Từ trái qua: Nhạc sĩ Đoàn Bổng, Đinh Quang Hợp, nhà soạn nhạc Tạ Tường và Thế Song
Năm nào tổ chức xét Giải thưởng Nhà nước, Giải thưởng Hồ Chí Minh là năm đó có kiện cáo. Dù Hội đồng cấp Bộ của Bộ VHTTDL năm nay đã có những cải tiến về việc xét tặng, song những chuyện lùm xùm vẫn còn. Hôm qua, Bộ VHTTDL đã tổ chức họp báo về vấn đề này. 
Nguyên tắc thì rất nguyên tắc...
Ngày 11/8, con số mà Bộ VHTTDL công bố là 728 hồ sơ được hội đồng cấp Bộ, tỉnh, ngành trình lên Hội đồng cấp nhà nước xét tặng giải thưởng Hồ Chí Minh, giải thưởng Nhà nước, danh hiệu NSND, NSƯT.
Năm nay, Hội đồng xét tặng Giải thưởng Nhà nước, Giải thưởng Hồ Chí Minh và danh hiệu NSND, NSƯT cấp Bộ đã có nhiều điểm mới so với những lần xét giải trước. Cụ thể, ông Nguyễn Hải Anh, Vụ trưởng Vụ Thi đua khen thưởng của Bộ VHTTDL cho biết, Hội đồng thực hiện đổi mới trong công tác thẩm định, qua 6 bước và chấm chéo nhau, nhằm đảm bảo tính chính xác, khách quan.
Bên cạnh đó, cách thành lập hội đồng cũng được đổi mới. Bộ lập 13 hội đồng trong đó có 9 hội đồng xét giải thưởng và 4 hội đồng xét danh hiệu. Mỗi hội đồng từ 5-7 thành viên, các thành viên trong hội đồng đều được gửi trước trích ngang hồ sơ gửi xét từ 3- 5 ngày nhằm giúp cho các thành viên trong hội đồng có thể nắm được thông tin chính xác về hồ sơ xét tặng. Bên cạnh đó, các thành viên cũng phải làm bản nhận xét đối với hồ sơ khi chấm. Đặc biệt, khi hội đồng cấp Bộ xét xong, danh sách các hồ sơ được gửi lên Hội đồng chuyên ngành đều được Bộ công khai.
Thêm một nguyên tắc nữa, nếu hồ sơ từ hội đồng cơ sở gửi lên đề nghị xét giải thưởng Hồ Chí Minh thì hội đồng cấp Bộ phải duyệt xét Hồ Chí Minh, chứ không được phép thấy “non”- chưa đủ Giải thưởng Hồ Chí Minh thì đưa vào Giải thưởng Nhà nước.
Tuy nhiên, dù làm việc trên các nguyên tắc này nhưng những người làm công tác “cầm cân nảy mực” lại có những “phá rào”.
...nhưng vẫn phá rào
Cách đây không lâu, 5 “trưởng lão” trong làng nhạc: Đinh Quang Hợp, Đoàn Bổng, Thế Song, Ngọc Khuê, Lê Việt Hòa khiếu nại Hội đồng xét duyệt cấp cơ sở lên Bộ VHTTDL vì đã không minh bạch, công tâm trong việc xét duyệt. Tiếp đến là 5 nhạc sĩ ở phía Nam cũng khiếu nại như vậy. Rồi đến hai nhà biên kịch Phan Huyền Thư và Phan Thanh Tú cũng đã phản ứng gay gắt, dữ dội đến nỗi một trong hai người đã phát đơn kiện đạo diễn Nguyễn Thước, một cộng sự thân thiết cùng làm việc tại Hãng phim Tài liệu & Khoa học Trung ương, đồng thời cũng là người từng có những “con chung” với hai nhà biên kịch như: “Sự nhọc nhằn của cát”, “Chất xám” và “Những công dân @”.
Và chính vì “những đứa con chung” này mà hai nhà biên kịch đã phải lên tiếng khi đạo diễn Nguyễn Thước mang ra để làm tác phẩm xét duyệt Giải thưởng Nhà nước cho cá nhân đạo diễn. Sau đó, việc hiểu nhầm giữa nhà biên kịch Phan Huyền Thư và Phan Thanh Tú với đạo diễn Nguyễn Thước đã được giải quyết giữa các cá nhân. Nhưng đáng lưu ý vẫn là trường hợp của 5 nhạc sỹ gạo cội.
Ban đầu, 5 nhạc sỹ không có tên trong danh sách của hội đồng cơ sở (Hội Nhạc sỹ Việt Nam). Bởi theo nhạc sỹ Phạm Ngọc Khôi, đại diện hội đồng xét tặng giải thưởng cấp cơ sở của Hội Nhạc sỹ Việt Nam, cho biết: Do các nhạc sỹ đều gửi hồ sơ cụm tác phẩm nên khi hội đồng cơ sở bỏ phiếu thì chưa đạt 75% phiếu bầu. Ngay sau khi có đơn kiện của các nhạc sỹ, hội đồng cấp Bộ đã đề nghị hội đồng cơ sở xem xét, tách ra từng tác phẩm để bỏ phiếu. Và với việc bỏ phiếu từng tác phẩm, thì các nhạc sỹ đã đạt yêu cầu và được trình lên hội đồng cấp Bộ.
Đặc biệt, sau đó hội đồng cấp Bộ đã duyệt nhạc sỹ Ngọc Khuê và nhạc sỹ Đinh Quang Hợp vào danh sách đề cử Giải thưởng Nhà nước. Như vậy, từ việc không có tên trong danh sách cơ sở, hai nhạc sĩ nêu trên đã lọt vào danh sách Nhà nước.
Thực ra, đưa dẫn chứng này, chỉ để “thắc mắc” rằng, chính hội đồng đã đi ngược lại nguyên tắc. Nếu hồ sơ gửi lên là đề nghị xét Giải thưởng Hồ Chí Minh và nếu không đủ tiêu chuẩn sẽ bị loại chứ không có chuyện xét cho giải thưởng Nhà nước. Như vậy, trên nguyên tắc ấy, nếu hồ sơ Hội đồng cơ sở gửi lên là xét với cụm công trình, cụm tác phẩm thì không được tách ra từng tác phẩm, từng công trình để xét. Và căn cứ vào đâu, khi cụm công trình, cụm tác phẩm không được hội đồng cơ sở xét duyệt thì hội đồng ấy lại duyệt một công trình, một tác phẩm?
