Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm 19/12 tuyên bố tuyên bố trên Twitter rằng Mỹ "đã đánh bại Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ở Syria", dường như ám chỉ việc rút quân như lời hứa ông đưa ra trong chiến dịch tranh cử. Phát ngôn viên Nhà Trắng Sarah Sanders cho biết Washington đã bắt đầu đưa binh sĩ về nước, nhưng không nói rõ đây có phải toàn bộ 2.000 lính Mỹ ở Syria hay không.
Một quan chức Mỹ cho biết Lầu Năm Góc sẽ mất khoảng 60-100 ngày để đưa toàn bộ lực lượng Mỹ tại Syria về nước. Giới phân tích đã đưa ra nhiều nhận định về nguyên nhân khiến Washington quyết định rút quân một cách đầy bất ngờ và chóng vánh như vậy, theo Military Times.
Chuyên gia quân sự Kyle Kempfer cho rằng động thái này diễn ra trong bối cảnh căng thẳng giữa Washington và Ankara ngày càng tăng, có nguy cơ dẫn tới xung đột trên lãnh thổ Syria. Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ muốn tiến vào Syria, trong khi dân quân người Kurd do Mỹ hậu thuẫn lại muốn ngăn chặn điều này. Mỹ đã phải chật vật suốt nhiều tháng qua để tránh mất lòng cả hai bên.
"Một cuộc đối đầu giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ, đồng minh chủ chốt trong Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO), sẽ gây ra khủng hoảng địa chính trị nghiêm trọng trong liên minh quân sự lớn nhất thế giới này", Kempfer đánh giá.
Miền bắc Syria đã trở thành tâm điểm trong năm 2018, khi xuất hiện hàng loạt lực lượng nổi dậy và phiến quân đan xen dưới sự hậu thuẫn của nhiều quốc gia. Mỹ đang triển khai 2.000 binh sĩ, phần lớn là lính đặc nhiệm, nhằm ngăn sự trỗi dậy của IS. Họ cũng đóng vai trò ngăn giao tranh giữa dân quân người Kurd và quân đội Thổ Nhĩ Kỳ.
Việc Mỹ rút quân khỏi Syria có thể giúp nhường quyền kiểm soát cho Thổ Nhĩ Kỳ, giải quyết tình hình căng thẳng giữa hai thành viên NATO. Tuy nhiên, điều đó cũng có nghĩa rằng Washington sẽ bỏ rơi người Kurd, lực lượng đóng vai trò nòng cốt trong việc đánh bại IS trên thực địa.
 |
| Đoàn xe đặc nhiệm Mỹ và YPG ở phía bắc Syria. Ảnh: Reuters. |
Dưới sự yểm trợ của Mỹ, Lực lượng Dân chủ Syria (SDF) với nòng cốt là dân quân người Kurd đã tái chiếm nhiều vùng lãnh thổ phía đông Syria từ tay IS, gia tăng ảnh hưởng ở vùng đông bắc giáp với Thổ Nhĩ Kỳ.
Tuy nhiên, động thái này khiến lãnh đạo Thổ Nhĩ Kỳ tức giận, bởi họ coi Các đơn vị dân quân người Kurd (YPG) thuộc SDF là mối đe dọa an ninh. YPG có quan hệ mật thiết với đảng Công nhân người Kurd (PKK), nhóm vũ trang bị Ankara và Washington liệt vào danh sách khủng bố.
Mỹ không coi YPG là nhóm khủng bố, nhưng Lầu Năm Góc vẫn hiểu được sự giận giữ của Thổ Nhĩ Kỳ. "Thổ Nhĩ Kỳ có lý do chính đáng để lo ngại về an ninh. Lãnh đạo nước này đã hỗ trợ đắc lực cho chiến dịch đánh bại IS khi cho chúng tôi sử dụng căn cứ không quân Incirlik. Vấn đề bất đồng giữa hai nước là việc chúng tôi hợp tác với SDF", Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Jim Mattis phát biểu hồi tháng 1, nhấn mạnh PKK đã gây bất ổn ở đông nam Thổ Nhĩ Kỳ suốt hàng chục năm qua.
Mỹ không giải quyết được ngọn ngành vấn đề, mà thường áp dụng chiêu bài "đưa đẩy" với Thổ Nhĩ Kỳ trong hơn một năm qua. Mỗi khi căng thẳng giữa Washington và Ankara trở nên lắng dịu, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan lại khiến tình hình leo thang. "Việc rút hoàn toàn lực lượng khỏi Syria có thể là phương án làm Thổ Nhĩ Kỳ hài lòng", Kempfer nhận xét
Joe Macaron, học giả thuộc Trung tâm Arab tại Washington, cho rằng việc rút quân đột ngột có thể nhằm khẳng định quyền lực trong nước của Tổng thống Mỹ Donald Trump, trong bối cảnh ông bị gây sức ép trong các vấn đề đối ngoại then chốt liên quan tới Nga và Arab Saudi.
Tổng thống Trump từng đề cập việc rút quân, khẳng định ông không thấy bất kỳ giá trị chiến lược và tài chính nào trong việc duy trì sự hiện diện của binh sĩ Mỹ tại Syria.
Lầu Năm Góc và Bộ Ngoại giao Mỹ sau đó thuyết phục ông chủ Nhà Trắng rằng Mỹ cần duy trì lực lượng tại Syria. Tuy nhiên, hồi tháng 4, Trump vẫn đặt ra thời hạn 6 tháng để quân đội Mỹ kết thúc cuộc chiến chống IS. Đầu tháng này, lực lượng SDF đã chiếm thị trấn Hajin, khu vực đô thị cuối cùng do IS kiểm soát. Trump tin rằng đã đến lúc phải rút quân khỏi Syria, dù IS vẫn là mối đe dọa.
 |
| Đặc nhiệm Mỹ triển khai ở đông Syria đầu năm nay. Ảnh: Military Times. |
Quyết định này cho thấy Trump đang xa lánh đội ngũ an ninh quốc gia của mình. Trong vài tháng qua, phe bảo thủ do Cố vấn An ninh Quốc gia John Bolton đứng đầu và phe quân sự của Bộ trưởng Mattis đã đưa ra lập luận khác nhau về việc duy trì binh sĩ tại Syria.
Cố vấn Bolton ủng hộ tăng cường lực lượng Mỹ ở Syria để răn đe Iran, nhưng không đưa ra được biện pháp thực hiện. Hồi tháng 9, ông cố gắng thuyết phục Trump để Tehran đóng vai trò nhất định tại Syria. Tuy nhiên, ý tưởng xây dựng "khối NATO Arab" của Bolton bị đánh giá là không khả thi. Arab Saudi cũng không mặn mà với việc hỗ trợ sự hiện diện lâu dài của Mỹ ở miền bắc Syria.
Ngược lại, Bộ trưởng Mattis từng cảnh báo ý tưởng của Bolton có thể dẫn đến nguy cơ đối đầu với Iran, cho rằng Mỹ nên ở lại để chống IS và thúc đẩy giải pháp chấm dứt cuộc xung đột này. Ông ngày càng bị cô lập trong chính quyền Trump, đặc biệt sau khi Chánh văn phòng Nhà Trắng John Kelly, đồng minh then chốt của ông, từ chức. Điều này dẫn tới quyết định từ chức của Mattis vào ngày 20/12, ngay sau khi Trump tuyên bố rút quân khỏi Syria.
