Qua khảo sát các cuốn từ điển đang được phát hành tại các nhà sách lớn ở Hà Nội, PV Báo NNVN thấy nhan nhản các tác giả tự phát làm từ điển. Đọc lên những cái tên lạ hoắc trong ngành Ngôn ngữ: Huyền Linh, Nguyễn Hoàng..., thậm chí cả một tổ chức như Ban biên soạn Từ điển Vietnambook...
Cùng với đó là đông đảo các NXB in từ điển nở rộ như gấm hoa. Đáng tiếc là chỉ cần mở trang bìa sách ra xem xong, thì đủ các loại lỗi về cả nội dung lẫn hình thức.
Thiếu người chuyên nghiệp
Sự việc cuốn từ điển "Tiếng Việt dành cho học sinh” của Vũ Chất lưu hành trên thị trường đã khiến bạn đọc bị sốc. Là chuyên gia trong lĩnh vực từ điển, xin bà cho biết những yêu cầu cần thiết nhất đối với việc làm công việc khoa học này?
Từ điển là một loại sách công cụ, hay còn gọi là sách tham khảo hay sách tra cứu, là công cụ dùng để tra cứu nên đòi hỏi độ chuẩn xác rất cao. Vì thế, từ điển mới được coi là loại sách để đời, có công dụng xuyên thời gian.
Sách công cụ, bao gồm từ điển, bách khoa thư, Almanach, thư mục, Catalogs (như Catalogs về thư viện, bảo tàng trên thế giới hoặc tác phẩm của các nghệ sĩ). Ngày nay, nhiều loại sách công cụ đã có sẵn dưới dạng điện tử và có thể lưu trữ thành các gói phần mềm hoặc xem trực tuyến thông qua Internet.
Có thể thấy, biên soạn từ điển là một công việc vô cùng hệ trọng. Biên soạn từ điển đòi hỏi phải có một đội ngũ biên soạn đã được trang bị kiến thức về nghiệp vụ làm từ điển thành thạo. Hiện ở Việt Nam đang rất thiếu những người làm từ điển chuyên nghiệp, nếu như không nói là vô cùng thưa thớt.
Vì tính chất đặc biệt của loại hình sách này, trước đây ở Việt Nam, chỉ có hai NXB chuyên trách xuất bản từ điển. Đó là NXB Khoa học Xã hội (chuyên xuất bản các loại từ điển thuộc ngành khoa học xã hội) và NXB Khoa học Kỹ thuật (chuyên xuất bản các loại từ điển thuộc ngành khoa học kỹ thuật và khoa học tự nhiên).
Một cách tương ứng, chỉ có các cơ quan có đầy đủ thẩm quyền chuyên môn mới được đứng ra tổ chức biên soạn từ điển. Cho nên vào thời đó, các bộ từ điển được xuất bản đều có hàng chữ in trên cùng bìa sách tên cơ quan chủ quản, sở hữu bản quyền về nội dung. Ví dụ như các bộ Từ điển Pháp - Việt; Từ điển Anh - Việt và Từ điển Tiếng Việt của Ủy ban KHXH Việt Nam (Viện Ngôn ngữ học)…
Các bộ từ điển này chỉ được xuất bản tại một địa chỉ duy nhất - NXB Khoa học Xã hội. Đây chính là cơ quan được sở hữu bản quyền xuất bản.
Theo bà, đâu là điều kiện cần để bảo đảm cho ra lò những bộ từ điển đạt chuẩn trong tình trạng “người người làm từ điển, nhà nhà làm từ điển” như hiện nay?
Về mặt quản lí, các điều kiện cần để bảo đảm cho ra lò những bộ từ điển đạt chuẩn: Một là, cơ quan thuộc tầng cấp quốc gia chuyên trách biên soạn từ điển, chịu trách nhiệm và được hưởng bản quyền về mặt nội dung. Hai là, cơ quan thuộc tầng cấp quốc gia chuyên trách xuất bản từ điển, chịu trách nhiệm và được hưởng bản quyền về mặt xuất bản.
Lỗi thuộc khâu quản lý
Bà có bình luận gì về sự việc từ điển của tác giả Vũ Chất vừa qua?
Như đã nêu ở trên, từ điển là một loại sách đặc thù nên cần phải được quản lí một cách chặt chẽ.
Để xảy ra sự việc ồn ào nêu trên, nguyên nhân chính ở đây vẫn là nằm ở khâu quản lí. Từ điển phải thuộc sự quản lí của các cơ quan biên soạn và xuất bản cấp Nhà nước đã được lựa chọn đúng với chức năng chuyên môn và chức trách của mình.
Có như vậy thì mới tránh được tất cả những vụ lùm xùm về từ điển. Chừng nào mà sự phân cấp quản lí loại hình sách từ điển còn chưa rõ ràng, thì Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin - Truyền thông) có giỏi giang đến mấy cũng đành chịu bó tay.
Xin trân trọng cảm ơn bà!
TIÊU HỦY TỪ ĐIỂN CỦA VŨ CHẤT Ngày 17/10, Cục Xuất bản, In và Phát hành đã có quyết định thu hồi và tiêu hủy cuốn Từ điển "Tiếng Việt dành cho học sinh” của Vũ Chất. Trong công văn gửi gửi Sở Thông tin - Truyền thông các tỉnh, thành phố trong cả nước và 4 nhà xuất bản: Thanh Niên, Trẻ, Văn hóa - Thông tin, Hồng Đức, Cục Xuất bản, In và Phát hành nêu lý do thu hồi: “Cuốn sách có nội dung không chính xác, gây ảnh hưởng không tốt cho xã hội”. Hai cuốn từ điển "Tiếng Việt dành cho học sinh", đề tên NXB Trẻ và NXB Thanh Niên được xác định là cuốn sách mạo danh các NXB nêu trên. Trước đó, sáng 16/10, làm việc với PV Báo NNVN, ông Đoàn Minh Tuấn, Giám đốc NXB Thanh Niên khẳng định: Sau khi tìm hiểu và kiểm tra, NXB Thanh Niên không xuất bản cuốn từ điển "Tiếng Việt dành cho học sinh” của tác giả Vũ Chất (2000). Theo điều tra của PV Báo NNVN, trên thị trường còn có phiên bản thứ 3 cuốn từ điển "Tiếng Việt dành cho học sinh", đề tên NXB Trẻ và một cuốn từ điển "Tiếng Việt dành cho học sinh", tác giả Vũ Chất, đề tên NXB Từ điển Bách khoa phát hành năm 2006, với số lượng 2.000 cuốn. |