Ở Bình Định, bất cứ ai nói đến “Vua gà ta Minh Dư”, cái tên thân thiện người chăn nuôi xứ Nẫu gọi anh Lê Văn Dư, Giám đốc Công ty TNHH Giống gia cầm Minh Dư ở xã Phước Nghĩa (huyện Tuy Phước, Bình Định), cũng đều có nhận xét: “Ông ấy mê gà thật sự, chính niềm đam mê đã “dựng” nên khát vọng và chính niềm đam mê đã đưa ông ấy đến với thành công hôm nay”.
Chính vì quá “mê gà” mà con đường học vấn của anh Lê Văn Dư bị “đứt gánh giữa đường”. Trong câu chuyện đầu tiên giữa tôi với anh Dư các đây hơn chục năm, anh đã không ngại ngùng thổ lộ với tôi về chuyện này.
Năm học lớp 2, khi ấy Dư mới chỉ 8 tuổi, là con nhà nông có gia cảnh khó khăn nên lúc ấy Dư đã biết giúp mẹ cho gà ăn mỗi sáng sớm trước khi đến trường, để mẹ có thời gian nấu cơm cho cả nhà ăn sáng trước khi ra đồng.
Sáng nào cũng nhìn thấy lũ gà đi đi lại lại mổ những hạt thóc, mớ ngô, khoe những bộ lông sắc màu rực rỡ, Dư đâm “mê gà” từ bao giờ không biết. Đi học về Dư không bao giờ la cà với lũ bạn quê, mà về ngay nhà để quanh quẩn với lũ gà.
Bà mẹ quê thấy con trai quấn quýt với lũ gà cả ngày, thương con, bà cho hẳn con mấy chục con gà nuôi riêng. Được mẹ cho mấy chục con gà, được bố làm cho 1 gian chuồng, từ đó Dư đâm ra càng khắng khít với lũ gà hơn nữa.
Đàn gà nhờ được sự chăm chút tỉ mẩn của ông chủ nhỏ nên ngày càng sinh sôi nảy nở. Gà đến tuổi xuất chuồng, mỗi phiên chợ, Dư được mẹ bày cho cách lấy dây chuối buộc chân buộc cánh mang ra chợ bán. Tiền bán gà mẹ cho Dư giữ riêng để mua sách vở, quần áo vào mỗi năm học mới và những dịp tết.
Lũ gà cho Dư thấy thành quả hiển hiện, Dư càng “mê” gà hơn. Đến năm anh học hết lớp 9 thì Dư đã sở hữu đàn gà mấy trăm con. Đến lúc này thì Dư không thể vừa đi học vừa chăm sóc đàn gà, thế nên anh nghỉ học và trở thành người nuôi gà chuyên nghiệp.
Từ vài trăm con giống gà ta ban đầu, Dư mày mò tìm hiểu, chọn lọc để phát triển dần thành trại giống gà ta gia đình vào năm 1986. Để phong phú nguồn giống, Dư đã đích thân tìm đến các địa phương trên trên cả nước có gà ta nổi tiếng để thu thập những con giống có ngoại hình đẹp, mang đặc trưng của từng vùng miền đưa về nuôi dưỡng, chọn lọc và thành lập Công ty Giống gia cầm Minh Dư vào năm 2006.
Để phát huy thế mạnh về con giống, hiện nay công ty đã đầu tư 2 trang trại nuôi gà bố mẹ, 2 nhà máy ấp trứng với tổng diện tích trên 40ha và đang đầu tư xây dựng thêm 2 trang trại nuôi gà bố mẹ đầu năm 2021 sẽ đi vào hoạt động với diện tích 90ha.
Hiện Công ty TNHH Giống gia cầm Minh Dư đang sở hữu tổng đàn gà giống 680.000 con; trong đó có 5.000 con gà giống cụ kỵ, 50.000 con gà ông bà và 625.000 con gà bố mẹ. Hiện nay, mỗi năm công ty sản xuất trên 60 triệu con gà giống thương phẩm, tiêu thụ trong nước 95% và xuất khẩu 5%.
