Thưa quý vị và bà con,

Người Hoa tức người có xuất xứ từ Trung Quốc đã có mặt tại vùng đất Gia Định - Chợ Lớn từ khá lâu. Đến nay, có trên 500.000 người Việt gốc Hoa sinh sống rải rác ở các quận quận 5, 6, và 11. Người Hoa tại mảnh đất Sài Gòn đã mang đến nơi đây những nét đẹp văn hoá: bao gồm ẩm thực, nghệ thuật, tâm linh, các lễ hội…

Nhắc đến văn hóa của người Hoa, chúng ta không thể nào không nhớ tới ẩm thực của họ. Đó là những tô hủ tiếu, sủi cảo, hoành thánh nóng hổi cùng nước lèo ngọt ngào, đậm đà. Đó còn là những món vịt tiềm, gà tiềm thơm ngon bổ dưỡng hay những món xào, ly chè bổ dưỡng với công thức gia truyền của người Hoa…

Giống như người Việt, Tết là dịp để cộng đồng người Hoa đoàn viên, đây còn là dịp để họ tôn vinh nền văn hóa ẩm thực phong phú được lưu giữ từ bao đời, nơi từng món ăn đều ẩn chứa ý nghĩa và lời cầu chúc tốt lành cho năm mới.

Mỗi món ăn trên bàn tiệc Tết của người gốc Hoa đều mang một ý nghĩa sâu sắc, phản ánh triết lý sống và niềm tin của họ. Điển hình là món bánh tổ - loại bánh truyền thống được làm từ gạo nếp và đường mía. Bánh tổ có bề mặt vàng óng, vị ngọt đậm và dẻo quánh, thể hiện sự viên mãn, hòa hợp. Người Hoa thường đặt bánh tổ trên bàn thờ gia tiên như một lời cầu chúc năm mới tràn đầy ngọt ngào và hạnh phúc.

Ông Lương Hùng, tiểu thương người gốc Hoa trên đường Phó Cơ Điều, Quận 11 cho hay, các loại bánh thường được cộng đồng người Hoa ở Sài Gòn làm từ những khối đường ngọt có nhiều hình thù, màu sắc gắn liền với phong tục thờ cúng như bánh hình rồng, đào tiên, quýt, bưởi, hoa sen... để cúng tổ tiên, thần linh với nhiều ý nghĩa khác nhau.

Trích băng ông Lương Hùng

Vị Tết của người Hoa được thể hiện bằng sự đa dạng, bắt mắt. Tùy mỗi vùng di cư của người Hoa xưa kia sẽ có văn hóa ẩm thực khác nhau. Nhưng tựu chung, vị Tết của người Hoa khó có thể bỏ qua những món truyền thống, cao quý và đầy ý nghĩa như: Phật nhảy tường hay có tên khác là Phúc Thọ Toàn, Nghênh xuân nạp phúc, Một đoàn hòa khí, Kim ốc thanh bình…

Theo chị Phùng Cẩm Linh, người Hoa gốc Quảng Đông, hiện đang sống tại Quận 11, những món ăn này đều sử dụng những nguyên liệu cao lương mĩ vị, bổ dưỡng để các thành viên trong gia đình được mạnh khỏe, tràn đầy sinh khí cho nguyên 1 năm.

Trích băng chị Phùng Cẩm Linh

Thế nhưng, không phải ai cũng có khả năng tài chính để chế biến những món ăn cao lương này. Thế nhưng 1 cặp lạp xưởng sẽ là món ăn không thể thiếu trên mâm cơm ngày Tết của người Hoa tại Sài Gòn.

Lạp xưởng với vị ngọt đậm, béo ngậy, được người Hoa coi như đại diện cho sự sung túc nên không thể thiếu trong mâm cơm đoàn viên.

Trích băng chị Phùng Cẩm Linh

Nhiều người Hoa ở Sài Gòn hiện nay còn giữ được văn hóa ăn chay trong ngày đầu năm mới. Người Hoa ăn chay trong ngày mùng 1 Tết giúp cân bằng âm dương trong cơ thể, điều hòa khí huyết và mang lại sức khỏe tốt. Ăn chay còn mang ý nghĩa thanh tịnh tâm hồn, hướng đến những giá trị tinh thần cao đẹp.

