Nhạc sĩ Phạm Duy sinh năm 1921 mất năm 2013, là một trong những tên tuổi lớn nhất của nền tân nhạc Việt Nam. Sự nghiệp của nhạc sĩ Phạm Duy rất phong phú, với nhiều dòng ca khúc khác nhau. Đặc biệt, nhạc sĩ Phạm Duy khả năng kết hợp giữa cấu trúc kỹ thuật âm nhạc phương Tây và phương pháp luyến láy dân ca Việt Nam, để có những tác phẩm rung động tâm hồn công chúng.

Sự đa tài luôn gắn với sự đa tình của nhạc sĩ Phạm Duy. Sáng tác của nhạc sĩ Phạm Duy thì ai cũng ngưỡng mộ, nhưng nói đến chuyện yêu đương của nhạc sĩ Phạm Duy thì không biết bắt đầu và kết thúc thế nào cho đầy đủ.

Tuy nhiên, có một mối tình rất thơ mộng của nhạc sĩ Phạm Duy kéo dài suốt hơn một thập niên, từ 1956 đến 1968, đã mang lại cho công chúng nhiều ca khúc hay, trong đó có tuyệt phẩm “Nghìn trùng xa cách”. Người đẹp ấy có tên gọi Alice và làm thơ với bút danh Lệ Lan, đã đến và đã đi qua cuộc đời nhạc sĩ Phạm Duy như thế nào?

Chuyên mục “Chuyện tình khó quên” xin giới thiệu câu chuyện “Nhạc sĩ Phạm Duy với bóng hồng nghìn trùng xa cách”.

(Trích băng ghi âm ca khúc “Tôi đang mơ giấc mộng dài”, do Ý Lan hát)

Trong hơn ngàn bài hát của nhạc sĩ Phạm Duy từng công diễn, có một ca khúc có tên gọi “Tôi đang mơ giấc mộng dài”. Ngay khi ra mắt lần đầu tiên vào năm 1970, bản nhạc đã được ghi rõ ràng: “Nhạc: Phạm Duy – Thơ: Lệ Lan”. Đây là một điều lạ, bởi lẽ Phạm Duy vốn tự phụ và vốn lãng đãng nên ít khi nhớ tên tác giả lời thơ mà mình phổ nhạc. Lệ Lan là ai mà được chiếu cố như vậy? Trên thi đàn, Lệ Lan hoàn toàn vô danh.

Về khách quan, ca khúc “Tôi đang mơ giấc mộng dài” dựa theo bài thơ “Năn nỉ” của Lệ Lan in trên tạp chí Bách Khoa xuất bản năm 1969. Về thực tế, bài thơ này đã được chính tác giả trao tay cho Phạm Duy trước đó nhiều năm. Ca khúc “Tôi đang mơ giấc mộng dài” được nhạc sĩ Phạm Duy phổ thơ Lệ Lan để cả hai cùng đàn hát cho nhau nghe rất nhiều năm trước khi phát hành rộng rãi.

Vừa ra đời công khai, ca khúc “Tôi đang mơ giấc mộng dài” đã được ca sĩ Thái Thanh đưa lên thành một hiện tượng trong đời sống âm nhạc. Bây giờ, sau hơn nửa thế kỷ, ca khúc “Tôi đang mơ giấc mộng dài” vẫn được nhiều trái tim xao xuyến khi lắng nghe: “Tôi đang mơ giấc mộng dài. Đừng lay tôi nhé cuộc đời chung quanh. Tôi đang nhìn thấy màu xanh. Ở trên cây cỏ rất lành rất thơm. Tôi đang nhìn thấy màu hồng. Của tôi thay đổi luôn luôn theo trời. Hoàng hôn màu đỏ mây tươi. Bình minh nắng trắng ấm trôi vào lòng. Những vì sao tím rất trong. Mảnh trăng vàng rỡ chờ mong tôi nhìn. Tôi đang nhìn thấy trong tim. Tình yêu bay những con chim tuyệt vời. Đừng lay tôi nhé cuộc đời. Tôi còn trẻ lắm cho tôi mơ mòng”.

Chuyện tình nhạc sĩ Phạm Duy và Lệ Lan bắt đầu từ mối hạnh ngộ giữa ông với bà Helene – mẹ của Lệ Lan. Trên hành trình lưu diễn tại Phan Thiết vào năm 1944, nhạc sĩ Phạm Duy đã gặp Helene. Theo ký ức rộn ràng của nhạc sĩ Phạm Duy: “Tại thành phố sáng sủa và ấm áp này, nhờ bài hát “Buồn Tàn Thu” của Văn Cao, tôi làm quen với một goá phụ rất trẻ có hai dòng máu Việt-Anh tên là Helene. Nàng ở với mẹ già và hai đứa con, một gái là Lệ Lan, một trai là Roger, tại một đồn điền ở Suốt Kiết, cách tỉnh lỵ không xa. Giữa chàng du ca và người cô phụ trẻ tuổi có một cuộc tình rất nhẹ nhàng và trong sạch.

Mối tình nửa kín nửa hở được hiểu ngầm là khá say sưa. Hai người đều biết có sự yêu mến lẫn nhau nhưng không ai dám lên tiếng yêu đương cả, chẳng khác chi trong những mối tình câm lặng khi tôi mới 16 tuổi. Mối tình thốt lên qua những lời ca tôi mượn của Đặng Thế Phong, Lê Thương, hay Văn Cao và qua những lời thơ nàng mượn của Nhà thơ Hoàng Cầm một thời mộng mị lá diêu bông, Xuân Diệu hay Huy Cận. Rất có thể vào lúc đó, tôi mang mặc cảm tự ti của anh hát rong trong gánh cải lương và nàng chưa ra thoát lối sống goá phụ thầm lặng, chúng tôi chỉ được coi đang ở mấp mé một cuộc tình.

Suốt một tháng trời, hai người dạo chơi trên phố xá đông đảo hay trên bãi cát vắng vẻ, nói với nhau những chuyện trên trời dưới bể, chuyện con dế con giun nhưng không bao giờ dám nắm tay nhau hay nói những lời ân ái như trong tiểu thuyết hay trên màn ảnh cinema”.