Đặc biệt, Dư đang sở hữu 3 giống gà: MD1.BĐ, MD2.BĐ và MD3.BĐ đã được Cục Chăn nuôi (Bộ NN-PTNT) cấp Chứng nhận Tiến bộ kỹ thuật, công nghệ mới năm 2017; sản phẩm vàng chăn nuôi Việt Nam năm 2016-2018; được cấp giấy chứng nhận doanh nghiệp khoa học công nghệ cao năm 2018 và chứng nhận OCOP là sản phẩm gà giống đạt tiêu chuẩn 5 sao năm 2019 của tỉnh Bình Định.
Việc chọn tạo những giống gà mới nghe qua tưởng rất dễ dàng và chẳng có gì cực nhọc, thế nhưng khi nghe quá trình chọn tạo ra 3 tổ hợp lai các giống gà MD1.BĐ, MD2.BĐ và MD3.BĐ, mới thấy anh Lê Văn Dư đã “trút” vào đó cạn bầu nhiệt huyết lẫn trí tuệ và cả những gian nan.
Khi mới bắt đầu khởi nghiệp thành lập trại gà giống gia đình, việc chọn giống gà của Dư hầu như dựa cả vào kinh nghiệm do người xưa truyền lại là chọn gà mái và gà trống có tầm vóc to, có lông mào và ngoại hình đẹp.
Tuy nhiên, với cách làm mang đậm kiểu truyền thống ấy đã bộc lộ nhiều khiếm khuyết, dẫn đến gà giống có sức đề kháng thấp, tỷ lệ hao hụt cao và tăng trọng kém. Đã thế, tỷ lệ gà con nở ra thấp, khiến cơ sở gà giống của anh Dư làm ăn khá thất bát.
Vào thời điểm ấy, nhiều giống gà lông màu du nhập vào Việt Nam, giống gà ta chưa thực sự “hít” người chăn nuôi. Khi ấy, trong lòng anh nông dân “mê gà” Lê Văn Dư bỗng bùng lên khát vọng là dựa vào những đặc tính nổi trội, tính thích nghi rộng của giống gà bản địa chọn tạo ra giống gà đặc thù để phát triển, tạo lực cạnh tranh với các giống gà ngoại nhập. Nghĩ là làm, thế là Dư bắt đầu dấn thân vào công tác chọn tạo những giống gà mà chỉ “Minh Dư” mới có.
Công việc chọn tạo giống gà của Dư là những chuyến rong ruổi khắp cả nước để thu thập những giống gà bản địa có nhiều ưu điểm. Ví như ở Bình Định có giống gà ri, đây là giống gà có tầm vóc thấp nhưng khả năng thích nghi môi trường và có sức đề kháng cao, đặc biệt là chất lượng thịt thơm ngon. Thế là Dư “tuyển” nó về để lai tạo với giống gà chọi và gà mía, 2 giống gà có tầm vóc cao to và chất lượng thịt cũng không kém để tạo ra tổ hợp lai cho năng suất và chất lượng cao.
Cứ nghe tỉnh nào có giống gà ta đặc sắc là Dư khăn gói tìm đến, “ăn dầm nằm dề” ở đó thời gian dài, đi về các vùng quê săn lung, thu thập những giống gà bản địa. Từng giống gà của mỗi địa phương có những ưu điểm khác nhau, cần phải cất công nghiên cứu từng giống để biết giống gà này có mặt tốt gì, giống gà kia có mặt tốt gì, sau đó chọn tạo để cho ra những tổ hợp lai hội tụ tất cả những ưu điểm của các giống gà. Muốn vậy, gà thu thập về Dư phải nuôi riêng từng giống, theo dõi, đánh giá từng giống rồi tích hợp các nguồn gen tốt lại, có như vậy Dư mới có được tổ hợp lai tốt nhất để nhân đàn.
Thời điểm ấy, hầu hết thời gian trong ngày Dư “bám trụ” trong chuồng gà quan sát từng cá thể để theo dõi sức đẻ của từng giống gà thu thập về.
Quá trình quan sát, Dư nhận ra sức đẻ của lũ gà rất khác nhau, có con chỉ để 10-15 trứng đã ấp, có con đẻ đến 30 trứng mới ấp; có con rất mắn đẻ, sau 1 chu kỳ chỉ nghỉ 2-3 ngày lại đẻ tiếp.
Từ đó, Dư nhận ra đây chính là yếu tố then chốt dẫn đến sản lượng trứng và sản lượng con nở ra từ 1 con mái. Từ phát hiện của mình, Dư loại thải những cá thể gà đẻ kém, tuyển chọn được 5.000 con mái có sức đẻ vượt trội.
