Nhà báo Xích Điểu chống tiêu cực bỗng gặp lương duyên

Nhà báo Xích Điểu tên thật Nguyễn Văn Tước, sinh ra và lớn lên tại Đông Anh- Hà Nội. Năm 1931, lúc 21 tuổi, ông bước vào nghề cầm bút với nhiều bút danh như Minh Tước, Trần Minh Tước, Thương Biền…

Sau một thời gian làm báo tranh đấu ở Sài Gòn, năm 1939, ông bị chính quyền đô hộ Pháp bắt giam ở Mối duyên kết nối xuyên biên giới Việt - Ý. Bút danh Xích Điểu ra đời trong bối cảnh ấy, khi ông cùng với những bạn tù như Lê Đức Thọ, Xuân Thủy, Tô Hiệu… làm tờ báo Suối Reo của những người cộng sản giữa sự đọa đày xiềng xích.

Sau Cách mạng Tháng 8, nhà báo Xích Điểu làm Chủ tịch Ủy ban kháng chiến hành chính ở tỉnh Lạng Sơn, rồi Phó Chủ tịch Ủy ban kháng chiến hành chính Liên khu Việt Bắc. Sau năm 1954, ông giữ nhiều chức vụ trong ngành báo chí như Giám đốc Sở Báo chí Trung ương, Phó Tổng thư ký thường trực Hội NHà báo VIệt Nam.

Sau năm 1975, nhà báo Xích Điểu chuyển vào sinh sống tại TP.HCM và tiếp tục sự nghiệp cầm bút chống tiêu cực. Ví dụ, ông có bài thơ châm biếm “Chống tiêu cực làng ta” viết năm 1986: “Tưởng đâu thuở trước bọn văn nô/ Rơi rớt thời nay vẫn sót lò/ Anh bảo bút đây vì tập thể/ Thật ra bút bợ cá nhân to// Bút bic anh xài đỏ đỏ đen/ Tô màu thành tích nỏ cần xem/ Chỉ cần đối tượng anh tâng bốc/ Luôn nhớ anh bằng những tiếng khen”.

Nhà báo Xích Điểu cũng là một trong những người lên tiếng sớm nhất về tệ nạn tha hóa trong đội ngũ cán bộ. Bài thơ châm biếm “Nhắm thẳng ô dù mà đánh” được ông viết năm 1988, như sau: "Hãy nhắm thẳng ô dù mà chích/ Khẩu hiệu xưa đổi lệch ba từ/ Bởi nay tiêu cực dường như/ Giặc ngoài xâm lấn phá hư lòng người/ Vốn gia trưởng lại ngồi cao thế/ Thích bao che mấy kẻ cận thần/ Để rồi ban phước, tri ân/ Một lời phán gọn, chẳng cần đúng sai/ Một chữ ngoáy hơn bài chiếu chỉ/ Dưới gườm trên triệt để tuân theo/… Xảy sự cố gian tình đổ bể/ Trước mắt tinh tập thể soi vào/ Tránh nguy giở ngón nhảy rào/ Tức thì chạy núp bóng cao ô dù/… Gọi ông chức trách riêng bàn/ Chớ vì khe khắt chẳng màng công lao/ Hãy chú trọng đề cao ưu điểm/ Không "giáo điều" theo quyển luật chung/ Cốt sao êm ấm ngoài trong/ Xử theo nội bộ mà không gây phiền/ Ra quyết định hất lên một cấp/ Tuy có hơn nhưng khuất mắt người/ Vậy là vẹn cả đôi nơi/ Cơ quan cũng ổn, miệng đời cũng yên!/ Ô dù đâu phải mền chống rét/ Dân chủ thầm mà bít công khai/ Giờ đây bút nhọn đã mài/ Bao che hãy toạc dưới trời nắng Xuân".

