Xác định "nhạc trưởng"
Ông Bảy Nhị (Nguyễn Minh Nhị), nguyên Chủ tịch UBND tỉnh An Giang cho rằng: “Để sản xuất, kinh doanh lúa gạo bền vững, cần phải có và phát huy vai trò nhạc trưởng.
>> Khép kín từ SX đến XK
>> Phải tính cho nông dân trước
>> Nông dân luôn... nghèo nhất
>> Chuỗi giá trị lúa gạo
Nhạc trưởng là nhà nước, hay nói đúng hơn là chính quyền từ trung ương đến địa phương, nhưng nói như vậy vẫn còn quá chung, vì vậy từng loại hình hợp tác mà chính quyền (nhạc trưởng) là ai phải định danh, nhận diện ngay từ đầu. Nếu lĩnh vực nông nghiệp thì ở trung ương là Bộ NN-PTNT, ở địa phương là UBND các cấp. Ngành nông nghiệp địa phương chỉ có vai trò tham mưu, tổng hợp như một cơ quan phục vụ”.
Khi vai trò nhạc trưởng được xác lập rõ ràng, khi nông dân tổ chức sản xuất theo mô hình trang trại và HTX, thì vấn đề đầu tư cho nông dân sẽ thực hiện được dễ dàng vì có địa chỉ cụ thể. Hiện nay, về cơ bản, đầu tư qua DN hoặc qua chính quyền thì rõ ràng lợi ích không đến được tay nông dân. Nông dân và HTX mà không có kho lúa thì không bao giờ nông dân bán lúa được giá mà cả DNXK gạo cũng luôn không yên ổn.
Vì vậy, theo ông Nhị, chỉ khi nào Nhà nước chịu đầu tư cho HTX xây kho thì mới khắc phục được tình trạng “gạo lên giá thì hết lúa”. Bộ NN-PTNT nên có thống kê, tổng kết từ khi VN gia nhập WTO đến nay, giá cả đầu vào cho hạt lúa tăng bao nhiêu lần, năng suất lao động tăng bao nhiêu và nhất là lợi tức nông dân thu về có phải càng ngày càng thấp không? Không có tổng kết này thì cũng sẽ không có cơ sở nói “bảo đảm cho nông dân lãi 30%” là bao nhiêu.
Ông Bảy Nhị góp ý thêm: “Mô hình tổ chức phù hợp và các giải pháp tích cực đồng bộ sẽ là tiền đề để nâng cao giá trị lúa-gạo, tăng lợi tức, tăng thu nhập, tích lũy, nâng cao đời sống nông dân. Để tăng tính cạnh tranh-hội nhập, nông dân phải được tổ chức sản xuất theo hai hình thức: HTX và trang trại. HTX ví như công ty cổ phần nông nghiệp và trang trại ví như công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên ở nông thôn. Những nông dân nào ở ngoài hai hình thức này thì chẳng khác nào các hộ mua thúng bán mẹt ngoài chợ làng, không thể tham gia hội nhập thành công, luôn bị cá lớn nuốt chửng, càng làm càng nghèo mà bản thân họ không hiểu vì sao".
Theooong Bảy Nhị chỉ khi nào nông dân tham gia vào hai hình thức hợp tác sản xuất và sản xuất hiện đại là HTX và trang trại, thực hiện “liên kết bốn nhà”, trong đó Nhà nước giữ vai trò “nhạc trưởng”, thì nông nghiệp mới bền vững, lương thực-nông sản Việt Nam mới có sức cạnh tranh, hạn chế phân hóa xã hội nông thôn và xã hội nói chung, đời sống nông dân mới có cải thiện ổn định.
Tổ chức lại sản xuất
PGS TS Phạm Văn Dư, Cục phó Cục Trồng trọt (Bộ NN- PTNT) nêu lên thực tế hiện nay, gạo XK của ĐBSCL có nhiều giống lúa trộn lẫn, gạo 15-25% tấm chiếm tỉ trọng cao nhất, gạo 5% tấm rất ít. Tỉ lệ gạo nguyên xay xát ở ĐBSCL chỉ đạt 30- 40%. Trong khi đó tỉ lệ gạo nguyên ở các nước tiên tiến đạt trên 50%. Nguyên nhân làm cho chất lượng và sản lượng gạo không cao là do kỹ thuật canh tác của nông dân, giống lúa và cơ cấu giống lúa chưa được quan tâm và nông dân sản xuất chưa theo qui trình kỹ thuật chung. Bên cạnh đó hệ thống tồn trữ bảo quản chưa tốt.
Vì thế việc xây dựng thương hiệu lúa gạo gặp nhiều khó khăn và kém cạnh tranh. Do đó để phát triển bền vững sản xuất lúa gạo, gia tăng tính cạnh tranh cho lúa gạo ĐBSCL trước hết phải tổ chức lại sản xuất lúa. Định hướng sản xuất theo qui trình mang tính an toàn cao, truy nguyên được nguồn gốc, tiến tới xây dựng thương hiệu gạo VN.
Chính sách phải gắn liền nông dân và DN để đảm bảo cả nông dân và DN Việt Nam sẽ không bao giờ bị thua thiệt khi ra biển lớn. (GS TS Võ Tòng Xuân)
GSTS Võ Tòng Xuân, nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH An Giang nhận định: “Áp dụng “chuỗi giá trị gia tăng” với DN đầu ra là trung tâm trong tổ chức sản xuất lại ở nông thôn. Trong thời đại toàn cầu hóa DN tư nhân đóng vai trò rất quan trọng trong kết nối nông dân nghèo với thị trường, đây là điều kiện cần thiết cho sự giảm nghèo nông thôn. DN phải được đảm bảo thành công, nếu không họ sẽ không đầu tư vào nông thôn".
Theo GS Võ Tòng Xuân, Nhà nước cần có cơ chế để khuyến khích DN, nhất là các DN kinh doanh nông sản, bảo đảm họ có vốn đầu tư ưu đãi để hiện đại hóa kỹ thuật và giúp họ phát triển thị trường nông thôn để giúp cho nông dân tiếp cận thị trường một cách dễ dàng, nhất là trong lĩnh vực phát triển hệ thống cung ứng vật tư cũng như hệ thống tiêu thụ sản phẩm cùng những dịch vụ kèm theo như: tín dụng, khuyến nông, thú y, bảo quản, chế biến sau thu hoạch.
Trước thách thức của hội nhập toàn cầu, chúng ta cần chấm dứt cách làm manh mún, cục bộ, đơn ngành; trái lại cần phải có sự cộng tác và điều phối đa ngành trong các HTX hoặc cụm liên kết sản xuất bằng nông nghiệp kỹ thuật cao, theo chuỗi giá trị gia tăng, lấy trung tâm là DN chế biến và tiêu thụ nông sản bằng khoa học công nghệ hiện đại mới có thể phát triển nông nghiệp toàn diện và giúp nông thôn phồn thịnh.