Chưa hết, Dư tiếp tục tuyển những con mái không ấp bằng cách chia chuồng nuôi thành từng ô, mỗi ô nuôi 500 con. Hàng ngày Dư thường xuyên thăm chuồng gà, cứ thấy con mái nào ấp trứng là bắt bỏ qua ô trống dùng để chứa gà thải loại, bởi gà không ấp năng suất đẻ mới cao.
Với 5.000 gà mái mà Dư chỉ tuyển được có 5 con không ấp giữ lại làm giống, số còn lại bán gà thịt. Cứ thế, qua 30 năm với hàng trăm thế hệ chọn lọc, Dư mới sở hữu được đàn gà mái không ấp. Từ năng suất 90 trứng/1 mái đẻ, đến nay, đàn mái Dư đang sở hữu đã đạt sức đẻ đến 180 trứng/con/năm. Với sản lượng này, đàn gà mái của Dư có năng suất trứng chẳng kém cạnh các giống gà ngoại nhập như gà Lương Phượng, gà Tam Hoàng.
Trong cuộc trò chuyện mới đây, tôi có chút thắc mắc là tầm nhìn của Dư như thế nào về thị trường mà anh mạnh dạn cùng lúc đầu tư xây dựng thêm 2 khu chăn nuôi gà bố mẹ với tổng diện tích 90ha. Một cơ sở được xây dựng 40 chuồng nuôi với năng lực mỗi năm sản xuất ra 29,7 triệu con gà giống thương phẩm 1 ngày tuổi tại thôn Nam Tượng 3, xã Nhơn Tân (TX An Nhơn, Bình Định) và 1 cơ sở với 32 chuồng nuôi mỗi năm sản xuất ra 29,7 triệu con gà giống thương phẩm 1 ngày tuổi tại thôn An Long 2, xã Canh Vinh (huyện Vân Canh, Bình Định).
Trước thắc mắc của tôi, Dư rất tự tin bộc bạch: Trong những năm qua chăn nuôi gà ở Bình Định có phát triển, nhưng hầu hết chỉ là chăn nuôi nhỏ lẻ trong nông hộ, ít trang trại chăn nuôi quy mô lớn.
Hơn nữa, nông hộ chỉ nuôi gà nhốt chuồng, với phương thức chăn nuôi này khó có thể nuôi số lượng nhiều. Trong khi đó, nuôi gà ta thả đồi chất lượng thịt ngon hơn, giá trị thương phẩm cao hơn lại tiết kiệm được chi phí thức ăn thì người chăn nuôi chưa quan tâm.
Thực tế này cho thấy Bình Định đang bỏ quên lợi thế lớn, bởi tỉnh này đang có hơn 53.000ha rừng trồng, trong đó có hơn 35.000ha rừng trồng sản xuất. Xưa nay, người trồng rừng ở Bình Định chỉ đơn thuần trồng rừng chứ không chăn nuôi kết hợp. Nếu dưới bóng mát của cây rừng mà khoanh vùng thả gà vào nuôi thì người trồng rừng còn có thêm khoản thu nhập không nhỏ.
Theo phân tích của Dư, nuôi gà thả vườn, thả đồi gà được sống trong môi trường sinh thái cực tốt nên tăng trọng rất nhanh. Thêm vào đó, cả ngày rong ruổi trong vườn, trong rừng cây, gà còn kiếm thêm mồi tươi dưới đất nên chủ nuôi đỡ tiêu tốn thức ăn.
Trong lúc kiếm ăn ngoài tự nhiên, gà còn ăn những hạt sỏi nằm dưới đất nên tăng thêm sức đề kháng. Nhận ra ưu thế của nuôi gà thả đồi, hiện Bình Định đang phát động mạnh phong trào nuôi gà thả đồi tại các huyện trung du, miền núi. Đây cũng là 1 trong những cách giảm nghèo cho đồng bào vùng sâu, vùng xa.
Dư khẳng định chắc nịch là để sản phẩm gà giống Minh Dư ngày càng khẳng định uy tín với người chăn nuôi trên cả nước và đủ điều kiện xuất ngoại sang các thị trường khó tính châu Âu, ngoài chất lượng, yếu tố tiên quyết là phải đảm bảo an toàn sinh học. Do đó, từ năm 2000, Công ty TNHH Giống gia cầm Minh Dư đã đầu tư trang bị máy ấp, máy nở hiện đại.