Vì nhà báo Xích Điểu quá nổi tiếng trong lĩnh vực chống tiêu cực, nên có một người phụ nữ đến tìm ông để nhờ giúp một cuộc chiến đang diễn ra tại cơ quan bà. Đó là nữ Tiến sĩ chuyên ngành điện tử Nguyễn Ngọc Dung.

Giây phút hạnh ngộ ấy, giữa Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Dung và nhà báo Xích Điểu, đã mở ra một lương duyên đáng ngưỡng mộ, như chia sẻ của nhà văn Nguyễn Khắc Phê – nguyên Tổng Biên tập tạp chí Sông Hương.

(Trích băng ghi âm Ý kiến Nguyễn Khắc Phê)

Vốn là con gái một gia đình Nam bộ có truyền thống cách mạng, bà Nguyễn Ngọc Dung từng học ở trường Học sinh Miền Nam tại Hải Phòng, rồi sang Ba Lan làm nghiên cứu sinh. Không chấp nhận những khuất tất ở đơn vị mình đang công tác, bà Nguyễn Ngọc Dung đã đề nghị nhà báo Xích Điểu hỗ trợ. 

Dĩ nhiên, với bản lĩnh của nhà báo Xích Điểu, ông không thể không vung bút vào phường gian ác. Lúc ấy, nhà báo Xích Điểu đã qua tuổi cổ lai hy, còn nữ Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Dung ở ngưỡng bốn mươi xuân thì. Khi trận thư hùng giữa cao thượng và đê hèn kết thúc, thì tình cảm của họ cũng không thể cách rời. Kỳ tích đó, được chính bà Nguyễn Ngọc Dung viết thành trường ca “Nghĩa tình già chống tiêu cực”.

Qua trường ca “Nghĩa tình già chống tiêu cực”, có thể mường tượng hình ảnh nữ Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Dung lần đầu tiên gặp nhà báo Xích Điểu: “Đôi mắt ướt mày thanh uốn rũ/ Một vóc hình thanh tú dễ thương/ Ngắm nhìn mặt sáng như gương/ Mà không son phấn đoan trang vắng cười/ Dáng uyển chuyển khách ngồi trước mặt/ Rồi lạ thay nước mắt tuôn tràn…". Thế nhưng, người phụ nữ ấy đang phải đối mặt với éo le và bất công “Vì "tội" chống cả dòng tiêu cực/ Mà chịu điều oan ức khinh khi/ Sống nay còn ý nghĩa gì/ Thà thành tro bụi tan đi cho rồi!/ Cháu quyết định thay lời phẫn nộ/ Bằng dấn thân vào lửa tự thiêu/ Đảng ơi! Dù ít hay nhiều/ Việc này xin được thay điều khiếu oan…".

Nhà báo Xích Điểu đã giúp Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Dung đi gửi đơn tố giác đến những vị lãnh đạo mà ông từng quen biết trong thời kháng chiến, như bà miêu tả: “Xuân Hà Nội đào mai nở rộ/ Màn mưa giăng đường phố rét êm/ Chợ hoa chen chúc như nêm/ Ngát hồng, thơm quất toả thêm hương trầm/ Trên đường phố băng băng xe đạp/ Mấy bài thơ xếp cặp gởi đưa/ Đạp nhanh tìm đến phố xưa/ Nhà anh lãnh đạo cổng to gác ngoài/ Bỗng xe đạp ngã xoài trước cổng/ Nằm vỉa hè lóng ngóng kéo chân/ Vừa đâu một khách đến gần/ Nâng tôi đứng dậy, ân cần hỏi han…Nghe rõ chuyện qua thơ tuyệt mệnh/ Bạn cũ tôi vốn tính cương cường/ Đập bàn và nói oang oang:/ -"Để phường tiêu cực ngang tàng thế sao?/ Bảo cô ấy có tao can thiệp/ Đừng tự thiêu chờ xét cho ra”.