Bà Lưu Bửu Yến, người Hoa tại khu vực Thuận Kiều cho hay, đây là văn hóa lâu đời mà các cha ông để lại từ khi di cư tới Sài Gòn. Hiện nay, không còn quá nhiều người Hoa còn giữ được văn hóa này, chủ yếu là những người có tuổi. Thế nhưng, đó là nét đặc trưng riêng mà những người như bà cảm thấy tự hào.

Phỏng vấn bà Lưu Bửu Yến

Từ ngày mùng 2 Tết, người Hoa trở lại với mâm cơm đặc trưng của mình, với những món ăn đầy màu sắc, gia vị đặc trưng. Nhiều người có thể chọn cúng trễ, bắt đầu từ sáng sớm mùng 2.

Thịt heo quay trở thành điểm nhấn trong mâm cúng và là món ăn không thể thiếu trong mâm cơm ngày Tết của họ. Tùy theo khả năng kinh tế của mỗi gia đình mà họ có thể mua nguyên con hoặc đơn giản chỉ là một phần nhỏ. Không có thịt heo quay thì mâm cúng sẽ không trọn vẹn và vị Tết sẽ mất ngon. Bởi theo quan niệm của người Hoa, thịt heo quay đầu năm sẽ mang đến cho họ may mắn, dư đầy.

Món cá hấp xì dầu là một phần không thể thiếu. Người Hoa rất kỹ lưỡng trong cách chọn cá - phải là cá tươi, hấp vừa chín tới để giữ được vị ngọt tự nhiên. Món cá hấp thường được trình bày nguyên con, với phần đầu cá quay về phía người lớn tuổi nhất. Hành động này thể hiện sự kính trọng và gửi lời chúc “dư dả, đủ đầy” đến các bậc tiền bối.

Sủi cảo, những chiếc bánh nhỏ nhắn xinh xắn, là món ăn không thể thiếu trong ngày Tết. Lớp vỏ bánh dai mềm, ôm trọn phần nhân thịt băm, tôm và rau củ bên trong. Hình dáng sủi cảo giống như thỏi vàng thời xưa, tượng trưng cho tài lộc và thịnh vượng. Gia đình người Hoa thường quây quần gói sủi cảo, vừa làm vừa trò chuyện, tạo nên một không khí ấm áp.

Món vịt quay Bắc Kinh là linh hồn của bàn tiệc trong văn hóa người Hoa. Lớp da vàng giòn tan, thịt mềm ngọt thơm lừng, vịt quay không chỉ ngon mà còn mang ý nghĩa thịnh vượng. Thế nhưng, sẽ chẳng có gia đình nào cúng vịt quay trong đầu năm mới hay món ăn này được xuất hiện trên bàn tiệc của người Hoa những người này. Bởi, theo quan niệm của họ, món ăn này được coi là kém may mắn cho nguyên 1 năm sắp tới.

Phỏng vấn bà Lưu Bửu Yến

Dù trải qua nhiều thế hệ, văn hóa ẩm thực Tết của người gốc Hoa tại Sài Gòn vẫn giữ được nét truyền thống, nhưng đồng thời cũng có sự giao thoa với văn hóa Việt. Trên bàn tiệc ngày nay, ngoài các món đặc trưng của người Hoa, đôi khi ta còn thấy sự hiện diện của bánh chưng, dưa hành - những món ăn đặc trưng của người Việt.

Văn hóa ẩm thực ngày Tết của người gốc Hoa tại Sài Gòn không chỉ là những món ăn ngon, mà còn là cả một kho tàng giá trị tinh thần. Đó là sự gắn kết gia đình, niềm tin vào một năm mới đầy may mắn, và sự gìn giữ những truyền thống tốt đẹp từ thế hệ này sang thế hệ khác. Mỗi món ăn, mỗi câu chuyện trong bữa cơm ngày Tết chính là một phần của bản sắc văn hóa mà người gốc Hoa mang đến, làm phong phú thêm bức tranh văn hóa đa dạng của Sài Gòn.

Những giá trị ấy vẫn sống động qua thời gian, như một ngọn lửa truyền thống được gìn giữ và lan tỏa, để mỗi khi nhắc đến Tết, chúng ta không chỉ cảm nhận được hương vị của món ăn, mà còn thấy được tình thân và niềm vui trong từng khoảnh khắc đoàn viên.