Đắm chìm trong không gian tĩnh mịch của chợ ma Định Yên

MC 1: Thưa quý vị, thỉnh thoảng chúng ta vẫn thường được nghe nhắc đến cái tên chợ chiếu Định Yên hay chợ ma Định Yên ở huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp. Thế nhưng dường như ít ai có thể hình dung được không gian khu chợ ma mị của khu chợ này như thế nào.

Vì thế, định kỳ vào ngày 16 âm lịch hàng tháng, hơn 100 diễn viên không chuyên với nhiều lứa tuổi, từ ông bà cao niên, trai gái, trẻ em ở làng nghề dệt chiếu Định Yên sẽ tề tụ về trước cửa Đình thần để tái hiện lại thực cảnh “chợ ma Định Yên”. Để làm sống lại không gian phiên chợ này, hôm nay, phóng viên Nông nghiệp radio sẽ cùng đưa quý vị cùng đến thăm một buổi chợ ma Định Yên.

MC 2:

Thưa quý vị, để có thể chiêm ngưỡng được show diễn chợ ma Định Yên, từ 14 giờ nhóm phóng viên Nông nghiệp radio lên đường xuất phát từ TP Cần Thơ, vượt qua huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp. Mất gần 2 tiếng đồng hồ di chuyển, chúng tôi đã đến được Đình thần Định Yên, thuộc xã Định Yên, huyện Lấp Vò.

(Chèn ATHT 1 đờn ca tài tử về chợ ma) Điểm du lịch cộng đồng này được ra mắt vào tháng 9/2023. Thời điểm này, đã nhiều đoàn khách đến tham quan, trải nghiệm các hoạt động bên lề show diễn như: tái hiện lại các công đoạn của nghề dệt chiếu thủ công, cánh đồng lát 3D, dạy hát dân ca cho thiếu nhi, giao lưu đờn ca tài tử, khu âm thực chợ quê, tham gia trò chơi dân gian, chập tối mọi người lại cùng tụ họp trên những chiếc chiếu quê trải sẵn ở sân đình để xem biểu diễn tuồng cổ… Chị Lê Thị Mỹ Ngà, thuyết minh viên tại đình thần Định Yên háo hức chia sẻ:

[Băng LE THI MY NGA]: “Bà con trên xã Định Yên rất tự hào về làng nghề dệt chiếu Định Yên của mình. Hiện tại cũng đưa vào phát triển du lịch, có thể nói bà con rất quyết tâm, tâm huyết đưa các hoạt động trải nghiệm tại khu du lịch cộng đồng Định Yên đặc biệt phục vụ du khách rất nhiệt tình, tận tâm, tâm huyết cho mọi người trong nước và cả thế giới ai cũng biết đến điểm du lịch cộng đồng Định Yên, huyện Lấp Vò, tỉnh Đồng Tháp”.

Đang ngồi chăm chút dệt chiếu, thấy chúng tôi tò mò hỏi về cái tên “chợ ma”, bà Huỳnh Kim Loan bộc bạch:

[Băng HUYNH KIM LOAN]: “Chợ ma ngày xưa, hồi đó đi bán chiếu đi đốt đuốc đi, đốt bằng cây bố này nè. Người ta xé ra lấy cái da để thắt võng, cái ruột người ta chất chân dệt chiếu. Cái cây mình bó lại cho dài đốt đuốc để thấy đường đội chiếu đi bán. Mỗi người mua chiếu đổ đống, người ta ở một chỗ, có cây thước để đo chiếu xem đủ hay không”.

(Chèn ATHT 2 tiếng ếch nhái, tiếng rao hàng, tiếng hò hát trên sông giữa đêm khuya) Đúng 19 giờ, trước cửa sân đình, mọi ánh đèn đã được tắt, chỉ còn trơ lại ánh sáng của đêm trăng 16 tròn vành vạnh. Tiếng ếch nhái kêu ran, tiếng rao hàng, tiếng bơi xuồng khua nước trên các nhánh sông, phá tan không gian tĩnh mịch.

Xa xưa tùy theo con nước lớn, chợ chiếu Định Yên nhóm họp vào ban đêm, thông thường bắt đầu từ khuya cho đến 2 - 3 giờ sáng. Đêm khuya từ mọi ngả đường đổ về trước Đình thần Định Yên, những thương lái, người bán chiếu đi bộ hoặc bơi chèo xuồng ghe đến chợ mua bán lát và thành phẩm chiếu.