Và khí chất hừng hực của cây bút lão luyện Xích Điểu đã không hỗ danh. Ông đã trực tiếp lên tiếng đẩy lùi những chướng ngại để xây dựng xã hội văn minh: “Thôi, cười gừng, cười ớt/ Khỏi khuấy chuyện cay đời/ Cung đàn cũng hết nốt/ Cộm lại, lọt tai ai/ Khô cứng rồi ư, huyết quản già? /Không! Không! Hun nóng thổi bùng ra/ Từ tim, công phá rào tiêu cực/ Góp lửa phê bình, lửa của ta”.

Khi nhà báo Xích Điểu và Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Dung quyết định gắn bó với nhau tại TP.HCM, thì hôn lễ có sự chứng kiến của con trai nhà báo Xích Điểu và mẹ ruột Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Dung. Hai trái tim cùng nhịp đập chống tiêu cực, đã cùng nhau chan hòa mối duyên lành hơn 20 năm.

Những năm cuối đời, nhà báo Xích Điểu ít làm thơ trào phúng mà chuyển sang làm thơ trữ tình: "Hãy coi mình như anh/ Dù hơn em nhiều tuổi/ Đời thêm đượm mùi thanh/ Như hoa quỳnh nở tối/ Đã soi gương hỏi tóc/ Truyền tín hiệu cho hồn/ Đêm đêm còn thao thức/ Nghe nhựa dâng chồi non…". Đồng thời, nhà báo Xích Điểu đã sử dụng tư liệu chống tiêu cực cùng người vợ, để viết thành tiểu thuyết trào phúng “Mệnh phụ cuồng mê”.

Khi nhà báo Xích Điểu lâm bệnh nặng, nằm ở Bệnh viện Chợ Rẫy, người vợ trẻ Nguyễn Ngọc Dung đã viết những câu thơ nghẹn ngào: “Từ nơi sâu thẳm cõi tâm linh/ Vẫn nhen nhóm lên niềm hy vọng/ Dù chỉ mỏng manh như đường tơ nhện/ Hay bảng lảng như khói như sương/ Em vẫn nắm thật chặt không buông/ Ước mơ ngày đoàn tụ/ Xích Điểu ơi! Đã hơn 90 ngày đêm/ Anh chìm sâu vào giấc ngủ/ Quằn quại trong cơn nghẹt thở/ Nhưng chưa có giây phút nào/ Em không nguôi yêu anh”.

Ngày 26/7/2003, nhà báo Xích Điểu qua đời ở tuổi 93, để lại cho nhân gian nhiều tác phẩm đáng lưu ý như tập thơ châm biếm “Cướp mới, cướp cũ”, tiểu thuyết trào phúng “Ba xoay diễn nghĩa”, các tập tiểu phẩm “Trắng đen”, “Sau mặt nạ nhân vị”, “Người hay vật”, “Cái đuôi chó”, “Chủ nghĩa lưu manh hiện đại”…

Sau khi vĩnh biệt người chồng đáng kính, Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Dung đã viết lại những ngày căng thẳng và ân cần của họ thành trường ca “Nghĩa tình già chống tiêu cực”.

Nhà báo Xích Điểu đã xa vắng 20 năm, nhưng câu chuyện của ông vẫn còn nguyên trong những hồi ức tốt đẹp của người vợ nhỏ hơn 20 tuổi – Tiến sĩ Nguyễn Ngọc Dung, qua những câu thơ đằm thắm: "Em yêu thơ trữ tình/ Dịu hiền như lòng mẹ…/ Em yêu thơ châm biếm/ Sắc nhọn như gươm dao…/ Em yêu anh tấm lòng/ Bất khuất và kiên trung/ Luôn vì dân vì Đảng…/ Em yêu anh, yêu anh/ Dành cho anh tất cả/ Tình yêu buổi hoàng hôn/ Yêu anh, em kiêu hãnh/ Yêu anh ngẩng cao đầu”.