Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh có tên thật là Lý Kim Tuyền. Ông sinh ra trong một gia đình gốc Hoa tại Bình Minh, Vĩnh Long nhưng đi học và trưởng thành tại Sài Gòn.

Ngoài vai trò một diễn viên lừng lẫy với vai diễn để đời ông Hai Lúa trong bộ phim “Vùng gió xoáy”, Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh cũng là một nhà sản xuất phim với nhiều sản phẩm ăn khách như “Lửa cháy thành Đại La”, “Thăng Long đệ nhất kiếm”, “Phạm Công Cúc Hoa”, “Nước mắt học trò”... Đặc biệt, Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh còn mời nhiều ngôi sao Hồng Kong sang Việt Nam tham gia các bộ phim hợp tác quốc tế như “Hồng Hải tặc” hay “Kế hoạch 99”.

Gia đình Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh có rất nhiều người nổi tiếng. Ngoài cái bóng lừng lững của ông, còn có các người con theo đuổi nghệ thuật là diễn viên Lý Hùng, đạo diễn Lý Sơn và diễn viên Lý Hương. Thế nhưng, khi hỏi họ ai là người quan trọng nhất trong nhà, thì tất cả đều trả lời: bà Lan!Bà Lan là tên thường gọi, còn tên đầy đủ là Đoàn Thị Nguyên, vợ của Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh. Bà Đoàn Thị Nguyên không phải nghệ sĩ, cả đời bà chưa từng đóng một vai nhỏ nào, nhưng bà là chỗ dựa vững chắc cho mọi hoạt động điện ảnh của chồng con. Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh lúc sinh thời từng thổ lộ: “Hồi xưa, có đạo diễn mời đóng phim võ thuật, mà bà xã của tui từ chối!”. Mang thông tin này hỏi lại chính đối tượng, bà Đoàn Thị Nguyên cười: “Tui cũng thích làm diễn viên lắm chứ! Có điều hoàn cảnh không cho phép, đành để cơ hội ấy cho chồng, cho con. Như vậy, tui cũng thấy hạnh phúc lắm rồi!”.Mọi chuyện trong gia đình nghệ sĩ Lý Huỳnh, cứ hỏi bà Đoàn Thị Nguyên là tỏ tường hết. Bà thương chồng, thương con mà gánh vác tất cả. Giữa thập niên đầu tiên của thế kỷ 21, diễn viên Lý Hương vướng vòng lao lý vì tranh giành quyền nuôi con với người chồng cũ và bị cáo buộc tội “bắt cóc con gái ruột” trên đất Mỹ, thì sức khỏe nghệ sĩ Lý Huỳnh bất ngờ suy sụp. Biết con gái út khờ dại và nông nổi, nhưng không có cách nào bảo vệ được, nam diễn viên tráng kiện một thời đã ngã gục. Biến chứng của tiểu đường và bệnh thận càng khiến Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh lao đao trước định mệnh. Cũng may, những ngày ấy người vợ thủy chung của ông đã ngày đêm chăm sóc và đỡ dìu ông qua cơn nguy kịch. Khi ông thoát khỏi lưỡi hái tử thần, thì bà Đoàn Thị Nguyên vì những gắng gượng và căng thẳng, đã bị tai biến. Bà Đoàn Thị Nguyên kể: “Cả đời tui có bao giờ đau ốm gì. Vậy mà chỉ một lần trúng gió là nằm bẹp luôn. Lúc tưởng chừng tui đã buông tay trước số phận thì tui thấy ổng ngồi khóc bên cạnh giường. Những giọt nước mắt của ổng đã thôi thúc tui hồi sinh. Tui phải sống để lo cho ổng chớ!”. Trò chuyện với bà Đoàn Thị Nguyên, chỉ nghe bà nhắc đến chồng và con. Nhất là nói đến Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh, bà Đoàn Thị Nguyên luôn có thái độ trìu mến đến mức tôn thờ. Bà bảo: “Từ lúc mười mấy tuổi, tôi chỉ biết tới ổng và ở bên ổng đến ngày ổng lìa xa thế gian!”.Những kỷ niệm về Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh, chưa bao giờ phai mờ trong ký ức bà Đoàn Thị Nguyên. Vợ chồng đã họ gặp gỡ và nên duyên ở lò dạy võ.