Người thì vác chiếu trên vai, người đội chiếu đầu, tay cầm những chiếc đèn dầu, đèn mù u, hay những bó đuốc lá dừa lập lòe. Đến chợ, người mua thì ngồi, người bán thì đứng và đi lại cùng những chiếc đèn hột vịt leo lét, phập phù dùng để mua bán, chẳng khác nào những bóng ma lờn vờn giữa những con đường, sông rạch dày đặc bóng đêm nên dân gian gọi là “chợ ma”.

Xen lẫn vào đó là những hình ảnh mặc cả nhẹ nhàng giữa người mua, người bán.

Dưới bến sông, ghe xuồng di chuyển xuôi ngược, một vài cặp đôi nam thanh nữ tú, thăm hỏi, trêu đùa nhau, trên tay vẫn không quên cầm đôi chiếu. Thỉnh thoảng họ cho xuồng đậu cặp bờ rồi cất tiếng hò đối đáp giao duyên, đờn ca tài tử.

(Chèn ATHT 3) Nhằm tạo hiệu ứng cao cho chương trình nhưng vẫn đảm bảo phù hợp với ngữ cảnh của một chợ xưa mộc mạc, chương trình tái diễn không gian chợ ma Định Yên đã bổ sung thêm một số nội dung hư cấu, cách điệu và phá cách một số cảnh trí, tiếng động, để sự giao thoa văn hóa giữa các vùng miền. Như hình ảnh con ma đuốc, cuối show diễn là hoạt động thả hoa đăng để cầu nguyện cho việc làm ăn thuận lợi, mua may bán đắt.

Du khách Nguyễn Phước Thảo, 60 tuổi ở huyện Thanh Bình, tỉnh Đồng Tháp, dù đã được nghe kể rất nhiều về “chợ ma Định Yên” nhưng đây là lần đầu tiên ông tận mắt chứng kiến hình ảnh sinh hoạt, mua bán của người dân địa phương thông qua show diễn. Ông Nguyễn Phước Thảo phấn khởi chia sẻ:

[Băng NGUYEN PHUOC THAO]: “Khi toàn bộ đèn tắt hết, anh em diễn cảnh chiếu đi ra cầm đèn dầu tôi thật sự ấn tượng. Lâu lâu có dịp đi nhìn cảnh này thích, họ có một cách tiếp cận lạ hơn so với những loại hình mình hay thấy. Có dịp về đây tôi lại có cảm giác, cảm nhận đầu tiên của tôi là những người tạo chương trình họ làm cho mình thấy thân thiện, mộc, cảm giác như mình trở lại tuổi thơ của mình một lần nữa”.

Vào năm 2013, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã chính thức công nhận nghề dệt chiếu Định Yên là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Trải qua hơn 1 thế kỷ giữ gìn, đến nay, nghề dệt chiếu đã mang lại cuộc sống ổn định cho người dân địa phương. Đồng thời trở thành nét văn hóa đặc sắc, thấm sâu vào tiềm thức của người dân xã Định Yên. Anh Nguyễn Minh Chúc, một trong những diễn viên tham gia show diễn bày tỏ:

[Băng NGUYEN MINH CHUC]:

“Đa số bà con diễn viên ở đây tham gia chợ chiếu là những bà con địa phương. Hồi đó giờ họ chưa từng biết diễn, nhưng khi được mời tham gia làm diễn viên thì thấy bà con rất vui, háo hức. Bà con cũng cảm thấy tự hào khi tham gia show diễn này. Chính vì vậy hàng tuần, hàng tháng mỗi khi có show diễn thì bà con rất vui, háo hức tham gia để góp phần giới thiệu làng nghề giới chiếu Định Yên”.

MC1:

Thưa quý vị và bà con, Hiện nay, điểm du lịch cộng đồng tại xã Định Yên được duy trì thực hiện vào thứ bảy hàng tuần từ 14 giờ - 18 giờ 30 phút, với các hoạt động tham quan đình thần Định Yên, trải nghiệm làng nghề dệt chiếu truyền thống, thưởng thức nghệ thuật dân gian và ẩm thức đặc sản địa phương. Riêng show diễn tái hiện thực cảnh “Chợ ma Định Yên” được tổ chức vào ngày 16 âm lịch hàng tháng. Chào đón du khách đến tham quan, trải nghiệm.

Kim Anh