Xuất khẩu gạo sang Trung Quốc giảm mạnh

Thu hoạch lúa ở ĐBSCL

Theo ông Nguyễn Ngọc Nam, Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam, từ tháng 6 đến nay, XK gạo Việt Nam sang Trung Quốc đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng do nước này tăng thuế NK lên 50%. Không chỉ tăng thuế NK, Trung Quốc còn ngày càng siết chặt hơn các điều kiện về gạo NK. Hiện nay chỉ có 21 DN Việt Nam được Trung Quốc cấp phép XK gạo vào nước này, dù Việt Nam đã đề nghị Trung Quốc xem xét, cấp phép thêm cho nhiều DN khác.

Khó khăn về XK gạo sang Trung Quốc có thể thấy rõ qua lượng gạo XK. Trong 11 tháng đầu năm nay, lượng gạo XK sang Trung Quốc là 1,3 triệu tấn, chiếm khoảng 22% tổng lượng gạo XK. Lượng và tỷ trọng như trên là thấp hơn rất nhiều so với cùng kỳ 2017. Bởi trong 11 tháng đầu năm ngoái, lượng gạo XK sang Trung Quốc là 2,17 triệu tấn, chiếm gần 40% tổng lượng gạo XK của cả nước (trong cả năm 2017, lượng gạo XK sang Trung Quốc là 2,29 triệu tấn, chiếm 39% tổng lượng gạo XK). Như vậy, so với cùng kỳ 2017, lượng gạo XK sang Trung Quốc đã giảm tới khoảng 40%.

Tuy lượng gạo Việt Nam XK sang Trung Quốc giảm mạnh, nhưng vẫn chiếm khoảng 50% tổng lượng gạo đã NK của nước này trong năm nay (năm 2017, giá trị gạo Việt Nam XK sang Trung Quốc là 1,02 tỷ USD, chiếm 55,9% tổng giá trị NK gạo của nước này). Điều đó cho thấy, Trung Quốc đang siết NK gạo nói chung, chứ không phải chỉ với riêng gạo từ Việt Nam. Một nguồn tin cho rằng, Trung Quốc siết NK gạo nhằm để cho giá gạo trên thị trường nước này ở mức cao, qua đó, kích thích nông dân Trung Quốc tích cực sản xuất lúa gạo hơn trước.

Khó khăn ở thị trường Trung Quốc đã góp phần không nhỏ làm cho thị trường XK của gạo Việt Nam trở nên trầm lắng, dù cuối tháng 11 vừa ký thêm được hợp đồng XK 123.000 tấn gạo 25% tấm sang Philippines. Từ hơn 1 tháng nay, giá gạo XK của Việt Nam liên tục giảm. Gạo 5% tấm, từ mức giá 415-420 USD/tấn hồi giữa tháng 11, đến nay chỉ còn 385 USD/tấn. Giá gạo XK giảm đã kéo giá lúa gạo hàng hóa trong nước giảm theo. Đến thời điểm này, giá lúa tươi IR 50404 đã xuống dưới mức 5.000 đ/kg.

Từ năm 2019, Trung Quốc sẽ còn siết chặt hơn về điều kiện gạo NK đối với gạo Việt Nam nói riêng, khu vực ASEAN nói chung. Theo thông tin từ một số DN, từ giữa năm 2019 (lúc đầu, Trung Quốc muốn áp dụng ngay từ 1/1/2019, nhưng Bộ NN-PTNT đã đàm phán và được Trung Quốc đồng ý lùi thời hạn áp dụng đến giữa năm), gạo XK sang Trung Quốc phải đáp ứng thêm các yêu cầu sau: thời gian xông trùng phải đạt 120 giờ; mẫu kiểm tra phải được đưa tới cơ sở quốc kiểm của Trung Quốc để kiểm nghiệm; bao bì, nhãn mác phải ghi đầy đủ thông tin về xuất xứ hàng hóa theo thông lệ quốc tế và co dấu của cơ quan quốc kiểm Trung Quốc (nếu không hợp lệ sẽ bị từ chối cấp chứng thư để NK vào nước này).

Chính vì vậy, nhiều doanh nhân ngành lương thực cho rằng, XK gạo sang Trung Quốc sẽ còn gặp nhiều khó khăn trong năm 2019. Và thị trường XK gạo nói chung, nhiều khả năng sẽ còn tiếp tục trầm lắng cho tới đầu năm sau.