Nhà thơ Hữu Loan hạnh phúc ẩn hiện trong màu tím hoa sim

Nhà thơ Hữu Loan hạnh phúc ẩn hiện trong màu tím hoa sim

Nhà thơ Hữu Loan sinh ngày 2/4/1916 ở làng Nguyên Hoàn, xã Mai Lĩnh, huyện Nga Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Sau tháng năm trai trẻ sôi nổi tham gia kháng chiến, Hữu Loan về sống tại quê nhà bằng những nghề lao động cặm cụi như cày ruộng, đốn củi và thồ đá, cho đến khi qua đời vào ngày 18/3/2010. Tuy nhiên, bao nhiêu vất vả làm lụng cũng vô nghĩa đối với một nhà thơ, nếu tác phẩm như gió thoảng kiếp người!

Gia tài của nhà thơ Hữu Loan có khoảng 60 bài thơ, hơi ít ỏi so với 94 năm mà ông chìm nổi trên nhân gian. Chật vật áo cơm và mệt mỏi ân tình đã cắt đứt cảm hứng sáng tạo của ông chăng? Không hẳn. Hữu Loan vốn không định đi theo con đường văn chương. Nhập cuộc sáng tạo rất muộn, thơ ông bật ra từ những va đập trực diện với thế sự, như chính Hữu Loan thổ lộ “tôi sinh ra trong một gia đình nghèo, hồi nhỏ không có cơ may cắp sách đến trường như bọn trẻ cùng trang lứa, chỉ được cha dạy cho dăm chữ bữa có bữa không ở nhà. Đến năm 1938, lúc đó cũng đã 22 tuổi, tôi ra Hà Nội thi Tú Tài, để chứng tỏ rằng con nhà nghèo cũng thi đỗ đạt như ai”.

Có bằng Tú tài, Hữu Loan về Thanh Hóa làm gia sư ở nhà ông Lê Đỗ Kỳ - Tổng thanh tra canh nông Đông Dương, để dạy học cho cô bé Lê Đỗ Thị Ninh. Thầy giáo Hữu Loan nói về học trò Lê Đỗ Thị Ninh: “Em thật thông minh, dạy đâu hiểu đó nhưng ít nói và mỗi lần mở miệng là cứ y như một “bà cụ non”. Đặc biệt em chăm sóc tôi hàng ngày một cách kín đáo. Em thường đặt vào góc mâm cơm chỗ tôi ngồi ăn lúc thì vài quả ớt đỏ au, lúc thì quả chanh mọng ướt em vừa hái ở vườn. Những buổi trưa hè, nhằm lúc tôi ngủ trưa, em lén lấy áo sơ mi trắng tôi treo ở góc nhà đem ra giếng để giặt”.

Kháng chiến chống Pháp bùng nổ, Hữu Loan tạm biệt cô bé học trò Lê Đỗ Thị Ninh để làm công tác tuyên truyền cứu quốc. Ông hành quân qua những ngả đường và viết những bài thơ thời sự nhằm phục vụ cách mạng. Tâm hồn thi ca Hữu Loan khởi động bằng bài thơ “Đèo Cả” viết năm 1946 tại Phú Yên. Bài thơ “Đèo Cả” truyền tay bộ đội, quay ngược ra Bắc, được nhà thơ Xuân Diệu ca ngợi: “Đèo Cả treo giữa biên thùy, mà cái đẹp trầm hùng ngang với lòng chiến sĩ”.

Cũng với tinh thần cổ vũ ý chí quật cường đánh đuổi ngoại xâm, Hữu Loan sáng tác bài thơ thứ hai có tên gọi “Quách Xuân Kỳ” vào năm 1947. Nhân vật Quách Xuân Kỳ là Bí thư thị ủy Đồng Hới, đã bị địch bắt và hy sinh anh dũng trong ngục tù, chấn động dư luận lúc ấy.

Đầu năm 1948, Hữu Loan nghỉ phép về Thanh Hóa, và gặp lại cô bé học trò Lê Đỗ Thị Ninh bấy giờ đã thành một thiếu nữ 17 tuổi xinh đẹp. Dù Hữu Loan mặc cảm bản thân nghèo khó, nhưng gia đình Lê Đỗ Thị Ninh vẫn chấp nhận chọ cả hai đến với nhau. Đám cưới Hữu Loan và Lê Đỗ Thị Ninh được tổ chức ngày 6/2/1948.

Sau hôn lễ, khi đi chào người thân, Hữu Loan cảm thấy mình già hơn vợ, nên thuê một chiếc xe kéo cho Lê Đỗ Thị Ninh, còn ông cuốc bộ phía sau. Lê Đỗ Thị Ninh phát hiện sự bất thường kia, bèn kêu xe kéo dừng lại và nói với Hữu Loan: “Em thích một người chồng chững chạc và vững vàng như anh”.

Hết hai tuần nghỉ phép ở Thanh Hóa, nhà thơ Hữu Loan tạm biệt người vợ trẻ để ra Nghệ An làm chủ nhiệm báo Chiến Sĩ của Sư đoàn 304. Chỉ ba tháng sau, Hữu Loan nhận được tin Lê Đỗ Thị Ninh vĩnh biệt dương gian. Hồi ký Hữu Loan ghi lại: “Hôm đó là ngày 25/5 âm lịch, em đưa quần áo ra giặt ngoài sông Chuồn thuộc ấp Nhị Long- Nông Cống, như mọi ngày. Vì muốn chụp lại tấm áo bị nước cuốn trôi nên em trượt chân chết đuối. Con nước lớn đã cướp em vào lòng nó, cướp đi của tôi một người tri kỷ, để lại cho tôi một nỗi đau không gì bù đắp nổi”.