Xâm phạm di tích lịch sử nhà Nguyễn ở Thanh Hóa

Công trình xây dựng trái phép trên núi Thiên Tôn (Thanh Hóa).

Công trình này đã vi phạm quy định của Luật Di sản văn hóa nhưng đến nay vẫn còn nguyên đó, ngang nhiên thách thức chính quyền các cấp của tỉnh Thanh Hóa.
 

Kinh thành Huế thu nhỏ

Di tích lăng miếu Triệu Tường được vua Gia Long cho xây dựng năm 1803, tại thôn Gia Miêu, xã Hà Long, huyện Hà Trung, nơi phát tích của 9 chúa, 13 vua triều Nguyễn. Đây là công trình kiến trúc tưởng niệm, miếu thờ của vương triều Nguyễn, được xây dựng với quy mô lớn, có giá trị đặc biệt về kiến trúc và nghệ thuật trang trí điêu khắc. Các nhà sử học coi khu di tích này là “kinh thành Huế thu nhỏ”.

Làng Gia Miêu trước kia thuộc huyện Tống Sơn (Hà Trung ngày nay) là quê hương gốc rể cội nguồn của Hòang tộc Nguyễn ở Thanh Hóa. Vì tính chất thiêng liêng đặc biệt ấy nên nhà Nguyễn gọi Gia Miêu là đất Quý Hương (tên Nôm gọi là Bái Đền), gọi huyện Tống Sơn là Quý Huyện.

Khu di tích Gia Miêu gồm: vùng núi lăng Triệu Tường là nơi táng ông Tổ nhà Nguyễn là Nguyễn Kim, Miếu Triệu Tường thờ Nguyễn Kim, Nguyễn Hoàng (con Nguyễn Kim) và Trừng Quốc Công Nguyễn Văn Lựu (thân sinh Nguyễn Kim) và Đình làng Gia Miêu - thờ thành hoàng Nguyễn Công Duẩn.

Lăng Triệu Tường, có tên chính thức là Trường Nguyên. Lăng tọa lạc tại vùng núi Triệu Tường nên thường gọi là lăng Triệu Tường, nơi hợp táng ông bà Nguyễn Kim là thân sinh và thân mẫu của chúa Tiên Nguyễn Hoàng.

Theo các tài liệu sử học ghi lại, dưới chân núi Triệu Tường (trước có tên Thiên Tôn). Năm 1803, vua Gia Long cho xây một miếu 3 gian 2 chái thờ Nguyễn Kim và để thờ vọng Nguyễn Hoàng (1558 - 1613). Miếu được đặt tên là Nguyên miếu (sau còn gọi là miếu Triệu Tường).

Cạnh đó còn có miếu thờ Trừng Quốc Công thân phụ Nguyễn Kim. Năm 1808, Gia Long đặt tên cho khu mộ Nguyễn Kim là lăng Trường Nguyên (lăng này không có dấu vết rõ ràng nên chỉ xây nên một nền vuông để bái yết và cúng tế). Đồng thời nhà Nguyễn cho xây một sân gạch hình vuông và một nhà sắm lễ, thay quần áo để bái vọng mộ Triệu Tổ Nguyễn Kim.

Đến năm 1822, vua Minh Mệnh cho dựng ở đây một tấm bia khắc nội dung như sau: “Đất lớn chúa thiêng sinh ra Triệu Tổ/ Vun đắp cương thường nên nên rạng thánh võ/ Nghĩa động quỷ thần công truyền vũ trụ/ Cõi trần rời bỏ lăng ở bái trang/ Non nước bao bọc sấm mắt tùng xanh/ Khí thiêng nhóm họp đời đời xưng vinh/ Mệnh trời đã giúp con cháu tinh anh/ Võ công dựng nước bèn tìm gốc nguồn/ Truy tôn dựng miếu lăng gọi Trường Nguyên/ Tân tuy Bắc tuần đến đây dựng lại/ Trông ngắm non sông nhớ đến gốc cõi/ Khắc chữ vào bia lưu ức vạn tài”.