Năm 1960, tại võ đường Huỳnh Tiền, chàng võ sĩ Lý Huỳnh đã tương ngộ cô võ sinh Đoàn Thị Nguyên lần đầu tiên. Khi đó, Lý Huỳnh 18 tuổi đã là một võ sĩ uy danh với nhiều trận thắng vang dội, còn bà Đoàn Thị Nguyên là sư muội đồng môn. Họ phải lòng nhau rất nhanh. Suốt nhiều năm, võ sĩ Lý Huỳnh thượng đài ở đâu, cũng có sư muội Đoàn Thị Nguyên đi theo cổ vũ. Những trận đấu chiến thắng liên tục đã khiến họ khăng khít nhau hơn, thấu hiểu nhau hơn. Thế nhưng, theo chính tiết lộ của Lý Huỳnh thì “nhờ một lần thua mà nên duyên chồng vợ”. Sao lại có chuyện phi lý vậy nhỉ? Bà Đoàn Thị Nguyên cười: “Thiệt dzậy chớ sao!”. Đó là trận võ đài đầu năm 1965, võ sĩ Lý Huỳnh ra đòn dồn dập nhưng thua điểm vì bị trọng tài xử ép. Bênh vực người yêu, bà Đoàn Thị Nguyên nhảy lên võ đài để đòi công bằng. Trọng tài hãi quá, chuồn mất. Nhìn sư muội vì mình thua oan uổng mà phản ứng quyết liệt và hai mắt đỏ hoe, võ sĩ Lý Huỳnh xúc động. Ngay bên sàn đấu võ, Lý Huỳnh đã cầu hôn Đoàn Thị Nguyên.Sau đám cưới, vợ chồng Lý Huỳnh mở lò võ để chiêu sinh. Tuy nhiên, chỉ mình võ sĩ Lý Huỳnh đứng lớp, còn bà Đoàn Thị Nguyên bận sinh con. Chỉ trong vòng 6 năm, 5 đứa con lần lượt ra đời. Giã từ giấc mơ võ thuật, bà Đoàn Thị Nguyên trở thành người nội trợ chuyên nghiệp. Bữa cơm cho chồng, tấm áo của con lớn, cái tã của con nhỏ, đều một tay bà vun vén. Không một lời thở than, không một câu trách móc, không một phút tủi hờn!Từ năm 1970, võ sĩ Lý Huỳnh lấn sân sang lĩnh vực điện ảnh. Thế nhưng, các đạo diễn chỉ ấn định cho ông vào những vai đánh đấm theo đúng sở trường của ông. Sau năm 1975, tài năng diễn xuất của Lý Huỳnh mới thực sự được phát huy.

Năm 1976, đạo diễn Khương Mễ ưu ái giao vai đại tá Hoàng trong bộ phim “Cô Nhíp” cho diễn viên Lý Huỳnh. Và nghệ danh Lý Huỳnh xuất hiện đầu tiên trong “Y Vân mối duyên đầu dẫn lối vào âm nhạc”, còn trước đó Lý Huỳnh vẫn dùng tên thật là Lý Kim Tuyền! Bà Đoàn Thị Nguyên nhớ lại: “Cát-xê đóng phim lúc đó chỉ đủ ổng uống cà phê thôi, nhưng thấy chồng mình được cống hiến nên tui gánh vác kinh tế! Khó khăn nhất là lúc sinh đứa con gái út Lý Hương vào năm 1978. Thời bao cấp mà, ai cũng chật vật. Tui nuôi heo và đi bỏ mối bút bi ở chợ Bình Tây để có đồng ra đồng vào, cho ổng an tâm đi đóng phim!”.