Đến nay, Công ty TNHH Giống gia cầm Minh Dư đã ứng dụng công nghệ 4.0 vào sản xuất. Hệ thống cho gà ăn, uống, kiểm soát khí hậu chuồng nuôi, hệ thống chiếu sáng và phun thuốc sát trùng đều được trang bị dây chuyền thiết bị công nghệ cao.
Theo đánh giá của nhà cung cấp thiết bị Petersime, nhà máy ấp nở của Công ty TNHH Giống gia cầm Minh Dư đang lắp đặt, chuẩn bị đi vào hoạt động là hiện đại nhất châu Á, là 1 trong 8 nhà máy ấp nở hiện đại nhất thế giới ứng dụng công nghệ 4.0, tự động hóa trong sản xuất.
Nhà máy ấp trang bị đồng bộ máy ấp, máy nở, hệ thống kiểm soát khí hậu thế hệ mới nhất của Bỉ. Toàn bộ hệ thống thiết bị trong nhà máy đều được kết nối với hệ thống trung tâm, điều khiển từ xa bằng smartphone.
Dư minh họa thêm về sự hiện đại trong trang trại sản xuất của mình: Hệ thống máy ấp có thiết bị kiểm soát được nhiệt độ của phôi; kiểm soát được nhiệt độ, ẩm độ, CO2 trong buồng máy ấp; kiểm tra được độ mất trọng lượng của trứng, từ đó báo lên bảng điều khiển để máy ấp từ động điều chỉnh chế độ ấp phù hợp. Hệ thống máy nở cũng được trang bị tương tự.
Ngoài ra, máy nở còn được trang bị thiết bị kiểm soát để gà nở đồng loạt nhằm đảm bảo sức khỏe và chất lượng gà giống nở ra ở mức tốt nhất. Hệ thống dây chuyền tự động trong sản xuất không chỉ nâng cao năng suất lao động mà còn đảm bảo an toàn sinh học, gà giống đến tay người chăn nuôi được giảm nguy cơ dịch bệnh.
Trước năm 2000, lúc đàn gà của Dư mới chỉ có vài trăm gà giống, nhiều phen anh đã đứng bên bờ vực phá sản do dịch bệnh. Từ đó Dư quan tâm hơn đến kỹ thuật chăn nuôi an toàn sinh học, thực hiện nghiêm túc quy trình phòng trừ dịch bệnh. Không có kiến thức cơ bản về chăn nuôi, Dư đành mua những cuốn sách hướng dẫn kỹ thuật nuôi gà về nghiền ngẫm.
Chưa yên tâm, Dư thuê bác sỹ thú y về chăm lo sức khỏe cho đàn gà. Cũng chưa yên tâm, Dư đích thân đi dự hội thảo về chăn nuôi gà ở các nước Thái Lan, Hồng Kông (Trung Quốc), Hà Lan, Đức, Ý, Pháp… Rút tỉa kiến thức từng hội thảo, Dư xây dựng riêng cho mình quy trình phòng bệnh bằng cách tạo cho gà giống của mình sản xuất ra có sức đề kháng cao, phù hợp với khí hậu, thời tiết, môi trường sinh thái từng vùng miền. Cẩn trọng hơn, gà giống 1 ngày tuổi Dư cho chủng ngừa vacxin Marek’s tại nhà máy ấp bởi hệ thống máy tiêm vacxin tự động trước khi xuất bán ra thị trường.
Nhờ hội tụ những ưu điểm của nhiều giống gà bản địa, giống gà ta Minh Dư hiện đã tạo được thương hiệu không chỉ với người chăn nuôi trong nước mà với người chăn nuôi nước ngoài cũng đã rất “hot”.
Tất cả khách hàng đều có chung nhận xét gà ta Minh Dư là giống gà tốt nhất Việt Nam dựa vào các ưu điểm tăng trọng nhanh, đẻ sai, kháng dịch bệnh nên mang lại hiệu quả chăn nuôi cao.
Qua nhiều lần đến tận cơ sở sản xuất gà giống của Công ty TNHH Giống gia cầm Minh Dư tham quan, làm việc, Tập đoàn chăn nuôi gia cầm Sasso (Pháp) đã đề nghị liên doanh với công ty này xây dựng trại gà giống ông bà tại Bình Định, để cung cấp gà giống bố mẹ cho thị trường trong nước và thế giới.