Để giữ bí mật huyệt mộ của ông bà Nguyễn Kim, các sử thần triều Nguyễn đã dựng lên một huyền thọai: Ở vùng núi Triệu Tường vốn đã có một long khẩu (miệng rồng). Đến khi vừa đưa quan tài Triệu Tổ Nguyễn Kim vào thì bổng nhiên trời đổ xuống một trận mưa gió sấm sét dữ dội.

Người đi đưa tang hoảng sợ chạy tán loạn. Đến khi gió bão đi qua, cơn mưa cũng tạnh mọi người trở lại thì chỉ còn thấy núi đá chi chít, cây cỏ um tùm, không thể nào nhận ra được nơi có long khẩu chứa quan tài của Triệu Tổ ở đâu nữa cả.

Về sau có ai hỏi lăng mộ Triệu Tổ Nguyễn Kim an táng nơi đâu, những người có trách nhiệm trả lời: “Ngài được thiêng táng nên không thể biết”. Khi có tế lễ, họ tộc và các chức sắc nhà Nguyễn cũng chỉ hướng vào vùng núi Triệu Tường mà vọng bái thôi.
 

Xây dựng miếu thờ trái phép trên núi Thiên Tôn

Để nhớ về nguồn cội, nhớ ơn tiên tổ, trong hai năm 2006 - 2007, dòng họ Nguyễn Phúc ở Huế đã đích thân về đây trùng tu khôi phục lại nơi thờ vọng, bia và nhà bia ở chân núi Triệu Tường. Năm sau, 2008, cụm di tích Lăng miếu Triệu Tường, trong đó có Lăng Trường Nguyên, đã được Nhà nước xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa quốc gia và đã được khoanh vùng bảo vệ di tích.

Theo đơn khiếu nại của dòng họ Nguyễn Hữu gửi báo NNVN cho biết: Năm 2017, ông Nguyễn Hữu Thoại ở làng Gia Miêu, xã Hà Long, huyện Hà Trung đã “đưa phương tiện cơ giới san ủi làm đường lên xuống bậc thang và lan can có chiều rộng 3m, chiều dài khoảng 200m và xây một công trình miếu thờ với 4 cột và 2 tầng mái bằng bê tông cốt thép kiên cố có diện tích khoảng 25m2 khi chưa xin phép”.

Đại diện dòng họ Nguyễn Hữu cho rằng, việc làm của ông Nguyễn Hữu Thoại đã xâm phạm khu vực I của di tích, vi phạm quy định của Luật Di sản văn hóa, coi thường chính quyền các cấp của tỉnh Thanh Hóa, chà đạp lên linh địa nơi an nghỉ vĩnh hằng của tổ tiên họ Nguyễn - Gia Miêu.

Vì thế, ngày 28/10/2018, các chi họ Nguyễn - Gia Miêu đã có đơn kiến nghị gửi đến UBND tỉnh Thanh Hóa và các ban ngành liên quan để hỏi về việc: Ai cho phép xây dựng miếu thờ trên núi Thiên Tôn và vì sao đến nay vẫn chưa bị xử lý?

Ngày 6/11/2018, UBND tỉnh Thanh Hóa ra văn bản số 13938/UBND-VX chỉ đạo Giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Thanh Hóa xem xét giải quyết đơn kiến nghị nói trên.

Ngày25/12/2018, ông Phạm Duy Phương - Giám đốc Sở VH-TT-DL tỉnh Thanh Hóa có văn bản số 3977/SVHTTDL-DSVH báo cáo UBND tỉnh Thanh Hóa và trả lời kiến nghị của đại diện dòng họ Nguyễn Hữu. Văn bản này đã nêu rõ “việc công dân phản ánh việc xây dựng nhà bia và đường lên xuống trên sườn núi Thiên Tôn, trong khu vực đã được khoanh vùng bảo vệ di tích khi chưa có ý kiến cho phép của cơ quan có thẩm quyền về văn hóa, thể thao và du lịch là đúng và đã vi phạm quy định của Luật Di sản văn hóa”

Cũng tại Văn bản này, Sở VH-TT-DL tỉnh Thanh Hóa đã kiến nghị Chủ tịch UBND tỉnh chỉ đạo UBND huyện Hà Trung: “Khẩn trương có phương án xử lý, khắc phục sai phạm và báo cáo Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa kết quả sau khi hoàn thành nhiệm vụ”.