Ý thức sử dụng, bảo quản công trình nước sạch kém

Bể nước công cộng ở thôn 1 xã An Toàn (An Lão)

Theo ông Hồ Đắc Chương, GĐ Trung tâm NS - VSMTNT thì hiện trong số 120 công trình nước sạch tại Bình Định thì có 3 công trình, gồm: Phước Sơn (Tuy Phước) 3.000 khối/ngày; Nhơn Tân (An Nhơn) 1.000 khối/ngày và Bình Tường (Tây Sơn) 1.200 khối/ngày là đang được vận hành bằng công nghệ khá hiện đại, số còn lại do địa phương quản lý hầu hết vừa nhỏ, vừa ọp ẹp. Các công trình này đang “sống” mà như đã “chết”. Những địa phương có nhiều công trình nước sạch thoi thóp nhất là các huyện miền núi Vĩnh Thạnh, Vân Canh, An Lão.

Qua khảo sát, chúng tôi nhận thấy những công trình nước sạch ở các huyện miền núi hầu hết được xây dựng từ các Chương trình 134, 135. Các công trình này lấy nước từ núi cao dẫn về qua bể lọc xử lý, sau đó cấp về bể công cộng cho dân dùng. “Đã cấp qua bể công cộng thì không thu được tiền. Không thu được tiền thì không có kinh phí trả lương cho người vận hành và tu sửa, nâng cấp khi chúng hư hỏng dẫn đến thảm trạng ngày càng bệ rạc”, ông Hồ Đắc Chương cho biết.

Một nguyên nhân quan trọng dẫn đến các công trình kém hiệu quả là ý thức của người dân về bảo vệ các công trình gần như là con số không. Trong chuyến đi thực tế tại huyện miền núi Vân Canh, chúng tôi từng chứng kiến cảnh 1 người dân đi làm rẫy về, ngang qua bể chứa công cộng, anh ta xả nước để rửa. Rửa xong, anh ta thản nhiên không đóng vòi nước lại, cứ thế bỏ đi.

Tôi hỏi: “Sao anh không đóng vòi nước lại?". Anh ta trả lời: “Nước ở trên núi chảy cả ngày cả đêm thì có sao đâu”. Thậm chí có trường hợp đường ống dẫn nước sạch chạy qua qua ruộng, vào mùa khô hạn, những chủ ruộng biết chắc trong đường ống kia có nước nên họ không ngần ngại dùng rựa đập vỡ đường ống để nước chảy ra tưới lúa cứu hạn.

Các công trình nước sạch ở xã An Toàn (An Lão) trông càng bi đát. Những chiếc bình inox ở thôn 2 dùng để lấy nước từ trên núi về được đặt cao hơn so nguồn nước, máy bơm không đủ công suất bơm nước lên nên cứ nằm chỏng chơ ngoài mưa nắng suốt hàng chục năm qua, không phục vụ được gì cho dân.

Ông Chương cho biết: Trong những năm gần đây, để các địa phương phát huy tính tự chủ trong việc cấp nước sạch về các vùng nông thôn, hằng năm tỉnh phân bổ nguồn vốn của TƯ hỗ trợ về cho các địa phương. Sau đó, các địa phương đầu tư thêm kinh phí và vận động người dân đóng góp thêm để xây dựng công trình. Thế nhưng việc này chẳng mấy địa phương làm được.

Tiền của dân thì không thể vận động, vì chưa mấy người có ý thức nước sạch cần thiết như thế nào trong cuộc sống. Chính quyền các địa phương thì vì lý do nghèo nên cũng không đầu tư thêm kinh phí, có đồng nào của tỉnh đầu tư thì làm đồng nấy. Do vậy, hầu hết các công trình đều được xây dựng chắp vá với thiết bị cũ kỹ, lạc hậu.

Giải thích vấn đề này, ông Chương cho biết thêm: “Sau mỗi mùa mưa lũ, các bể chứa tại những công trình phải được nạo vét thì mới đảm bảo được chất lượng. Công trình nào không thực hiện công đoạn này, bùn lắng trong bể chứa đóng hết lớp này đến lớp khác làm sao có nước sạch được”.

Thực trạng trên đã khiến người dân ngày càng xa rời nước sạch, quay lại dùng nước giếng. Thực tế hiện nay ở những vùng khó khăn về nước sinh hoạt, mỗi năm người dân cũng chỉ dùng nước sạch có 2 tháng vào mùa khô hạn. “Một công trình xây dựng đến bạc tỷ nhưng mỗi năm hoạt động chỉ 2 tháng nguồn thu không đủ để bù chi thì lấy đâu ra tiền mà tu sửa hư hỏng nên các công trình ngày càng xuống cấp trầm trọng là lẽ đương nhiên”, ông Hồ Đắc Chương nói.