Hiện nay, Công ty TNHH Giống gia cầm Minh Dư được đánh giá là doanh nghiệp tư nhân hoạt động trong lĩnh vực sản xuất giống gà ta lớn nhất Việt Nam, chiếm đến 20% thị phần gà ta trên cả nước, mỗi năm cung ứng 60 triệu gà giống thương phẩm, trong đó tiêu thụ trong nước chiếm 95%, tiêu thụ nước ngoài chiếm 5%.
Giống gà ta Minh Dư chẳng những đã góp phần thay thế mà còn tạo được sức cạnh tranh với các giống gà lông màu ngoại nhập. Nhận thấy dư địa của thị trường tiêu thụ gà giống trong nước còn nhiều, thêm vào đó là thị trường tiêu thụ gà ta giống ngày càng rộng mở tại nhiều nước trên thế giới, Dư lại nâng tầm khát vọng của mình lên là đưa gà Việt thâm nhập thêm một số thị trường châu Á và châu Âu.
Bước sang năm 2021, khi 2 trang trại nuôi gà bố mẹ có diện tích 90ha đi vào hoạt động, Minh Dư sẽ tiếp tục xuất khẩu gà giống sang các nước Lào, Campuchia, Bangladesh và Myanmar. Sang năm 2023-2024, gà ta giống bố mẹ mang thương hiệu Minh Dư sẽ tiếp tục có mặt trên thị trường các nước châu Á và châu Âu. Ngoài ra, Dư còn đang tiến hành thủ tục thuê đất để xây dựng nhà máy giết mổ và chế biến thịt gà để cung ứng cho thị trường trong nước và xuất khẩu.
Thứ trưởng Bộ NN – PTNT Phùng Đức Tiến đã từng khẳng định: “Đối với dòng gà nội, cơ sở sản xuất gà giống Minh Dư hiện nay được đánh giá là lớn nhất Việt Nam. Gà giống Minh Dư được sản xuất bằng công nghệ di truyền hiện đại, có độ đồng đều rất cao, sạch bệnh, năng suất ổn định, đó là những yếu tố làm nên chất lượng. Gà bố mẹ thì được nuôi theo phương thức an toàn sinh học đẳng cấp châu Âu.
Tôi khẳng định cả nước hiện nay chỉ có Công ty Minh Dư có đàn giống chất lượng tốt như thế, có tên tuổi ngang ngửa với các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài. Chúng ta còn cần thêm những doanh nghiệp nội địa mạnh như thế để có thể cạnh tranh trong khu vực và trên thế giới”.
Theo tâm tư của Dư, đưa gà giống xuất ngoại là hướng kinh doanh của công ty, thế nhưng mục tiêu mà Dư luôn đau đáu là đưa đến người chăn nuôi trong nước con giống tốt nhất để đạt hiệu quả mức cao nhất có thể.
Do đó, mặc dù hiện giờ Dư đã sở hữu 3 giống gà đã được các cấp ngành chức năng công nhận và được thị trường ưa chuộng, nhưng anh không dừng lại ở đó, hiện Dư vẫn tiếp tục nghiên cứu để nâng cấp tính ưu việt những giống gà đang có, đồng thời chọn tạo thêm những giống gà ưu việt hơn, mục tiêu cuối cùng Dư muốn đạt là cung cấp đến người chăn nuôi trên cả nước gà giống tốt nhất.
Theo ông Đào Văn Hùng, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT Bình Định, hiện Công ty TNHH Giống gia cầm Minh Dư có vốn điều lệ là 450 tỷ đồng, hàng năm làm lợi cho xã hội 250-300 tỷ đồng, giải quyết việc làm tại doanh nghiệp cho hơn 400 lao động với mức thu nhập bình quân trên 8 triệu đồng/người/tháng và hàng chục nghìn lao động tại các địa phương khác trong mối liên kết sản xuất, bao tiêu sản phẩm với Công ty Minh Dư, góp phần giúp nông dân xóa đói giảm nghèo, vươn lên làm giàu chính đáng.
Ngoài ra, Minh Dư còn góp phần chuyển dịch cơ cấu chăn nuôi trên địa bàn, đóng góp thiết thực vào công cuộc xây dựng nông thôn mới.
