ở Tây Ninh đã dám đầu tư 20 – 25 triệu/ha để trồng sắn thâm canh có tưới với năng suất lên tới 70 T/ha, triển vọng 100 T/ha. Với năng suất này thì hiệu quả trồng sắn còn vượt xa cả cây thời thượng nhất hiện nay – Cao su.
Có được thành quả như hiện nay, trước hết là nhờ ở đội ngũ nghiên cứu “to gan” tâm huyết như TS Hoàng Kim, TS Nguyễn Hữu Hỷ, ThS Trần Công Khanh… Đến Hưng Lộc những ngày này thấy rất nhiều nghiên cứu sinh, sinh viên ngành trồng trọt lúi húi ghi chép, đo đếm trên nhiều thí nghiệm cây trồng khác nhau như sắn, đậu đỗ, bắp, điều…
Nghiên cứu sinh Võ Văn Quang rất hãnh diện khoe “em là học trò thầy Kim”. Quang chuẩn bị báo cáo luận văn thạc sỹ với đề tài so sánh giống sắn. Qua câu chuyện, Quang cho biết, khác với cây trồng khác, sắn chỉ trổ hoa trong điều kiện có độ cao trên 500 m, có biên độ nhiệt độ ngày đêm rộng với một chế độ canh tác khắc khổ. Để làm được trung tâm phải làm theo kiểu du kích là lên thuê đất của nông dân ở Đắc Nông, Bảo Lộc - Lâm Đồng. Ý tưởng xây dựng một cơ ngơi để lai tạo giống đã được đề xuất từ lâu nhưng sao vẫn chưa được chuẩn y, trong lúc các công ty nhiên liệu sinh học thì sẵn sàng đón chất xám.