Làm một người vợ suốt ngày đầu tắt mặt tối để chồng thong dong đi làm tài tử, bà Đoàn Thị Nguyên có khi nào chạnh lòng không? Nghe câu hỏi ấy, bà lắc đầu nhẹ nhàng: “Tui cũng nhờ lộc điện ảnh của chồng lắm chớ. Nhờ vai ông Hai Cũ trong bộ phim cùng tên và vai Hai Lúa trong bộ phim “Vùng gió xoáy” mà người ta cứ gọi ổng là “ông Hai”, rồi gọi tui là “bà Hai” luôn!”. Tui thương ổng vì tánh tình thật thà, chứ hồi cưới tui thì ổng cũng nghèo lắm!”. Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh khi còn sống cũng nhiều lần xác nhận, nếu không có được người vợ, người mẹ như bà Đoàn Thị Nguyên thì gia đình ông không thể có được mái ấm đủ đầy hạnh phúc. Bà Đoàn Thị Nguyên dạy dỗ 6 đứa con rất nghiêm khắc. Diễn viên Lý Hùng hoặc diễn viên Lý Hương dù nổi tiếng đến cỡ nào, dù là ngôi sao trong mắt ai, nhưng chỉ cần bà Đoàn Thị Nguyên nói một câu là răm rắp nghe theo. Khi luật điện ảnh Việt Nam cho phép tư nhân tham gia hoạt động sản xuất, thì hãng phim Lý Huỳnh là đơn vị đầu tiên thành lập. Người đàn bà nội trợ Đoàn Thị Nguyên lại đảm trách vai trò giám đốc tài chính cho những sản phẩm mang thương hiệu Lý Huỳnh. Bà chia sẻ: “Tui làm kế toán kiêm thủ quỹ cho hãng phim. Nhiều người thắc mắc sao hãng phim Lý Huỳnh dám chơi sang mời cả những diễn viên Hồng Kông nổi tiếng như Lê Tư hay Mạc Thiếu Thông sang Việt Nam đóng phim? Có gì đâu, tui áp dụng nguyên tắc bớt thù lao của người nhà để trả thù lao cho người ngoài”. Rất thật thà, rất thẳng thắn và cũng rất bao dung, bà Đoàn Thị Nguyên luôn khiến người tiếp xúc với bà có được cảm giác chan hòa và gần gũi. Một điều đặc biệt ở bà Đoàn Thị Nguyên là cách bà ứng xử với những người phụ nữ hâm mộ chồng mình. Võ sĩ kiêm diễn viên Lý Huỳnh phong độ và lịch lãm, nên thời trai trẻ và thời trung niên cũng có lắm bóng hồng vây quanh. Có hai câu chuyện thường được bà Đoàn Thị Nguyên kể lại cho con cháu và giới mộ điệu.Thứ nhất, chuyện của võ sĩ Lý Huỳnh. Khi không còn thượng đài nữa, Lý Huỳnh làm chủ một lò võ. Đang nuôi con nhỏ, bà Đoàn Thị Nguyên nghe xì xầm có người phụ nữ ngày nào cũng đến tìm chồng mình, không phải để học võ mà để làm quen. Không lẽ đi đánh ghen sao? Bà Đoàn Thị Nguyên đã từng là võ sinh, thừa sức dằn mặt kẻ thứ ba. Vậy mà không, bà Đoàn Thị Nguyên lặng lẽ tìm gặp người phụ nữ ấy và trình bày rằng: Lý Huỳnh là người đam mê võ thuật, mỗi ngày cần ăn như thế này, cần uống như thế này, cần nghỉ ngơi vào giờ này, cần tập luyện vào giờ này, nếu cô lo cho ổng được chu đáo thì tui nhường! Người phụ nữ kia vỡ lẽ, tự động rút lui!Thứ hai, chuyện của diễn viên Lý Huỳnh. Sau một loạt phim đình đám, Lý Huỳnh ngày nào cũng nhận được thư hâm mộ của một người phụ nữ. Sau một thời gian kiên trì bày tỏ tấm lòng một “fan cuồng”, người phụ nữ thông báo địa điểm muốn gặp diễn viên Lý Huỳnh với quyết tâm “anh không đến thì tôi không về”. Diễn viên Lý Huỳnh lúng túng, chẳng biết phải làm sao. Bà Đoàn Thị Nguyên đã cùng chồng đến điểm hẹn. Bà đứng ở ngoài giữ xe, để chồng vào nhà hàng gặp nữ khán giả. Sau này, “fan cuồng” đã trở thành một người bạn của gia đình Lý Huỳnh.Bây giờ, Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh không còn nữa. Bà Đoàn Thị Nguyên và các con Lý Hùng, Lý Hương tiếp tục thực hiện một công việc mà Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh những năm cuối đời luôn dành nhiều tâm huyết, đó là san sẻ yêu thương cho những mảnh đời bất hạnh. Gia đình Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh là một trong những nhà hảo tâm tích cực đóng góp cho Hội hỗ trợ bệnh nhân nghèo TP.HCM. Tháng 3/2023 vừa qua, cố Nghệ sĩ Nhân dân Lý Huỳnh được Chủ tịch Nước truy tặng Huân chương Lao động hạng 3, vì những cống hiến tận tụy của ông cho sự phát triển chung của cộng đồng.